اختلالات اضطرابی دوران کودکی

اضطراب در درون ما زندگی می کند و ما را از داشتن یک زندگی کامل و رضایت بخش محروم می کند. اضطراب علایم مختلف روان شناختی و جسمانی دارد. همچینن اضطراب می تواند بر روی افکار و فعالیتهای ما تاثیر بگذارد. اضطراب جدا از مضرات مختلفی که دارد در صورتی که میزان شدت آن در حد خفیفی قرار داشته باشد فوایدی هم می تواند داشته باشد از جمله ی این فواید می توان به ایجاد انگیزه برای انجام کارها ، کمک به بالا بردن سطح عملکرد و افزایش حس مراقبت و احساس همدلی نسبت به دیگران اشاره نمود. بطور کلی  وجود اضطراب زمانی به یک مساله تبدیل می شود که میزان شدت آن زیاد می شود. اگرچه اضطراب و ترس ارتباط نزدیکی با هم دارند اما این دو حالت چند تفاوت با هم دارند. از جمله ی تفاوتها می توان به این مورد اشاره نمود که در حالت ترس محرک ایجاد کننده عینی و برونی است اما در اضطراب محرک ایجاد کننده محرکی مبهم و درونی است. همچینن حالت ترس واکنش فوری بدن به یک خطر است اما حالت اضطراب نوعی احساس ناراحت کننده در مورد احتمال رخ دادن رویدادی ناخوشایند می باشد.

برای مقابله با اضطراب می توان از راههای مختلفی استفاده نمود اما دو تا راهی که اغلب برای مقابله با اضطراب از آنها استفاده می شود و ثمربخش نمی باشند اجتناب از محرکهای اضطراب زا و افزایش توجه به محرکهای اضطراب زا برای یافتن راهی است تا بتوان اضطراب را از بین برد است . اجتناب از محرکهای اضطراب زا اگرچه می تواند یک آسایش کوتاه مدت را به همراه داشته باشد اما در پی این آسایش کوتاه مدت و کاهش میزان شدت اضطراب بار دیگر اضطراب با شدت بیشتری برمی گردد و میزان نفوذ این حالت ناراحت کننده بر روی زندگی شخص گسترش بیشتری پیدا می نماید. همچینن اجتناب از محرکهای اضطراب زا سبب می شود که سیستم پردازش شناختی شخص فرصت لازم را برای پردازش محرک یا محرکهای اضطراب زا نداشته باشد و لذا روند تجربه ی اضطراب ادامه پیدا کند. به طور کلی افزایش توجه به محرکهای اضطراب زا سبب می شود که میزان انعطاف پذیری توچه شخص کاهش یابد و شخص قدرت لازم برای تغییر یا گسترش توجه به سایر محرکها را نداشته باشد. از سوی دیگر در شخصی که میزان اضطراب وی در سطح بالایی قرار دارد احساس مربوط به تهدیدهای آینده سبب می شود که به صورت دایم خطرات بالقوه ای که در محیط زندگی وجود دارد را شناسایی و مشخص کند و در نتیجه اضطراب وی تداوم داشته باشد.

وجود اضطراب زیاد  در کودکان و نوجوانان نمی تواند ملاک کافی برای تشخیص اختلالات اضطرابی در آنها باشد بلکه برای تشخیص این اختلالات یک سلسله ملاکهایی لازم است که در طبقه بندیهای تشخیصی اختلالات روان شناختی بخصوص در یکی از معروف ترین آنها که به صورت اختصاری DSM نامیده می شود ذکر گردیده است. طبقه بندی DSM توسط انجمن روان پزشکی آمریکا انتشار یافته است و آخرین نسخه ی ویرایش یافته ی آن مربوط به سال 2013 بوده و تحت عنوان DSM-V معروف است .

از نظر میزان شیوع ، اختلالات اضطرابی دوران کودکی در بین شایعترین اختلالات روانشناختی قرار دارند. یکی از ملاکهای لازم برای تشخیص انواع اختلالات اضطرابی در دوران کودکی و نوجوانی وجود حالت برانگیختگی اضطرابی مداوم و شدید است . همچینن یکی دیگر از این ملاکها آن است که علایم این دسته از اختلالات باید به حدی باشد که ناراحتی یا آسیب مهمی در حوزه های مهم زندگی مانند حوزه های اجتماعی و تحصیلی ایجاد کند.

