انواع اختلالات شخصیتی : بخش اول : اختلال شخصیتی مرزی

اگرچه تعاریف زیادی از واژه ی شخصیت (Personality ) ارایه شده است اما می توان گفت واژه ی شخصیت اشاره به مجموعه ای از ویژگیهای نسبتنا ثابتی می نماید که هر شخص از خود در زندگی روزمره اش نشان می دهد دارد . برخی از روان شناسان تلاش نموده اند که انواع ویژگیهای شحصیتی را روشن نمایند . آنان موفق شده اند که انواع مختلفی از ویژگیهای شخصیتی را آشکار نمایند.از جمله ی این ویژگیهای شخصیتی که  این دسته از روان شناسان توانستند آنها را کشف نمایند می توان به ویژگیهای شخصیتی درون گرایی ، برون گرایی ، وظیفه شناسی و انعطاف پذیری اشاره نمود .

به صورت کلی می توان گفت اختلالات شخصیتی زمانی پدید می آیدکه ویژگیهای شخصیتی غیرقابل انعطاف و مغایر با فرهنگ جامعه ای که شخص در آن زندگی می کند باشد.

در طی این مقالات که در مورد انواع اختلالات شخصیتی به نگارش در خواهم آورد تلاش خواهم نمود  که ویژگیهای انواع اختلالات شخصیتی را ذکر کنم. در اولین مقاله از این سلسله مقالات در مورد ویژگیهای اختلال شخصیتی مرزی نکاتی را ذکر می نمایم .

اختلال شخصیتی مرزی یکی از انواع مهم اختلالات شخصیتی است. مهم بودن این اختلال شخصیتی به خاطر موارد گوناگون از جمله این موارد است که شخصی که این اختلال شخصیتی را تجربه می کند امکان دارد علایم روان پریشی مانند حالتهای توهم و هذیان را نیز در کنار علایم مربوط به این اختلال تجربه کند. همچینن مبتلایان به این اختلال امکان دارد علایم افسردگی شدید را نشان دهند و رفتارهای خودآزاری را نیز تجربه کنند . از نظر یکی از معتبرترین طبقه بندیهای اختللات روان شناختی که توسط انجمن روان پزشکی آمریکا انجام گرفته است و به طبقه بندی DSM معروف است اختلال شخصیتی مرزی در طبقه ی اختلالات شخصیتی دسته ی B اختلالات شخصیتی قرار گرفته است . ویژگی مشترک تمام اختلالات شخصیتی که در طبقه ی اختلالات شخصیتی B قرار گرفته اند نشان دادن  حالتهای هیجانی شدید در موقعیتهای مختلف می باشد. مهمترین علامت اختلال شخصیتی مرزی وجود حالت بی ثباتی می باشد و این حالت بی ثباتی می تواند در زمینه های مختلفی از جمله وجود حالت بی ثباتی در رفتار ، بی ثباتی در ارتباطات اجتماعی و بی ثباتی در حالت خلقی باشد. اشخاصی که مبتلا به اختلال شخصیتی مرزی می باشند غیر از حالت بی ثباتی علایم دیگری را نیز نشان می دهند و از جمله این علایم می توان به خالت خود آزاری اشاره نمود. حالت خود آزاری اشاره به انواع مختلفی از رفتارها دارد که به قصد آسیب رساندن جسمانی به خود انجام می شود. علامت مهم دیگر که امکان دارد در مبتلایان به اختلال شخصیتی مرزی مشاهده گردد وجود درجات بالایی از علایم افسردگی می باشد. گروهی از روان درمانگران اعتقاد دارند که یکی از علل وجود رفتارهای خود آزاری در بین مبتلایان به اختلال شخصیتی مرزی وجود حالت افسردگی شدید در آنان می باشد. از سوی دیگر وجود حالت افسردگی در بین مبتلایان به اختلال شخصیتی مرزی خطر اقدام به خودکشی را در بین آنها افزایش می دهد. چنانکه در این رابطه معلوم شده است که اشخاص  مبتلا به اختلال شخصیتی مرزی بعد از اشخاصی که مبتلا به اختلال افسردگی اساسی هستند در معرض بالاترین خطر برای اقدام به خودکشی هستند. یکی دیگر از علایم احتمالی مبتلایان به اختلال شخصیتی مرزی احساس پوچی می باشد. به نظر می رسد عامل مهمی که این احساس را در مبتلایان به این اختلال تقویت می نماید وجود علایم و یا ابتلای آنان به اختلال افسردگی می باشد. به صورت معمول اشخاصی که مبتلا به اختلال شخصیتی مرزی می باشند در مقایسه با سایر اشخاص آستانه ی تحمل کمتری در برابر محرکهای استرس زا دارند و امکان دارد آنان پاسخهای بسیار شدیدی را در برابر این محرکها ازخود نشان دهند. همچینن وجود سطح تحمل پائین در برابر محرکهای استرس زا می تواند سبب شود که مبتلایان به اختلال شخصیتی مرزی رفتارهای پرخاشگرانه و خشونت آمیز بیشتری را در محیط خانواده در مقایسه با اشخاصی که مبتلا به این اختلال نیستند را از خود نشان دهند. از سوی دیگر مبتلایان به اختلال شخصیتی مرزی در مقایسه با اشخاصی که مبتلا به این اختلال شخصیتی نمی باشند در موقعیتهای بین فردی حالتهای هیجانی زیادتری را نشان می دهند. همچینن مبتلایان به اختلال شخصیتی مرزی نیاز بیشتری به کسب توجه از سوی دیگران را در خود احساس می نمایند . 

