انواع اختلالات اضطرابی و روش های درمان آنها ( بخش پنجم) :اختلال موتیسم انتخابی

اختلالات اضطرابی یکی از شایعترین اختلالات روانشناختی است و میلیونها نفر در سراسر جهان مبتلا به یکی از انواع این اختلالات می باشند. اگرچه اضطراب حالتی طبیعی می باشد اما زمانی که شدت حالت اضطراب افزایش می یابد تجربه ی این حالت موضوعی بسیار ناراحت کننده می گردد. یکی از علایم مشترک تمام اختلالات اضطرابی کاهش کارآمدی های ارتباطی ، تحصیلی و اجتماعی می باشد. در چهار بخش قبلی این سلسله از مقالات که در مورد ویژگیهای اختلالات اضطرابی و روش های درمان آنها تالیف نموده ام ویژگیها و  روش های درمان اختلال های پانیک ، اضطراب اجتماعی ، فوبیای خاص و اختلال اضطراب منتشر را توضیح دادم. در بخش پنجم این سلسله از مقالات در مورد ویژگیها و روش های درمان اختلال موتیسم ( Selective mutism) نوصیحاتی را ارایه خواهم داد.

اختلال موتیسم انتخابی نوعی از اختلالات اضطرابی می باشد که در دوران کودکی اشخاص را مبتلا می نمایدو سبب می گردد که مبتلایان به این اختلال از صحبت در موقعیتهای خاص اجتناب نمایند.میزان شدت این اختلال می تواند از حالت خفیف مانند حالتی که کودک مبتلا به این اختلال می تواند با معلم و یا چند نفر از همسالان خود با صدای ضعیف و به سختی صبحت نماید تا حالت شدید که تا در آن کودک مبتلا به این اختلال به غیر از اعضای خانواده با شخص دیگری صبحت نمی کند و حتی مشکل در برقراری ارتباط غیر کلامی ( مانند اشاره نمودن  یا تگان دادن سر )دارد در نوسان  باشد .نظریه های مختلفی در مورد علل ابتلا به  اختلال موتیسم انتخابی ارایه شده است از بین این نظریات می توان به نظریه های زیستی ، روان تحلیلی ، رفتاری و نظریه ی سرشتی اشاره نمود.برآورد شده است که میزان متوسط مبتلایان به اختلال موتیسم انتخابی بین 1/3 تا 1/5 درصد کودکانی که در سنین مدرسه قرار دارند را شامل گردد . اختلال موتیسم انتخابی بیشتر دختران را مبتلا می نماید و برآورد شده است که میزان ابتلا به اختلال موتیسم انتخابی در دختران حدود دو برابر پسران است. ـ سن آغاز ابتلا به اختلال موتیسم انتخابی بین سنین 3 الی 6 سال می باشد اما به طور معمول این اختلال در سنین آغارین رفتن به مدرسه یعنی سنین 5 الی 8 سالگی تشخیص داده می شود.علایم اختلال موتیسم انتخابی معمولا در کلاس دیده می شود ولی امکان دارد در هر موقعیت اجتماعی و در هر موقعیتی که خارج از موقعیت خانوادگی باشد نیز مشاهده شود. نتابر نتایج چندین تحقیق کودکان مبتلا به اختلال موتیسم انتخابی مشکلاتی در ارزیابی موقعیتهای تهدیدزا و تعیین سطخ مناسبی از پاسخ به این موقعیتها دارند و چینن حالتی می تواند سبب ساز عدم صحبت نمودن آنها در موقعیت های خارج از موقعیت خانواده باشد. براساس نظر آخرین طبقه بندی اختلالات روانشناختی که توسط انجمن روان پزشکی آمریکا ارایه شده است و به نام DSM-Vمعروف است .اختلال موتیسم انتحابی یکی از انواع اختلالات اضطزابی می باشد .علایم این اختلال  از نظر DSM-Vعبارتند از:

A)ناتوایی مداوم برای صحبت نمودن در موقعیتهای اجتماعی خاص (مانند موقعیت مدرسه ) که در آن موقعیت انتظار برای صبحت نمودن وجود دارد و این در حالی است که شخص می تواند در سایر موقعیتها صحبت نماید

B)ابتلا به این اختلال در موقعیتهای تحصیلی و یا ارتباطات اجتماعی دخالت می نماید

C )حداقل مدت تداوم علایم این اختلال باید یک ماه باشد و این علایم مربوط به ماه اول رفتن به مدرسه نباشد

D)ناتوایی در صحبت نمودن مربوط به عدم آگاهی به زبانی که در آن موقعیت اجتماعی سایرین به آن زبان سخن می گویند نیست

E)علایم این اختلال ناشی از وجود یک اختلال ارتباطی (برای نمونه ابتلا به یک اختلال مربوط به زبان (مانند اختلال روانی کلام )در دوران کودکی نمی باشد.