انواع اختلالات اضطرابی دوران کودکی   شامل موارد زیر می باشند:

-اختلال اضطراب جدایی (Separation anxiety disorder ): برای تشخیص این اختلال لازم است که کودکان حداقل سه علامت از هشت علامت این اختلال را معمولا قبل از 18 سالگی نشان دهند و این علایم حداقل به مدت چهار هفته تداوم یابد.برخی از این علایم شامل بی میلی برای رفتن به مدرسه ، بی میلی برای تنها ماندن و بی میلی برای خوابیدن بدون همراه شدن با اشخاصی که به آنها دلبسته هستند می باشد. همچینن کودکان مبتلا به این اختلال کابوسهایی در ارتباط با جدا شدن از والدین را تجربه می نمایند. یکی دیگر از علایم همراه با اختلال اضطراب جدایی شکایتهای مختلف جسمانی زمانی که دوری از والدین قابل پیش بینی است می باشد. میزان شیوع اختلال اضطراب جدایی بین یک الی چهار درصد برآورد شده و میزان درصد ابتلا به اختلال اضطراب جدایی در کودکانی که در سنین بالاتر قرار دارند کاهش می یابد.

اختلال اضطراب اجتماعی (Social anxiety disorder) : نام قبلی اختلال اضطراب اجتماعی فوبیای اجتماعی بود .اختلال اضطراب اجتماعی بوسیله ی علایمی مانند ترس شدید و مداوم (بطور معمول 6 ماه و یا بیشتر) از موقعیتهایی که ناآشنا بوده و یا همراه با موشکافی های دیگران است  مشخص می شود. کودکان مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی ممکن است که به غیر منطقی بودن و یا شدید بودن ترسهای خود آگاه نباشند و ناراحتیهای خود را از طریق گریه نمودن ، کج خلقی ، بغل نمودن والدین و یا محدود نمودن ارتباط با محیط های اجتماعی  که در آن محیطها اشخاص ناآشنا حضور دارند نشان دهند. کودکان و یا نوجوانانی که مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی می باشند زمانی که در محیطهایی که ناآشنا می باشد قرار می گیرند از آن مجیطها اجتناب می نمایند با با حالت ناراحتی بسیار آن محیطها را تحمل می نمایند و حتی امکان دارد موقع حضور در آن محیطها حالت حمله ی پانیک را نیز تجربه کنند. همچینن کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی تلاش می نمایند که از حضور در موقعیتهایی که ناآشنا بوده و یا احساس می نمایند که رفتارهای آنها مورد مشاهده قرار می گیرد خودداری نمایند. میزان شیوع اختلال اضطراب اجتماعی در بین کودکان یک الی سه درصد برآورد شده است و در بین نوجوانان این میزان بسیار افزایش می یابد.

اختلال موتیسم انتخابی (Selective mutism) : برخی از علایم اختلال موتیسم انتخابی با اختلال اضطراب اجتماعی شباهت دارد اما میزان شدت علایم این اختلال بیشتر از شدت علایم اختلال اضطراب اجتماعی می باشد. در اختلال موتیسم انتخابی کودک مبتلا از صبحت نمودن در موقعیتهای اجتماعی (مانند محیط مدرسه )خودداری می نماید و در اغلب مواقع تلاش می کنند که از حضور در چینن محیطهایی اجتناب نمایند در حالی که توانایی لازم برای صبحت نمودن در آن محیطها را دارند. همچینن برای تشخیص اختلال موتیسم لازم است که چینن حالت یعنی خودداری از صبحت نمودن حداقل ماهی یک بار رخ دهد و این حالت در موفقیت تحصیلی کودک دخالت نماید. از سوی دیگر اختلال موتیسم انتخابی زمانی که عدم صبحت نمودن مربوط به ماه اول آغاز اولین سال تخصیل کودک است و یا عدم صبحت نمودن به دلیل وجود مشکلات مربوط به زبان رخ می دهد قابل تشخیص نیست. در کودکان مبتلا به اختلال موتیسم علاوه بر غلامت اصلی یعنی عدم صبحت نمودن در موقعیتهای اجتماعی (مانند محیط مدرسه) علایم دیگری مانند حالت کمرویی و یا سایر علایم اضطرابی نیز قابل مشاهده است. میزان شیوع اختلال موتیسم انتخابی بسیار پائین است و بر اساس یکی از برآوردها این میزان کمتر از یک دهم درصد می باشد.

