چند نکته در مورد درمان فراشناختی

چند نکته در مورد درمان فراشناختی

درمان فراشناختی یکی از روان درمانهای جدید می باشد در این مقاله قصد دارم به چند ویژگی این نوع درمان اشاره کنم .

-درمان فراشناختی یکی دیگر از انواع مهم درمانهای موج سوم رفتاری است

-امروزه درمان فراشناختی برای درمان برخی از اختلالات روانشناختی بخصوص اختلال افسردگی ، اختلال وسواسی- اجباری و اختلال استرس بعد از ضربه (PTSD)مورد استفاده قرار می گیرد.

-درمان فراشناختی توسط روانشناسی به نام ولیز (Wells) ابداع شده است و پایه ی آن بر اساس یک نظریه در زمینه ی خود تنظیمی (Self -Regulation)قرار دارد. بر اساس این نظریه ی خود تنظیمی که این مدل درمانی بر اساس آن ساخته شده است . وجود یک نوع سبک شناختی نادرست عامل اصلی ایجاد علایم بسیاری از اختلالات روان شناختی مانند اختلالات افسردگی و اضطرابی می باشد و وجود چینن سبک شناختی با ظاهر شدن علایمی مانند حالت نگرانی زیاد ،حالت گوش به زنگی و حالت نشخوار ذهنی همراه می باشد.

-در مدل نظری درمان فراشناختی فرض می شود وجود سبک شناختی نادرستی به نام سندرم شناختی- توجهی (Cognitive- attention syndrome) یا CAS می تواند عامل ابتلا و تداوم اختلالات روان شناختی باشد

– در مدل نظری درمان فراشناختی فرض بر آن است که عامل دیگری که در ابتلا به اختلالات روان شناختی مانند اختلالات افسردگی و اضطرابی نقش دارد وجود اعتقادات فراشناختی مثبت و منفی است . از نظر مدل درمانی فرا شناختی اگرچه هر دو این اعتقادات در ابتلا به اختلالات روان شناختی نقش دارند اما نقش اعتقادات فراشناختی منفی در ابتلا به اختلالات روانشناختی بیشتر از نقش اعتقادات فرا شناختی مثبت است.

-در مدل نظری درمان فراشناختی فرض می شود انواع مختلفی از اعتقادات فراشناختی مثبت و منفی وجود دارند . برای نمونه این اعتقاد فراشناختی که نگرانی به من کمک می کند تا خودم را از خطرات دور کنم از نظر مدل درمانی فراشناختی یک اعتقاد فرا شناختی مثبت است و یا این اعتقاد که وجود نگرانی می تواند به سلامت جسمی من آسیب زیاد وارد کند یک اعتقاد فراشناختی منفی می باشد.

-در جریان اجرای مدل درمانی فراشناختی به کمک استفاده از تکنیکهای شناختی و رفتاری و تکنیکهایی که مخصوص خود درمان فراشناختی است دو هدف عمده دنبال می شود . یکی از این اهداف مقابله با علایم سندرم شناختی- توجهی یا سندرم CAS (مانند نگرانی زیاد ، حالت گوش به زنگی و حالت نشخوار ذهنی) است و یکی دیگر از اهداف مدل درمانی فراشناختی مقابله با انواع اعتقادات فراشناختی مثبت و اعتقادات فراشناختی منفی است که فرض می شود در ابتلا و یا تداوم اختلالات روان شناختی نقش دارند می باشد.

-در مدل نظری درمان فرا شناختی فرض می شود حالت فراشناخت عواملی هستند که وظیفه نظارت و کنترل شناخت را بر عهده دارند و فرایند درمان با ایجاد تغییر درحالت فراشناختی انجام می گیرد.