کودکانی که مبتلا به اختلال موتیسم انتخابی می باشند در بسیاری از موقعیتهای اجتماعی یا صبحت نمی کنند و یا پاسخ صبحتهایی که با آنها می شود را نمی دهند و این اتفاق درموقعیتهای اجتماعی مختلف چه در ارتباط با بزرگسالان و چه در ارتباط با سایر کودکان به وقوع می پیوند. همچینن کودکانی که مبتلا به اختلال موتیسم انتخابی می باشند در محیط خانه و درحضور اعضای خانواده صحبت می نمایند اما در همان موقعیت ، زمانی که خویشاوندان ویا دوستان نزدیک خانوادگی حضور دارند صبحت نمی کنند. یکی از ویژگیهای مهم مبتلایان به اختلال موتیسم انتخابی تجربه ی  سطح بالایی از اضطراب در موقعیتهای اجتماعی مختلف بخصوص موقعیتهایی است که برای شخص مبتلا ناآشنا می باشد است. یکی دیگر از ویژگیهای مهم کودکان مبتلا به اختلال موتیسم انتخابی عدم صبحت نمودن در محیط مدرسه می باشد که این حالت می تواند با آسیب تحصیلی همراه باشد. همچینن یکی دیگر از ویژگیهای کودکان مبتلا به اختلال موتیسم انتخابی استفاده از زبان اشاره و یا نوشتن به جای گفتگو با دیگران است که در برخی از موقعیتها این حالت اتفاق می افتد . از برخی ازحالتهای همراه با مبتلایان به اختلال موتیسم انتخابی می توان به حالت کمرویی زیاد ، ترس از برقراری ارتباطات اجتماعی ، کناره گیری و انزوای اجتماعی ، وجود برخی از حالتهای وسواسی ، منفی گرایی ، حالت لجبازی و رفتارهای مخالفت جویانه  اشاره نمود. همچینن اغلب کودکانی که مبتلا به اختلال موتیسم انتخابی می باشند از نظر میزان مهارتهای زبانی در سطح بهنجاری قرار دارند.

وجود برخی از عوامل ،خطر ابتلا به اختلال موتیسم انتخابی را بالا می برند از جمله ی این عوامل می توان به عوامل سرشتی ، عوامل محیطی , عوامل ژنتیک و عوامل فیزلوژیک اشاره نمود.از جمله عوامل سرشتی که خطر ابتلا به اختلال موتیسم انتخابی را بالا می برند می توان به وجود عامل سرشتی بازداری رفتاری و عامل سرشتی عصبی بودن (وجود عواطف منفی زیاد ) اشاره نمود. از سوی دیگر از جمله عوامل محیطی که آسیب پذیری به ابتلا به اختلال موتیسم انتخابی را افزایش می دهندمی توان به وجود حالت انزوای اجتماعی در والدین اشاره نمود. از دیگر عوامل محیطی که ممکن است در ابتلا به اختلال موتیسم انتخابی نقش داشته باشند می توان به حمایت زیاد والدین از فررندان و وجود حالتهایی مانند حالت کمرویی ، انزوای اجتماعی و حالت اضطراب اجتماعی در دوران کودکی والدین مبتلایان به اختلال موتیسم انتخابی  اشاره نمود.

ابتلا به اختلال موتیسم انتخابی با نتایج ناراحت کننده ای همراه است . یکی از این نتایج ناراحت کننده افزایش میزان انزوای اجتماعی و کاهش قابل توجه پیشرفت تحصیلی در دوران تحصیل مبتلایان به اختلال موتیسم انتخابی است .

