انواع اختلالات اضطرابی و روش های درمان آنها ( بخش دوم ) : اختلال اضطراب اجتماعی

 انواع اختلالات اضطرابی و روش های درمان آنها ( بخش دوم ) : اختلال اضطراب اجتماعی

اختلالات اضطرابی یکی از شایعترین اختلالات روان پزشکی می باشد. به طور کلی اختلالات اضطرابی زمانی تشخیص داده می شوند که میزان شدت اضطراب زیاد بوده  و در کارکردهای مختلف شغلی ، ارتباطی و اجتماعی مشکلات زیادی ایجاد شود . در این سلسله مقاله ها که در مورد انواع اختلالات اضطرابی می باشد تلاش دارم که انواع اختلالات اضطرابی را توضیح داده و به روشهای درمان آنها اشاره نمایم. در بخش اول این سلسله از مقالات در مورد ویژگیها و روشهای درمان یک نوع اختلال اضطرابی به نام اختلال پانیک توضیحاتی را ارایه دادم و در این بخش یعنی بخش دوم قصد دارم که در مورد نوعی دیگر از اختلالات اضطرابی  به نام اختلال اضطراب اجتماعی توضیحاتی را ارایه  دهم

 اختلال اضطراب اجتماعی

اختلال اضطراب اجتماعی یکی از اختلالات شایع اضطرابی می باشد. این اختلال در طبقه بندی های قبلی انجمن روان پزشکی آمریکا که به نام طبقه بندی DSM معروف می باشد به نام اختلال فوبیای اجتماعی نامیده می شد اما در جدیدیترین نوع این طبقه بندی (یعنی طبقه بندی DSM-V) به نام اختلال اضطراب اجتماعی تغییر نام یافته است. در  طبقه بندی DSM-V برای تشخیص اختلال اضطراب اجتماعی ملاکهایی از جمله ملاکهای زیر عنوان شده است .

A)وجود اضطراب و ترس آشکار در موزد حضور در یک یا بیشتر از یک موقعیت اجتماعی که در آن موقعیت احتمال دارد که شخص تحت دید شخص یا اشخاص دیگری قرار داشته باشد. برای مثال موقعیتی که شخص در حضور دیگران غذایی را می خورد و یا موقعیتی که در کنار دیگران بوده و با شخص دیگری تلفنی صبحت می نماید.

باید به این نکته توجه نمود که در موقعیت فوق در کودکان اضطراب و نرس ایجاد شده باید در ارتباط متقابل با سایر کودکان ایجاد شده باشد و نه به هنگام ارتباط با بزرگسالان

B)وجود ترس هایی در این زمینه که کارکردهای شخص در محیط اجتماعی مورد ارزیابی منفی دیگران قرار خواهد گرفت

C)در اکثر مواقع حضور در موقعیتهای اجتماعی اضطراب و ترس شخص را تحریک می کند

 کودکان امکان دارد حالت اضطراب و ترس خود را در موقعیت های اجتماعی با  گریه نمودن ، حالت لجبازی و ناتوایی در صبحت نمودن نشان دهند.

D) از حضور در موقعیتهای اجتماعی اجتناب می شود و یا با حالت ترس و اضطراب شدید تحمل می شود.

E)ترس و اضطراب ایجاد شده زیادتر از ترس و اضطرابی است که حضور در آن موقعیت ایجاد می کند

F) ترس و اضطراب با حالت اجتناب مداوم همراه است و به طور معمول لازم است این ترس و اضطراب شش ماه و یا بیشتر تدوام پیدا کند.

G)ترس ، اضطراب یا اجتناب موجب آسیب در حوژه های کارکردهای شغلی ، اجتماعی و ارتباطی شخص می شود.

H)ترس ، اضطراب و اجتناب به اثرات فیزیولوژیکی مصرف یک ماده ( برای نمونه سومصرف یک ماده  ی اعتیاد آور ) یا مصرف سایر داروها قابل نسبت نمی باشد.