-ویلز که ابداع کننده ی  درمان فراشناختی است اعتقاد دارد که برای درمان اختلالات روانشناختی ایجاد تغییراتی در شناخت که به کمک  آزمون واقعیت سنجی انجام می گیرد کافی نمی باشد و لازم است که درسیستم نظارت کننده بر شناخت که دجار حالت سندرم شناختی- توچهی یا حالت CAS شده است تغییراتی نیز ایجاد گردد.

-در مدل نظری درمان فراشناختی فرض می شود افکار خودکار منفی در همه ی انسانها وجود دارد و وجود افکار خودکار منفی عامل مهمی برای ابتلا به اختلالات روانشناختی نمی باشد بلکه حاکم بودن سندرم شناختی – توجهی یا سندرم CAS عامل اضلی ابتلا به اختلالات روانشناختی است.

-از نظر مدل نظری درمانی فراشناختی سندرم CASعبارت است وجود حالت نشخوار ذهنی (Rumination) ، نگرانی (Worry) ،حالت نظارت بر تهدید ،استفاده از روش های مقابله ای (Coping) ناکارآمدو حالت گوش به زنگی زیاد می باشد.

– در مدل نظری درمان فراشناختی فرض می شود حالت نشخوار ذهنی نوعی در جاماندگی فکر (presversation) است که در طی آن شخص افکار مداومی را در مورد علل رخ دادن رویدادها و نحوه ی رهایی از درد و ناراحتی که به آن مبتلا شده است را تجربه می کند .

– در مدل نظری درمان فراشناختی فرض می شود سندرم شناختی – توجهی ( CAS) با حالت نشخوار ذهنی ، حالت نگرانی ،حالت نظارت بر تهدید ، حالت گوش به زنگی زیاد برای روبرو شدن با خطرات احتمالی همراه است همچینن وجود سندرم CAS با استفاده از روش های مقابله ی (Coping)ناکارآمد همراه می شود و روش های مقابله ای ناکارآمد عبارت است از استفاده از روش های نامناسب(مانند استفاده از مشروبات الکلی و مواد مخدر )در مقابله با تجربه ی هیجانات ناراحت کننده (مانند اضطراب و افسردگی )می باشد

. در مدل نظری درمان فراشناختی برای درمان اختلالات روانشناختی از مجموعه ای از تکنیکها استفاده می شود که برخی از تکنیک ها مربوط به تکنیکهایی است که در درمان شناختی – رفتاری کلاسیک از آنها استفاده می شود از جمله ی این تکنیکها می توان به تکنیک گفتگوی سقراطی و تکنیک آزمایش رفتاری اشاره نمود. همچینن دراین مدل از تکنیکهایی هم استفاده می شود که مخصوص خود این مدل درمانی است و از جمله ی این تکنیکها می توان به تکنیک آموزش توجه (Attention Training) اشاره نمود.

– اگرچه درمان فراشناختی در دسته ی مدلهای درمانی شناختی -رفتاری قرار دارد و شباهتهایی هم با مدل درمانی شناختی- رفتاری کلاسیک که توسط آرنون بک و همکارانش ابداع شده دارد اما میزان تفاوتهای این دو روش درمانی بیشتر از شباهتهای آن می باشد .

-یکی از شباهتهای مدل درمانی فراشناختی با مدل درمانی شناختی–رفتاری کلاسیک آن است که در مدل درمان فراشناختی هم مانند مدل درمانی شناختی- رفتاری کلاسیک به موضوع ارزیابی روانشناختی و موضوع طراحی درمان اهمیت داده می شود و مرحله ی اصلی درمان که مرحله ی اجرای تکنیکها مختلف است بعد از مرحله ارزیابی و ضابطه بندی موردی اجرا می شود.

-شباهت دیگر مدل درمانی فراشناختی با مدل درمانی شناختی -رفتاری آن است که در مدل درمانی فراشناختی از بسیاری از تکنیکهایی که در مدل درمانی شناختی- رفتاری کلاسیک بکار می رود استفاده می شود.

