اختلالات اضطرابی شایع در بین کودکان و نوجوانان و روشهای درمان آن
اگرچه حالت اضطراب (Anxiety) نوعی حالت هیجان طبیعی می باشد که همه ی انسانها آن را در زندگی روزمره ی خود تجربه می نمایند اما زمانی که شدت حالت اضطراب زیاد می گردد سبب ایجاد حالت های ناراحت کننده می گردد و این موضوع در کارکردهای مختلف زندگی انسان دخالت می نماید . پس می توان گفت زمانی که شدت خالت اضطراب زیاد است و در اثر شدت این حالت کارکردهای مختلف زندگی شخص از جمله کارکردهای ارتباطی ، شغلی و اجتماعی کاهش قابل توجهی یافته است احتمال ابتلا به نوعی از انواع اختلالات اضطرابی مطرح می باشد. اختلالات اضطرابی یکی از شایعترین انواع اختلالات روانشناختی می باشند که در دوران کودکی و نوجوانی مشاهده می گردند و میزان شیوع انواع مختلف این دسته از اختلالات روانشناختی در میان کودکان و نوجوانان بین 10 الی 32 درضد گزارش شده است. ابتلا به اختلالات اضطرابی در کودکان و نوجوانان با عوارض فراوانی همراه می باشد از جمله ی این عوارض می توان به روبرو شدن کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلالات اضطرابی با شکستهای تحصیلی و کاهش قابل توجه کارکردهای ارتباطی و اجتماعی اشاره نمود. از سوی دیگر در صورت عدم درمان اختلالات اضطرابی در دوران کودکی و نوجوانی احتمال تداوم این اختلالات در دوران بزرگسالی نیز وجود دارد.
انواع اختلالات اضطرابی در دوران کودکی و نوجوانی
بر اساس نظر آخرین راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روان پزشکی (The Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) یا DSM-V انواع اختلالات اضطرابی که در دوران کودکی و یا نوجوانی مشاهده می شود به قرار زیر می باشد:
-اختلال اضطراب جدایی (Separation anxiety disorder)
-اختلال اضطراب منتشر (Generalized anxiety disorder )
-اختلال اضطراب اجتماعی (Social anxiety disorder)
-اختلال لالی انتخابی (Selective mutism disorder)
-اختلال فوبیای خاص (Specific phobias)
-اختلال پانیک (Panic disorder)
-اختلال اقورفویبا (Agoraphobia disorder)
بر طبق برخی از نتایج گزارشات پژوهشی در بین کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلالات اضطرابی از بین اختلالات فوق ابتلا به اختلال اضطراب جدایی ، اختلال اضطراب منتشر ، اختلال اضطراب اجتماعی و اختلال فوبیای خاص شایعتر می باشد و لذا در این مقاله این اختلالات توضیح داده می شود.
1-اختلال فوبیای خاص (Specific phobia)
اختلال فوبیای خاص شایعترین نوع اختلالات اضطرابی است که در بین کودکان و نوجوانان مشاهده می گردد . نشانه ی اصلی ابتلا به اختلال فوبیای خاص وجود ترس شدید و غیر معمول از برخی اشیا و یا موقعیتها می باشد. بطورکلی انواع فرعی اختلال فوبیای خاص شامل فوبیای حیوانات / حشرات ( مانند سگها ، عنکبوتها) ، فوبیا از تاریکی و فوبیای خون – تزریق – آسیب می باشد. زمانی که شخصی مبتلا به یکی از انواع فرعی اختلال فوبیای خاص می گردد از روبرو شدن با برخی از اشیا و یا برخی از موقعیتهای هراس زیادی دارد و تلاش زیادی می نماید که از آن اشیا و یا موقعیتها اجتناب نمابد و در صورت عدم توانایی برای اجتناب از آن اشیا و یا موقعیتها با ناراحتی زیادی روبرو شدن با آن موقعیتها و یا اشیا را تحمل می نماید . از نشانه های دیگر ابتلا به اختلال فوبیای خاص کاهش میزان کارآیی کودکان و نوجوانان مبتلا به این اختلال در زمینه های مختلف بخصوص زمینه های ارتباطی و تحصیلی می باشد. یکی دیگر از ویژگیهای اختلال فوبیای خاص وجود علایم بارز اضطراب در طول روز می باشد به نحوی که کودکان و نوجوانان مبتلا به این اختلال ختی در زمانی که با اشیا یا موقعیتهای تحریک کننده ترس روبرو نمی باشند سطح بالایی از اضطراب را تجربه می نمایند.
در اغلب موارد درمان اختلال فوبیای خاص دوران کودکی و نوجوانی یا استفاده از درمان شناختی – رفتاری و بخصوص با اجرای برخی از تکنیکهای رفتاری مانند تکنیک مواجهه (Exposure) انجام می گیرد. از نظر درمانگران درمان شناختی- رفتاری اگرچه درمان اختلال فوبیای خاص دوران کودکی و نوجوانی درمان مشکلی نمی باشد و حتی می توان با اجرای یک جلسه ی درمانی موفق به درمان این اختلال شد اما با توجه به این موضوع که اکثر مواقع راههای فرار از روبرو شدن با محرکهای تحریک کننده ی ترس ترجیح داده می شود لذا استقبال خوبی از آغاز درمان وجود ندارد و میزان بسیار کمی از کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال فوبیای خاص برای درمان به مراکز درمان شناختی- رفتاری ارجاع داده می شوند.