میزان ابتلا به اختلال شخصیتی مرزی در بین زنان بیشتر از مردان می باشد. محققانی که در زمینه ی علل ابتلا به اختلال شخصیتی مرزی پژوهش می نمایند اعتقاد دارند که پرورش یافتن شخص در خانواده ی نابه سامان در بالا بردن خطر ابتلا به اختلال شخصیتی مرزی مهم می باشد . به نظر این دسته از محققان زمانی که شخصی به طور طولانی مدت در دوران کودکی مورد آزارهای حسمانی قرار گیرد و یا به مدت طولانی مورد بی اعتنایی والدین قرار گیرد در آن صورت خطر ابتلا وی در دوران بزرگسالی به اختلال شخصیتی مرزی افزایش می یابد. 

 بیشتر درمانگران اختلالات شخصیتی مرزی ترجیح می دهند برای درمان  این اختلال شخصیتی از روش های مختلف روان درمانی استفاده نمایند و بر این باورند که بهتر است از درمانهای دارویی برای درمان اختلال شخصیتی مرزی زمانی استفاده گردد که برخی از علایم این اختلال مانند علایم افسردگی و یا حالتهای خشم و پرخاشگری در سطح متوسط یا شدید باشند. نتایج بسیاری از پژوهشها نشان می دهد که از بین انواع روان درمانیها دو نوع از روان درمانیهای شناختی- رفتاری جدید به نامهای طرحواره درمانی (Schema therapy )  و رفتار درمانی دیالیتک (Dialectical behavioral therapy ) در درمان اختلال شخصیتی مرزی از کارآمدی بیشتری در مقایسه با سایر روان درمانیها برخوردار هستند.درمان طرحواره درمانی توسط جفری یانگ که از همکاران آرئون بک ( ابداع کننده درمان شناختی- رفتاری ) ابداع شده است و در این نوع روان درمانی تلاش بر آن است که ابتدا انواع طرحواره هایی که معمولا از دوران کودکی شکل گرفته اند و این طرحوارها اشاره به انواع اعتقادات نسبتنا ثابتی که شخص از خود و دنیای پیرامونش دارد مورد شناسایی قرار گرفته و سپس با استفاده از تکنیکهای مختلف به اصلاح آنها اقدام گردد. نتایج برخی از بررسیها نشان می دهد که طرحواره درمانی علاوه بر درمان اختلال شخصیتی مرزی در درمان برخی دیگر از اختلالات شخصیتی ( مانند اختلال شخصیتی ضداجتماعی و اختلال شخصیتی وابسته ) نیز می تواند کارآمد باشد. روان درمانی دیگری که می تواند در درمان یا کاهش علایم اختلال شخصیتی مرزی مفید باشد رفتار درمانی دیالیتیک است. این نوع روان درمانی توسط مارشا لیهان برای درمان اشخاصی که اقدام مکرر به خودکشی می نمودند ابداع شد و بتدریج برای درمان سایر مبتلایان به اختلالات روان شناختی بخصوص برای درمان اشخاصی که مبتلا به اختلال شخصیتی مرزی بودند بکار رفت . زمانی که روان درمانگران از رفتار درمانی دیالیتیک برای درمان اختلال شخصیتی مرزی استفاده می نمایند  بر این باورند که باید با علایم این اختلال با استفاده از تکنیکهای مختلفی ( مانند تکنیک حل مساله ، تکنیک تنظیم هیجانات و تکنیک بازسازی شناختی ) مقابله شود. 

نوشته شده توسط دکتر حسین لطفی نیا ( متخصص روان شناسی بالینی )

استفاده از مطالب عنوان شده در این مقاله به شرط ذکر نام نویسنده و آدرس سایت بلامانع است.

آدرس دفتر روان درمانی و مشاوره دکتر حسین لطفی نیا ( متخصص روان شناسی بالینی): تبریز ، خیابان 17 شهریور جدید ، حدفاصل خیابانهای ارتش و طالقانی ، ساختمان سینا ، طبقه ی هفتم

تلفن :04135559866