– یک تفاوت مهم بین درمان فراشناختی با درمان شناختی- رفتاری کلاسیک آن است که در مدل درمانی فراشناختی هدف تغییر در حالت فراشناخت است یعنی به عبارت دیگر هدف مقابله با نوعی سبک فکری به نام سندرم شناختی- توجهی یا سندرم CAS است و اعتقاد بر آن است که این سندرم با علایمی مانند حالت های نشخوارذهنی و نگرانی زیاد ، نظارت زیاد بر تهدیدها ، جستجوی زیاد برای کسب اطمینان و اشتفاده از روش های مقابله ای ناکارآمد همراه است . اما هدف اصلی در مدل درمانی شناختی- رفتاری کلاسیک آموزش نوعی آزمون واقعیت سنجی است. به عبارت دیگر در درمان شناختی- رفتاری کلاسیک  هدف آن است که بیمار با انواع افکار و اعتقادات منفی خود آشنا شده و آنها را مورد آزمون قرار دهد و با توجه به چینن هدفی می توان گفت در مدل درمانی شناختی- رفتاری کلاسیک هدف تغییر در سطح شناخت می باشد اما در مدل درمانی فرا شناختی هدف تغییر در سندرم شناختی- توجهی یا سندرم CAS می باشد.

-میزان متوسط جلسات مدل درمانی فراشناختی هشت جلسه است و جلسات معمولا به صورت هفتگی اجرا می شوند و هرجلسه حدود چهل و پنج دقیقه تا یک ساعت طول می کشد.

-اولین مرحله ی درمان فراشناختی مرحله ی ضابطه بندی فردی (Case formution)نام دارد . در این مرحله درمانگر اطلاعات فراوانی در مورد بیمار بدست می آورد. این اطلاعات می تواند شامل انواع اعتقادات فراشناختی مثبت و منفی ، میزان حالت نشخوار ذهنی ، میزان نگرانی ، میزان حالت نظارت بر تهدید و مشخص نمودن انواع رفتارهای مقابله ای بیمار باشد. هدف اصلی از اجرای مرحله  ی ضابطه بندی فردی مشخص نمودن سبک فکری بیمار و پی بردن به این موضوع است که آیا سندرم شناختی -توجهی یا سندرم  CAS وجود دارد و اگر این سندرم وجود دارد شدت علایم آن مانند وجود حالت نشخوار ذهنی ، حالت نگرانی ، حالت نظارت بر تهدید و استفاده از روشهای مقابله ای ناکارآمد در بیمار در چه حدی می باشد.

 – دومین مرحله ی درمان فراشناختی مرحله ی ضابطه بندی فردی است. درمانگر فراشناختی در مرحله ی معرفی درمان بیمار خود را با مفاهیم ای مانند مفاهیم فراشناخت ،اعتقادات فراشناختی مثبت و اعتقادات فراشناختی منفی و همچینن علایم سندرم شناحتی – توجهی یا سندرم CAS آشنا می کند.

– آخرینمرحله ی درمان فرا شناختی مرحله ی انتخاب و اجرای تکنیک های درمان است. از جمله تکنیکهایی که می توانند به عنوان تکنیکهای موثر در درمان فرا شناختی بکار روند می توان به تکنیک هایی مانند تکنیک گفتگوی سقراطی و تکنیک آزمایش رفتاری برای بررسی اعتقادات فراشناختی مثبت و منفی و تکنیک آموزش توجه اشاره نمود.

-نوشته شده توسط دکتر حسین لطفی نیا ( متخصص روانشناسی بالینی )

استفاده از مطالب مقاله ی فوق به شرط ذکر نام نویسنده و ذکر آدرس سایت بلامانع است

آدرس دفتر روانشناسی و مشاوره دکتر حسین لطفی نیا : تبریز ، خیابان 17 شهریور جدید ، حد فاصل خیابانهای طالقانی و ارتش ، ساختمان سینا ، طبقه هفتم

شماره تلفن  :04135559866

1402/5/20

بازدیدها: 166