آموزش تکنیک وارونگی عادت (Habit reversal training )

تکنیک آموزش وارونگی عادت (Habit reversal training ) که گاهی با اسم اختصار HRT شناخته می شود یکی از تکنیکهای رفتاری است که در درمان های شناختی- رفتاری از آن به عنوان یکی از تکنیک های مهم برای  درمان برخی از اختلالات روان شناختی بخصوص اختلال تیک های عصبی (Tic disorder) و اختلال کشیدن مو (Trichotillomania)از آن استفاده می شود . اختلال تیک های عصبی به مجموعه ای از اختلالات گفته می شود که ویژگی اصلی آنها وجود حرکات و اصوات یا کلام های غیرارادی می باشد. . به طورکلی در آخرین طبقه بندی اختلالات روان شناختی انجمن روان زشکی آمریکا که به DSM-V-TR معروف است تیکهای عصبی به تیک های حرکتی و تیک های صوتی یا کلامی طبقه بندی می شوند و هر یک از این نوع از تیکها نیز به دو نوع تیک های حرکتی و کلامی ساده و پیچیده تقسیم بندی می شوند. همچینن اختلال کشیدن موها در آخرین طبقه بندی اختلالات روان شناختی DSM-V-TR در طبقه ی اختلالات مرتبط به اختلال وسواس فکری- اجباری قرار گرفته است و علامت مهم این اختلال عبارت است کشیدن مقدار زیادی از موهای بدن بخصوص موهای سر به نحوی که شخص مقدار زیادی از موهای خود را از دست بدهد است . زمانی که در جریان های درمانهای شناختی- رفتاری از تکنیک آموزش وارونگی عادت یا تکنیک HRT استفاده می شود به مراجعان آموزش هایی در چندین حوزه داده می شود. این حوزه های آموزشی عبارتند از :

1-آموزش آگاهی (Awareness training)

هدف از آموزش آگاهی در تکنیک آموزش وارونگی عادت ارایه ی اطلاعاتی به مراجعان دز زمینه های مختلف است زمانی که از تکنیک آموزش وارونگی برای درمان اختلالاتی مانند اختلال تیک های عصبی  و یا اختلال کشیدن مو استفاده می شود یکی از اهداف مهم از آموزش آگاهی اطلاع یافتن مراجعان از زمانها و مکانهایی که حالت تیک ها و یا کشیدن موها اتفاق می افتد است . به طور معمول برای مبتلایان به اختلال تیک های عصبی و اختلال کشیدن موها درفرایند آموزش آگاهی یک سلسله از توضیحات در مورد ویژگیها و یا علایم اختلال تیک های عصبی و یا اختلال کشیدن موها ارایه می شود . برای مثال برای بیماران مبتلا به اختلال تیک های عصبی  اطلاعاتی در مورد غیرارادی بودن علایم این اختلال و عواملی که ممکن است زمینه ساز ظاهر شدن علایم اختلال تیک های عصبی شود ارایه می شود. همچینن زمانی که از تکنیک آموزش عادت وارونگی برای درمان اختلال کشیدن موها استفاده می شود درمانگر شناختی- رفتاری در مرحله ی آموزش آگاهی توضیحاتی در مورد تاثیر عوامل هیجانی که قبل از کشیدن موها وجود دارد بر روی آغاز حالت کشیدن موها را ارایه می دهد .

2-آموزش پاسخ متفاوت (Competing response training )