2-اختلال اضطراب اجتماعی (Social anxiety disorder )
در اغلب مواقع علایم اختلال اضطراب اجتماعی در دوره ی نوجوانی ظاهر می شود و میزان شیوع این اختلال در بین نوجوانان زیاد می باشد به نحوی که نتایج برخی از برآوردها نشان می دهد که حدود 16 درصد نوجوانان به اختلال اضطراب اجتماعی مبتلا می باشند. نشانه ی اصلی ابتلا به اختلال اضطراب اجتماعی وجود اضطراب زیاد در محیطهای اجتماعی بخصوص در محیطهایی است که شخص برای اولین بار در آن محیطها حضور پیدا می کند می باشد. کودکان و نوجوانانی که مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی می باشند در موقع حضور در محیطهای اجتماعی اضطراب زیادی را تجربه می کنند و از احتمال آنکه رفتارها و گفتارهای آنان مورد قضاوت منفی دیگران قرار گیرد ترس زیادی دارند . وجود چینن ترسی سبب می شود که مبتلایان به اختلال اضطراب اجتماعی از حضور در بسیاری از موقعیتهای اجتماعی اجتناب نمایند و یا با حالت ناراحتی زیاد حضور در آن محیطها را تحمل کنند.
اگرجه وجود اضطراب خفیف در موقعیتهای اجتماعی موضوعی بهنجار در بین کودکان و نوجوانان می باشد اما کودکان و نوجوانانی که مبتلا به اختلال اضطزاب اجتماعی می باشند در اکثر موقعیتهای اجتماعی اضطراب مداومی را تجربه می کنند و علایم جسمانی و روانشناختی اضطراب را نشان می دهند. از سوی دیگر ابتلا به اختلال اضطراب اجتماعی سبب می شود که افت قابل توجهی در کارکردهای مختلف زندگی شخص مبتلا ایجاد گردد. در طبقه بندی تشخیصی DSM-V تاکید شده است که برای تشخیص ابتلا به اختلال اضطراب اجتماعی لازم است که ترس تجربه شده ناشی از حضور در موقعیتهای اجتماعی خارج از حد معمول باشد و در کارکردهای مختلف زندگی اسیب قابل توجهی بوجود آید.
در کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی علایم ابتلا به اختلال اضطراب اجتماعی با حالتهای مختلفی مانند ناتوایی برای غدا خوردن در جلوی دیگران ،ناتوایی با آغاز گفتگو با دیگران و داشتن مشکل برای مطرح نمودن سوالات در کلاس نشان داده می شود.
علایم اختلال اضطراب اجتماعی را باید از علایم اختلال لالی انتخابی (Mutisum) و علایم اختلال شخصیت اجتنابی (Avoiduc personality disorder) متمایز نمود. برای نمونه یکی از موارد تمایز علایم اختلال اضطراب اجتماعی با علایم اختلال لالی انتخابی آن است که میزان شدت علایم در اختلال لالی انتخابی بسیار زیادتر از میزان شدت علایم در اختلال اضطراب اجتماعی می باشد به نحوی که مبتلایان به اختلال لالی انتخابی تنها با اعضای خانواده صبحت می نمایند و در محیط خارج از خانواده صبحت نمی نمایند و به سوالات دیگران پاسخی نمی دهند. همچینن یکی از تفاوتها بین علایم اختلال اضطراب اجتماعی و علایم اختلال شخصیتی اجتنابی آن است که مبتلایان به اختلال شخصیتی اجتنابی ترس زیادی از طرد شدن و عدم پذیرش در محیطهای اجتماعی دارند اما مشکل مهم مبتلایان به اختلال اضطراب اجتماعی ترس از مورد انتقاد قرار گرفتن و ترس از انجام کارهایی است که انجام آن کارها مورد شرمندگی آنها گردد.
درمان شناختی – رفتاری درمانی موثر برای اختلال اضطراب اجتماعی می باشد و در این درمان بخصوص بر استفاده از تکنیکهای مواجهه (Exposure) و آموزش مهارتهای اجتماعی (Social skills training) تاکید می شود.
3-اختلال اضطراب جدایی (Separation anxiety disorder)
مبتلایان به اختلال اضطراب جدایی میزان اضطراب زیادی را به هنگام جدا شدن از والدین و یا جدا شدن از اشخاصی که به آنها دلبسته می باشند تجربه می نمایند. بر اساس طبقه بندی تشخیصی DSM-Vبرای تشخیص اختلال اضطراب جدایی لازم است که کودک مبتلا بیشتر از 6 سال سن داشته باشد و این شرط به این خاطر است که وجود حالت دلبستگی در کودکان زیر 6 سالگی به عنوان یک پدیده ی طبیعی رشدی مطرح است. از جمله نشانه های کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال اضطراب جدایی عدم تمایل برای حضور در موقعیتهایی است که همراه با والدین خود نمی باشند ، اجتناب از تنها ماندن و نگرانی در مورد آسیب دیدن والدین ، احتمال مشاهده ی کابوسهای مکرر که موضوع آنها در مورد جدایی می باشد ، عدم تمایل به خوابیدن در اتاق خود ، نرفتن به مدرسه و مکالمه های تلفنی مکرر با والدین هنگامی که در کنار والدین نمی باشند از دیگر علایم ابتلا به اختلال اضطراب جدایی می باشد.
یکی از علایم مهم ابتلا به اختلال اضطراب جدایی وجود علایم جسمانی و روانشناختی اضطراب بخصوص زمانی که حالت جدایی را تجربه می نمایند و یا زمانی که پیش بینی می کنند که از والدین خود جدا خواهند شد است.
نظرات