I)ترس ، اضطراب یا اجتناب بوسیله ی سایر اختلالات روانی مانند اختلال پانیک ، اختلال بدریختی بدن یا اختلالات دسته ی اوتیسم ایجاد نشده است.

J)اگر سایر اختلالات پزشکی ( مانند بیماری پارکیسنون ، چاقی و…….) وجود داشته باشند میزان ترس ، اضطراب یا اجتناب ایجاد شده بطور واضحی نامرتبط یا شدید است.

علامت اصلی اختلال اضطراب اجتماعی وجود ترس یا اضطراب شدید و آشکار از حضور یا پیش بینی حضور در موقعیتهایی است که در آن موقعیتها امکان دارد رفتارها و سخنان مورد ارزیابی یا موشکافی دیگران قرار بگیرد.  در کودکان  امکان دارد ترس و اضطراب بوسیله علایمی مانند گریه نمودن زیاد و حالت بد خلقی آشکار شود. یکی از علایم مهم اختلال اضطراب اجتماعی وجود حالت اجتناب شدید یا تحمل همراه با ناراحتی زیاد موقع حضور در موقعیتهای اجتماعی است. حالت اجتناب در مبتلایان به اختلال اضطراب اجتماعی می تواند به صورت گسترده (مانند نرفتن به مهمانیها یا نرفتن به مدرسه ) یا به صورت غیرآشکار(برای مثال محدود نمودن ارتباط چشمی یا محدود نمودن توچه به تمام یا برخی اشخاص )در موقعیتهای اجتماعی ظاهر شود  از دیگر علایم اختلال اضطراب اجتماعی می توان به طول کشیدن علایم به مدت حداقل شش ماه اشاره نمود.  آخرین علامت اختلال اضطراب اجتماعی آسیب دیدن کارکردهای شغلی ، اجتماعی و ارتباطی می باشد.

 مبتلایان به اختلال اضطراب اجتماعی در محیطهای اجتماعی حالتهایی مانند حالت قاطعیت ناکافی ، حالت انفعال زیاد و کنترل زیاد بر روی گفتگوی خود با دیگران را از خود نشان می دهند . همچینن مبتلایان به اختلال اضطراب اجتماعی امکان دارد که در محیطهای اجتماعی تماس چشمی کافی را برقرار نکنند ، با صدای آهسته صبحت نمایند و حالت کناره جویی داشته باشند . از سوی دیگر مبتلایان به اختلال اضطراب اجتماعی امکان دارد شغلهایی را جستجو نمایند که اشتغال در این شغلها نیاز به ارتباط اجتماعی زیادی نداشته باشد . یکی از مواردی که در مبتلایان به اختلال اضطراب اجتماعی می تواند مورد مشاهده قرار گیرد احتمال بیشتر استفاده از داروها و مواد در مقایسه با سایر اشخاص می باشد. همچینن در بیماران مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی که در سنین سالمندی به سر می برند تجربه ی برخی از علایم جسمانی مانند افزایش ضربان قلب و لرزش نیزشایع است.

میزان شیوع سالانه ی اختلال ضطراب اجتماعی در آمریکا هفت درصد و در اروپا و برخی دیگر از کشورها حدود 2 الی 3 درصد برآورد شده است.طبق برآوردهای انجام گرفته در نوجوانانی که سن آنها بین 13 الی 17 سال می باشد میزان شیوع اختلال اضطراب اجتماعی حدود نصف مبتلایانی می بشد که در دوره ی بزرگسالی قرار دارند. میزان شیوع اختلال اضطراب اجتماعی در زنان بالاتر از مردان می باشد و این اختلاف می تواند به یک و نیم تا دو برابر برسد . سن میانگین آغاز ابتلا به اختلال اضطراب اجتماعی  در آمریکا 13 سال می باشد و طبق برخی از برآوردها حدود 75 درصد از مبتلایان به اختلال اضطراب اجتماعی درسنین بین 8 الی 15 سالگی قراردارند. تجربه ی یک رویداد استرس زا در موقعیتهای اجتماعی ( مانند مورد زورگویی قرار گرفتن از سوی همسالان در محیط زندگی یا محیط مدرسه و یا به هم خوردن حال عمومی به هنگام سخنرانی در محیط کلاس ) می تواند در ابتلا به اختلال اضطراب اجتماعی نقش داشته باشد.