اختلال اضطراب منتشر (Generalized anxiety disorder ) یکی دیگر از انواع اختلالات اضطرابی می باشد که در دوران کودکی برخی از کودکان را مبتلا می نماید . اصلی ترین غلامت اختلال اضطراب منتشر در دوران کودکی وجود اضطراب و یا نگرانی شدید در چندین حوزه از زندگی کودک می باشد. حالت نگرانی که در کودکان مبتلا به اختلال اضطراب منتشر مشاهده می شود در بیشتر روزها مشاهده می شود و غیرقابل کنترل است . برای تشخیص اختلال اضطراب منتشر در دوران کودکی لازم است که علایم این اختلال بیشتر از 6 ماه طول بکشد. همچینن برای تشخیص اختلال اضطراب منتشر در طول دوران کودکی لازم است که از بین شش علایم 1-حالت بیقراری2-خستگی فوری 3- مشکل در تمرکز4-تحریک پذیری(Irritability)5-تنش عضلانی6-اختلال خواب کودک مبتلا حداقل یکی از این علایم را داشته باشد. میزان شیوع اختلال اضطراب منتشر بین یک الی چهار درصد برآورد شده است.

اختلال فوبیای خاص(Specific phobias ): ویژگی اصلی اختلال فوبیای خاص وجود ترس شدید و مداوم از برخی ار موقعیتها یا خیوانات است و برای تشخیص این اختلال لازم است که این حالت ترس  شش ماه و یا بیشتر طول بکشد . در این اختلال روبرو شدن و یا پیش بینی روبرو شدن با محرکهای ترس زا منجر به ایجاد اضطراب شدید و در برخی از مواقع منجر به تجربه ی حالت پانیک می گردد. کودکان مبتلا به اختلال فوبیا خاص امکان دارد تشخیص ندهند که که ترسهای آنان حالت غیر منطقی دارد و لذا با حالتهایی مانند گریه نمودن ، کج خلقی و پناه بردن به آغوش والدین در مقابل محرکهای ترس زا واکنش نشان دهند. به طورکلی ابتلای کودکان به اختلال فوبیای خاص سبب می شود که در زندگی آنان محدودیت زیادی در زمینه ی ارتباطات اجتماعی پدید آید.اختلال فوبیای خاص انواع فرعی مختلفی دارد . از جمله ی این انواع می توان به نوع فوبیای خاص حیوانات ، محیط طبیعی ( برای مثال فوبیا از طوفانها ، بلندی ،آب)خون – تزریق جراحت( برای مثال دیدن خون ، مجروح شدن)، موقعیتی ( برای مثالها فوبیای عبور از تونلها ، سوار هواپیما شدن ، بودن در مکانهای بسته) یا سایر موارد (مانند فوبیای خفه شدن ، صداهای بلند)اشاره نمود. میزان شیوع اختلال فوبیای خاص در دوران کودکی بر اساس سن و جنسیت کودک متفاوت است و بر اساس برخی از برآوردها این میزان 2 الی 6 درصد می باشد.

اختلال پانیک(Panic disorder) : و اقورفوبیا(Agoraphobia): بر اساس طبقه بندی DSM-V اختلال پانیک و اقورفوبیا دو اختلال متفاوت می باشد . علامت اصلی اختلال پانیک وجود حملات پانیک عود کننده است و ویژگی اصلی این حملات تجربه ی احساسات شدید و حاد اضطراب است . حملات پانیک به صورت غیر منتظرانه است و این حملات حداقل ماهی یک بار و یا بیشتر تجربه می شوند. یکی از نگرانیهای عمده ی مبتلایان به اختلال پانیک در ارتباط با عواقب احتمالی حمله ی پانیک است. از سوی دیگر دراختلال اقورفوبیا شخص مبتلا زمانی که در موقعیتی قرار می گیرد که فرار یا اجتناب از آن مشکل است دچار اضطراب شدید می شود. در بین انواع اختلالات اضطرابی دوران کودکی میزان شیوع اختلال پانیک و اختلال اقورفوبیا پائین است و به حدود یک الی سه درصد می رسد و این میزان در دوران نوجوانی و بزرگسالی افزایش می یابد.

منابع

Bui.E.(2020).Clinical handbook of anxiety disorders.New   York:Humana press

Emmelkamp.P.&.etal.(2014).The wiley handbook of anxiety (disorders.New York:Wiley – Blackwell inc.

Esslu.C.A.(2017).Emotional regulation and psychotherapy in children and adolescents. Oxford:Oxford university.

نوشته شده توسط دکتر حسین لطفی نیا ( متخصص روانشناسی بالینی)

استفاده از مطالب این مقاله به شرط ذکر نام نویسنده و آدرس سایت بلامانع است.

1400/11/23

 

بازدیدها: 251