ابتلا به اختلال موتیسم انتخابی امکان دارد همراه با ابتلا به سایر اختلالات روانشناختی باشد .یکی از شایعترین اختلالات همراه با اختلال موتیسم انتخابی اختلالات اضطرابی می باشد و از بین اختلالات اضطرابی که می توانند همراه با اختلال موتیسم انتخابی باشند می توان به اختلال اضطراب اجتماعی اشاره نمود . اختلال اضطراب اجتماعی یکی از شایعترین اختلالات اضطرابی است که علامت عمده ی ان وجود اضطراب و ترس زیاد از حضور در موقعیتهای اجتماعی است که در آن موقعیتها شخص با اشخاص نا آشنا روبرو می شود

درمان اختلال موتیسم انتخابی

اگرچه اختلال موتیسم انتخابی اختلالی ناتوان کننده است اما روش های موثر درمانی برای آن وجود دارد .موثرترین روش درمانی این اختلال استفاده از نوعی روان درمانی به نام روش  روان درمانی شتاختی – رفتاری می باشد. اغلب تکنیکهایی  که در درمان شناختی – رفتاری برای درمان اختلال موتیسم انتخابی از آنها استفاده می شود تکنیکهای رفتاری است . از جمله ی تکنیکهای مهم رفتاری که در درمان اختلال موتسیم انتخابی از آن استفاده می شود می توان به تکنیک مدیریت رفتار اشاره نمود که در این تکنیک به هر رفتاری که نشانگر آغاز ارتباط  اجتماعی و آغاز گفتگوی کودک در موقعیتهای بیرون از محیط خانواده است تقویت مثبت ارایه می شود .تقویت مثبت عبارت از تدارک دیدن یک پاداش مناسب در قبال یک کوشش در  انجام یک کار  یا فعالیت می باشد. زمانی که از تکنیک مدیریت رفتار در درمان شناختی- رفتاری برای درمان اختلال موتیسم انتخابی استفاده می شود مسئولیت واگذاری تقویت مثبت به والدین واگذار می شود به عبارت دیگر درمانگران شناختی- رفتاری در ارتباط با چگونگی واگذاری تقویت های مثبت آموزش های لازم را به والدین این کودکان ارایه می دهند . از جمله آموزش هایی که این گروه از درمانگران به والدین کودکان مبتلا به اختلال موتیسم انتخابی می دهند می توان به زمان درست ارایه ی تقویت کننده های مثبت و شرایط لازم برای ارایه ی تقویت کننده های مثبت اشاره نمود . در ارتباط با موضوع اول یعنی زمان درست ارایه ی تقویت کننده ی مثبت ، درمانگران شناختی- رفتار ی به این نکته ی مهم اشاره می کنند که تقویت کننده ی مثبت بهتر است بلا فاصله بعد از انجام رفتار مورد نظر که در این مورد بیشتر انجام گفتگو در محیط هایی دیگر غیر از محیط خانواده است ارایه شود و در مورد موضوع دوم یعنی چگونگی واگذاری تقویت کننده های مثبت ، به والدین توضیح داده می شود که تنها زمانی تقویت کننده ی مثبت باید ارایه شود که مورد درخواست شده که در این مورد معمولا صبحت نمودن در محیط هایی به غیر از محیط حانواده است انجام شود . همچینن به والدین توصیه می شود  زمانی که مورد درخواست شده از سوی کودک انجام نگردد تقویت کننده ها ارایه نشود.

پایان بخش پنجم

منابع

publishers. American psychiatric publishers.(2022).DSM-V. Washington: American psychiatric publishers

Bergman. R.L.(2013). Treatment for children with selective mutism. New York : Oxford university press.

     Doll.E.R (2022). Treating selective mutism. New York : Plural publishing

نوشته شده توسط دکتر حسین لطفی نیا ( متخصص روانشناسی بالینی )                                         استفاده از مطالب این مقاله به شرط ذکر نام نویسنده و آدرس سایت بلامانع است

 

 آدرس دفتر روانشناسی و مشاوره دکتر خسین لطفی نیا: تبریز ، خیابان 17 شهریور جدید ، حدفاصل خیابانهای طلقانی و ارتش ، ساختمان سینا ، طبقه ی هفتم

شماره تلفن :04135559866

1401/7/4

بازدیدها: 343