چند نکته در مورد روان درمانی ها ( بخش پنجم )

در چهار مقاله ی قبلی در مورد ویژگیهای کلی روان درمانی ها و ویژگیهای برخی از انواع روان درمانی های شناختی – رفتاری مانند  روان درمان شناختی – رفتاری کلاسیک و روان درمانی پذیرش- تعهد یا به اختصار درمان (ACT ) نکاتی ذکر گردید .در این مقاله که پنچمین مقاله از مقالات فوق الذکر می باشد در نظر دارم در مورد یکی دیگر از انواع روان درمانیهای شناختی – رفتاری که در دسته روان درمانیهای شناختی- رفتاری موج سوم قرار گرفته است و به نام شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی  یا به اختصار درمان MBCT نامیده می شود نکاتی را ذکر نمایم:

 نکاتی در مورد ویژگیهای شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی یا درمان MBCT

– شناخت درمانی مبتی بر ذهن آگاهی یا درمان MBCT یکی از انواع درمانهای جدید شناختی- رفتاری یا درمانهای موج سوم شناختی- رفتاری می باشد

. درمان MBCT معمولا به صورت گروهی اجرا می شود و یکی از کاربردهای مهم این روش درمانی در ارتباط با جلوگیری از بازگشت یا عود اختلال افسردگی می باشد .

– مدل نظری شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی یا درمانMBCT توسط تیزدیل (Teasdale ) ، سیگل (Segal) و ویلیامیز (Williams) ارایه شده است. 

-ابداع کنندگان درمان MBCT اعتقاد دارند که مهمترین کاربرد این نوع درمان در پیشگیری از عود یا بازگشت انواع اختلالات روانشناختی بخصوص اختلال افسردگی می باشد. در یک مدل نظری که در مورد علل بازگشت یا عود اختلال افسردگی توسط تیزدیل و همکارانش ارایه گردیده است فرض می گردد که سه عامل وجود نگرش های ناکارآمد شناختی ، وجود سبک پاسخ نشخوار ذهنی و کاهش آستانه ی عصبی – زیستی در بازگشت اختلال افسردگی نقش دارند.

-ابداع کنندگان مدل درمانی MBCT اعتقاد دارند اشخاصی که در خطر بالا برای ابتلا به اختلال افسردگی قرار دارند موقعی که حالت خلق پائین را تجربه می نمایند توجه خود را بر روی موضوع تجربه ی افسردگی شان متمرکز می نمایند به عبارت دیگر سبک پاسخ آنان از نوعی می باشد که اصطلاحا سبک پاسخ نشخوار ذهنی نامیده می شود اما اشخاصی که در خطر پائین برای ابتلا به اختلال افسردگی قرار دارند در مقابل تجربه ی حالت خلقی پائین از سبک پاسخ توجه برگردانی استفاده می نمایند و در این نوع سبک فکری توجه به سوی سایر موضوعات بیرونی هدایت می شود. 

– در مدل درمانی MBCT فرض می شود کاهش میزان آستانه های فعالیت شبکه های عصبی – زیستی می تواند ماشه چکان ابتلا به اختلالات روانشناختی باشد و یکی از عواملی که می تواند آستانه فعالیتهای عصبی – زیستی را کاهش دهد روبرو شدن با انواع محرکهای استرس زای زندگی می باشد . همچینن در این مدل فرض می شود در برخی از مواقع امکان دارد بدون آنکه شخص محرک استرس زای مهمی را تجربه کند میزان آستانه ی فعالیت شبکه های عصبی – زیستی به صورت خودکار پائین بیاید و در چینن حالتهایی نیز امکان بازگشت اختلالات روانشناختی مانند اختلال افسردگی وجود دارد.

– در جریان اجرای درمان MBCT به مراجعان کمک می شود که فاصله ی بین افکار و واقعیتهای موجود را کم نمایند همچینن در این مدل درمانی تاکید زیادی بر روی ایجاد حالت تمرکززادیی (Decentring) ذهنی می شود و ایجاد تمرکززادیی ذهنی سبب می شود که مراجع افکار خود را منعکس کننده ی واقعیتها نداند . 

– یکی از تکنیکهای مهمی که در جریان اجرای درمان MBCT از آن استفاده زیادی می شود تکنیک ذهن آگاهی (Mindfulness ) است. ازقبل از ابداع درمان MBCT استفاده از تکنیک ذهن آگاهی به عنوان راهی برای کاهش میزان استرس و دردهای مزمن مورد تاکید قرار گرفته بود . از نظر ابداع کنندگان درمانMBCT رسیدن به ذهن آگاهی به عنوان نوعی آگاهی از فرایندهایی است که در ذهن جریان دارند بدون آنکه شخص در مقابل آنها اقدامی انجام دهد و یا آنها را مورد قضاوت قرار دهد می باشد. .

-درمانگر درمان MBCT در جریان اجرای تکنیک ذهن آگاهی به مراجع خود کمک می نماید که هر فکر یا احساس برانگیخته شده در حوزه های مورد تهدید خود را مورد پذیرش قرار دهد. به عبارت دیگر مراجع با کمک تکنیک ذهن آگاهی توانایی مشاهده ی مستقیم افکار و هیجانات همراه خود را با نگرش غیر قضاوت کننده به آنها را بدست می آورد. از سوی دیگر به کمک اجرای تکنیک ذهن آگاهی توجه مراجع به تجربه های درونی اش مانند احساسات ، افکار و هیجانات کاهش می یابد . 

-درمان MBCT درمانی کوتاه مدت است و در اغلب مواقع به عنوان درمانی برای جلوگیری از بازگشت اختلالات روانشناختی بخصوص اختلال افسردگی در بیمارانی که به کمک دارو درمانی و یا روان درمانی مورد درمان قرار گرفته اند و بهبودی کامل یا نسبی پیدا نموده اند مورد استفاده قرار می گیرد.

-در اکثر مواقع درمان MBCT به صورت درمان گروهی انجام می شود و میزان متوسط جلسات آن هشت جلسه است.

. چهار جلسه ی اول درمان MBCT به آموزش تکنیک ذهن آگاهی و آموزش عدم قضاوت نمودن در برابر تجربیات درونی لحظه ی حاضر اختصاص می یابد. همچینن در طی این چهار جلسات یک سلسله آموزش های روانشناختی مانند آموزشهایی در ارتباط با نوع علایم اختلالی که مراجع به آن مبتلا می باشد به او ارایه می گردد.

– در چهار جلسه ی بعدی درمان MBCT هدف عمده ی درمانگر آن است که مراجع ابزار لازم را برای جلوگیری از عود یا بازگشت اختلال روانشناختی که به آن مبتلا بوده است را بدست آورد. از جمله ابزاری که در چهار جلسه ی انتهایی درمان MBCT به مراجعان آموزش داده می شود که از آنها در مواقع مختلف زندگی خود استفاده نمایند می توان به آموزش تکنیک پذیرش تجربیات درونی خود و آموزش تکنیک ایجاد فاصله بین افکار و واقعیت ها اشاره نمود

پایان بخش پنجم

نوشته شده توسط دکتر حسین لطفی نیا (متخصص روانشناسی بالینی )

استفاده از این مطالب این مقاله به شرط ذکر نام نویسنده و آدرس سایت بلامانع است

24 / 6/ 1402

آدرس دفتر روانشناسی و مشاوره دکتر حسین لطفی نیا : تبریز ، خیابان 17 شهریور ، حدفاصل خیابانهای ارتش و طالقانی ، ساختمان سینا ، طبقه ی هفتم

تلفن :04135559866

بازدیدها: 205