زمانی که از تکنیک آموزش وارونگی عادت برای درمان اختلالاتی مانند اختلال تیکهای عصبی و یا اختلال کشیدن موها استفاده می شود مرحله ی بعد از مرحله ی آموزش آگاهی مرحله ی آموزش پاسخ متفاوت می باشد. در جریان اجرای این مرحله از تکنیک آموزش وارونگی به مراجع پاسخی به عنوان پاسخ متفاوت در مقابل تیک های عصبی و یا تکانه ی مربوط یه کشیدن موها آموزش داده می شود و ویژگی مهم این نوع پاسخها آن است که حالت ناسازگار یا مخالف با حالتهای تیک عصبی و یا کشیدن موها را دارند. به عبارت دیگر زمانی که مراجع این پاسخ ها را بکار می برد حالت تیک عصبی و یا کشیدن موها انجام نمی گیرد.  کشیدن یک نقاشی در حالی که شخص با یک دست خود قلم نقاشی را گرفته و  در حالی که در دست دیگر چند قلم نقاشی را برای رنگ کردن آن نقاشی را که ترسیم می نماید در دستش دارد به عنوان نمونه ای از پاسخ متفاوت در مقابل تکانه ی مربوط به کشیدن موها می باشد . یکی دیگر از ویژگیهای پاسخ متفاوت در برابر تکانه های مربوط به تیک های عصبی و کشیدن موها آن است که پاسخ متفاوت باید برای مدت چند دقیقه ادامه یابد. همچینن در زمینه ی فوق ویژگی دیگر پاسخ متفاوت آن است که پاسخ متفاوت باید پاسخی باشد که این پاسخ در مقایسه با علایم اختلالاتی مانند اختلال تیک های عصبی و اختلال کشیدن موها کمتر مورد توجه دیگران قرار بگیرد. از جمله پاسخ های متفاوتی که در جریان آموزش تکنیک وارونگی عادت به مراجعانی که مبتلا به اختلال تیک های عصبی آموخته می شود می توان به آموزش نحوه ی آرام کردن تنش عضلات گردن به عنوان پاسخی متفاوت در برابر تیک حرکتی که ناحیه ی گردن را درگیر کرده است اشاره نمود . همچننن زمانی که از تکنیک آموزش وارونگی عادت در جریان درمان اختلال کشیدن موها استفاده می شود قرار دادن دستها در حالت انجام نوعی از فعالیت ها یا پوشیدن دستکش ها را می توان به عنوان انواعی از پاسخ های متفاوت در برابر تکانه های مربوط به کشیدن موها اشاره نمود.

3-برنامه ی پاداش های رفتاری

در جریان آموزش تکنیک وارونگی عادت برای افزایش میزان انگیزه ی مراجع برای مشارکت در درمان و افزایش میزان انگیزه ی مراجع برای انجام تمرینات مربوط به این تکنیک ارایه ی پاداش های رفتاری می تواند مفید باشد. پاداش های رفتاری  عبارت از ارایه یی تقویت کننده هایی به خود (مانند گفتن واژه های مثبت در مورد توانانیهای خود و یا خریدن برخی از اشیا که شخص از آن اشیا بسیار خوشش می آید ) است که ارایه ی این تقویت کننده ها در برابر انجام پاسخ های متفاوت با حالتهایی مانند حالت تیکهای عصبی و یا کشیدن موها می باشد .در صورتی که مراجع کودک باشد درمانگر شناختی- رفتاری بعد از آموزش والدین در این زمینه نحوه ی ارایه ی برنامه ی پاداش رفتاری را بر عهده ی والدین می گذارد و به آنان نحوه ی تنظیم و اجرای برنامه ی پاداش رفتاری را آموزش می دهد. برای نمونه درمانگر شناختی- رفتاری به والدین کودکانی که مبتلا به اختلال تیکهای عصبی و یا اختلال کشیدن موها هستند آموزش می دهند که ارایه ی پاداش های رفتاری حنما در برابر انجام پاسخ های متفاوت ارایه گردد و ارایه ی پاداش بلافاصله با انجام پاسخ های متفاوت از سوی کودک صورت گیرد.

 نوشته شده توسط دکتر حسین لطفی نیا ( متخصص روانشناسی بالینی )

استفاده از مطالب این مقاله به شرط ذکر نام نویسنده و آدرس سایت بلامانع است

آدرس دفتر روان درمانی و مشاوره دکتر حسین لطفی نیا (متخصص روانشناسی بالینی) : تبریز، خیابان17 شهریور خدید، بالاتر از تقاطع خیابان های  طالقانی و ارتش ،برج سینا، طبقه ی هفتم

تلفن:04135559866

1402/11/5

بازدیدها: 108