در ابتلا به اختلال اضطراب اجتماعی عوامل سرشتی و عوامل محیطی نقش دارند. عوامل مختلف سرشت در ابتلا به اختلال اضطراب اجتماعی نقش دارند . از جمله این حالتهای سرشتی می توان به وجود حالت سرشتی بازداری رفتاری و وجود حالت سرشتی ترس از ارزیابی منفی اشاره نمود. از سوی دیگر  از بین عوامل محیطی که احتمال ابتلا به اختلال اضطراب اجتماعی را بالا می برند می توان به روبرو شدن با تجربیات اجتماعی ناخوشایند (مانند مورد فریب یا زورگویی همسالان قرار گرفتن )اشاره نمود.

ابتلا به اختلال اضطراب اجتماعی با عوارض مختلفی همراه می باشد. از جمله عوارض ابتلا به اختلال اضطراب اجتماعی می توان به افت قابل توجه عملکرد دانش آموزان و دانشجویان مبتلا به این اختلال ، کاهش کارآمدی در انجام وظایف شغلی ، پائین آمدن وضعیت اقتصادی ، اجتماعی ،کاهش کیفیت زندگی و افزایش میزان مشکلات خانوادگی اشاره نمود.

برای تشخیص دقیق تر اختلال اضطراب اجتماعی لازم است علایم این اختلال از علایم سایر اختلالات جدا نمود از جمله ی این اختلالات که می توان به اختلال اقوروفوبیا (Agoraphobias  ) اشاره نمود در مبتلایان به اختلال اقوروفوبیا مانند اختلال اضطراب اجتماعی ترس و اجتناب از رفتن به موقعیتهای اجتماعی (مانند رفتن به سینما ) وجود دارد اما علت اصلی ترس و اضطراب مبتلایان به اختلال اضطراب اجتماعی احتمال مورد نظارت و موشکافی قرار گرفتن از سوی دیگران است. از سوی دیگر مبتلایان به اختلال اضطراب اجتماعی در مقایسه با مبتلایان به اختلال اقورفوبیا به صورت راحت تری می توانند حالت تنهایی را تحمل کنند.اگرچه علایم مبتلایان به اختلال اضطراب اجتماعی شباهتهایی با علایم مبتلایان به اختلال پانیک دارد از جمله ی این شباهتها می توان به تجربه ی حمله پانیک از سوی مبتلایان به اختلال اضطراب اجتماعی اشاره نمود اما تفاوتهایی هم بین علایم مبتلایان به این دو اختلال وجود دارد . از جمله ی این تفاوتها می توان به این مورد اشاره نمود که در مبتلایان به اختلال اضطراب اجتماعی حمله ی پانیک به وسیله ی حضور یا پیش بینی حضور در موقعیتهای اجتماعی رخ می دهد اما در مبتلایان به اختلال پانیک حمله ی پانیک به صورت غیر قابل انتظار رخ می دهد.

اشخاصی که مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی هستند امکان دارد در مقایسه با سایر اشخاص به اختلالاتی مانند سایر اختلالات اضطرابی ( برای مثال اختلال پانیک یا اختلال اضطراب منتشر) ، اختلال افسردگی اساسی (Major depression disorder) ، اختلال وابستگی به مواد ، اختلال شخصیتی اجتنابی (Avoidance personality disorder ) و اختلال بدشکلی بدن بیشتر مبتلا شوند.

نظریه های مختلف روان شناختی در مورد علل ابتلا به اختلال اضطراب اجتماعی مطرح شده است . دراکثر این نظریه ها وجود مواردی مانید تمرکز زیاد بر روی خود ، تلاش بر روی ایجاد تاثیر مطلوب بر روی دیگران ، پیش بینی روبرو شدن با رویدادهای ناخوشایند اجتماعی ، کم برآورد نمودن توانایی کنترل هیجانی و ادراک منفی از خود مورد تاکید قرار گرفته است

استفاده از انواع روان درمانیهای مختلف بخصوص روان درمانیهایی که در دسته ی روان درمانیهای شناختی – رفتاری هستند یکی از اصلی ترین روشهای درمان های غیر دارویی اختلال اضطراب اجتماعی می باشد. در تمام انواع رویکردهای درمان شناختی – رفتاری روان درمانگران بر روی اهمیت زمان حال حاضر ، تمرکز بر روی موضوعات تعیین شده در چارچوب جلسه ی درمان ، اهداف درمان ، فعال بودن مراجع و درمانگر ، اندازه گیری موثر بودن جلسات درمان به کمک وسایلی مانند مقیاسهای خود سنجی  ، بالا بردن میزان کیفیت زندگی ، بکار بردن تکنیکهایی برای جلو گیری از بازگشت علایم اختلال و واگذاری تکالیف تاکید می کنند.  انواع رویکردهای درمان شناختی- رفتاری که برای درمان اختلال اضطراب اجتماعی بکار می روند می توانند به یکی از دو صورت روان درمانی فردی و روان درمانی گروهی اجرا شوند . روان درمانگران شناختی-رفتاری در جریان درمان اختلال اضطراب اجتماعی تلاش می نمایند که با حالتهایی مانند جالت خود ادراکی ضغیف و وجود مهارتهای اجتماعی ضعیف مقابله نمایند و آنان در این مدلهای درمانی از انواع تکنیکهای رفتاری و شناختی برای مقابله با علایم مبتلایان به اختلال اضطراب اجتماعی استفاده می کنند . از جمله تکنیکهایی که  در مدلهای مختلف درمان های شناختی -رفتاری از آنها برای درمان اختلال اضطراب اجتماعی مورد استفاده قرار می گیرد می توان به تکنیک مدیریت مشروط (Contingency management  ) ، تکنیک شکل دادن رفتار (Shaping) ، تکنیک کنترل محرک ، تکنیک خود مدیریتی(management Self) ، تکنیک کاهش برانگیختگی (Arousal reduction) ، تکنیک کنار آمدن و تنظیم هیجان (Coping and emotion regulation) ، تکنیک حل مساله (Problem-solving)، تکنیک مواجهه (Exposure) ، تکنیک فعال سازی رفتار(Behavioral activation ) ، تکنیک آموزش مهارتهای اجتماعی ، تکنیک باز ارزیابی شناختی (Reappraisal Cognitive) ، تکنیک تغییر اعتقادات ریشه ای (Modifying core beliefs ) ، تکنیک تمرین ذهن آگاهی (Mindfulness practice ) و تکنیک مدیریت بحران ( Crisis management ) اشاره نمود

منابع

 .Barlow.D.H.(2021).Clinical handbook of psychological disorders.New York:Guilford press

                 Pender .V.& etal .(2022). DSM-TR. Washington:American psychiatric association

                 Wells.A.& Fisher.P.(2016).Treating depression MCT. CBTand third wave therapy

New-York: Guilford press

پایان بخش دوم

نوشته شده توسط دکتر حسین لطفی نیا (متخصص روانشناسی بالینی )

استفاده از مطالب این مقاله به شرط ذکر نام نویسنده و آدرس سایت بلامانع است

آدرس دفتر روانشناسی و مشاوره دکتر حسین لطفی نیا : تبریز ، خیابان 17 شهریور جدید ، حدفاصل خیابانهای طالقانی و ارتش ، ساختمان سینا ، طبقه ی هفتم

تلفن :04135559866

بازدیدها: 381