ویژگیهای اختلال نقص توجه همراه با حالت بیش فعالی (ADHD)

 

اختلال نقص توجه همراه با حالت بیش فعالی ADHD

یکی از شایعترین مشکلات روانشناختی در دوران کودکی و نوجوانی اختلال نقص توجه همراه با حالت بیش فعالی (ADHD) است. این اختلال در طبقه بندیهای قبلی اختلالات روانشناختی در طبقه ای از اختلالات روانشناختی که به نام اختلالات روانشناختی که بیشتر در دوران کودکی و نوجوانی مشاهده می شوند قرار داده شده بود اما در آخرین طبقه یندی اختلالات روانشناختی اختلال ADHD در طبقه ی از اختلالات روانشناختی که به نام اختلالات عصبی – روانشناختی (Neuopsychological disorders ) نامیده می شود قرار داده شده است. یکی از علل مهم قرار داده شدن این اختلال ذز طبقه ی اختلالات عصبی – روانی آن است که وجود آسیبهای بسیار زیر یا میکرو آسیبها به عنوان یکی از علل اصلی ابتلا به این اختلال مطرح می باشد.

علایم عمده ی اختلال ADHD شامل کاهش میزان سطح توانایی برای توجه نمودن و افزایش میزان سطح فعالیت و وجود حالت تکانه ای است که برای حداقل 6 ماه ادامه می یابند . برای تشخیص اختلال ADHD لازم است که سطح فعالیتهای حرکتی  در مقایسه با سطح انتظاراتی که درهر سن در این زمینه وجود دارد به صورت معنا داری افزایش یابد. از علایم مهم دیگر احتلال ADHD وجود حالت نقص توجه است . حالت نقص توجه درمبتلایان به اختلال ADHD با علایمی مانند ناتوایی در توجه به جزئیات ، وجود اشتباهات زیاد در انجام تکالیف  ، نیمه کاره گذاشتن انجام تکالیف  ، وجود مشکلات زیاد در ارتباط با توانایی تمرکز  نمودن بر روی انجام فعالیتها ، عدم توانایی برای حفظ توجه به سخنان دیگران ، عدم علاقه به انجام تکالیفی که نیاز به کوشش روانشناختی ریاد دارند ( مانند انجام تکالیف مدرسه ) ، گم نمودن وسایل مدرسه ، فراموشی در ارتباط با نوع تکالیفی که شخص باید آنها را انجام و حواس پرتی می باشد . در مبتلایان به اختلال ADHD در کنار علایم مربوط به نقص توجه و حالت بیش فعالی علایم مربوط به وجود حالت تکانه ای بودن  (مانند عدم توانایی ذر منتظر بودن ) نیز می تواند مشاهده شود.

یکی از ملاکهای مهم برای تشخیص اختلال نقص توجه همراه با حالت بیش فعالی آن است که  علایم مربوط به نقص توجه ، بیش فعالی وحالت تکانه ای حداقل 6 ماه تداوم داشته باشد و شدت این علایم به صورتی باشد که بر روی انجام فعالیتهای تحصیلی و ارتباطی مبتلایان به این اختلال تاثیرات منفی بجا بگذارد.

مبتلایان به اختلال نقص توجه همراه با حالت بیش فعالی در خطر بیشتری برای ابتلا به اختلالاتی مانند اختلال مخالفت جویی (Oppsotional  disorder) و اختلال سلوک (Conduct disorder ) قرار دارند.

اختلال ADHD به سه نوع فرعی یعنی  نوع نقص توجه  ، نوع بیش فعالی/ تکانه ای و نوع ترکیبی ( نقص توجه / بیش فعالی ) طبقه بندی می شود و حدود 90 درصد مبتلایان از نوع ترکیبی نقص توجه /بیش فعالی هستند.  در جدیدترین نوع طبقه بندی تشخیصی ( یعنی DSM-V ) اعتقاد بر آن است که برای تشخیص اختلال ADHA لازم است که علایم این اختلال ( مانند سطح بالای فعالیتهای حرکتی و نقایص مربوط به توجه ) باید قبل از 12 سالگی وجود داشته باشد. از دیگر علایم لازم برای تشخیص اختلال ADHD وجود علایم این اختلال در دو مکان مختلف ( مانند خانه و مدرسه ) است. همچینن وجود آسیب به کارکردهای ارتباطی و تحصیلی از علایم دیگر مبتلایان به اختلال ADHD است .

میزان شیوع

اختلال نقص توجه همراه با حالت بیش فعالی اختلال نسبتا شایع بخصوص در بین پسران است . میزان شیوع اختلال ADHD در کودکانی که در سن تحصیلات ابتدایی هستند 3 تا 7 درصد برآورد شده است و در بین پسران میزان ابتلا حدود 2 تا 3 برابر دختران است.

عوامل سبب ساز در ابتلا به اختلال ADHD

الف : عوامل زیستی (Biological factors )

از بین عوامل زیستی که در افزایش خطر ابتلا به اختلال ADHD نقش دارند عامل ژنتیک مهمترین نقش را در ابتلا به اختلال ADHDدارد . نتایج برخی از پژوهش ها نشان می دهد زمانی که یکی از والدین در دوران کودکی مبتلا به اختلال ADHD  بوده  باشد احتمال ابتلای فرزند آنان به اختلال ADHD به صورت معناداری افزایش می یابد. عوامل زیستی دیگری مانند عامل نارس بودن نوزاد ، خطر ابتلا به اختلال ADHD را در دوران کودکی بالاتر می برد .عفونتهای دوره ی بارداری و مشکلاتی که به هنگام تولد پیش می آید ( مانند نرسیدن اکسیژن) امکان دارد خطر ابتلا به اختلال ADHA  را به طور معناداری بالاتر ببرد . یکی دیگر از عوامل زیستی که احتمال داردخطر ابتلا به اختلال ADHD را بالا ببرد بوجود آمدن حالت بذ تنظیمی ذز آزاد شدن برخی از ناقلهای عصبی بخصوص ناقل عصبی نورواپی نفرین و دوپامین می باشد . نتایج پژوهش ها نشان می دهد داروهای محرک زا (Stimulus drugs ) مانند داروی ریتالین که برای درمان اختلال ADHD بکار می روند میزان دو ناقل عصبی به نامهای ناقل عصبی نورواپی نفرین و دوپامین را افزایش می دهند و به کمک افزایش این دو ناقل عصبی علایم اختلال ADHD مانند جالت فعالیت زیاد ، نقایص توجه و حالت تکانه ای کاهش می یابد.

برخی از پژوهشگران نقش وجود تاخیر در رشد مناطق مختلف مغز (بخصوص منطقه ی قشر مغزی پیشانی (Frontal lobe ) ) را افزایش خطر ابتلا به اختلال ADHD موثر می دانند . همچینن به نظر آنان بوجود آمدن تغییر در برخی از امواج مغزی ( مانند افزایش امواج بتا و کاهش امواج دلتا ) می تواند با افزایش میزان فعالیت های حرکتی ارتباط داشته باشد. نتایج پژوهشهایی که به کمک انجام اسکن های مغزی انجام شده است نشان می دهد که در ناحیه ی قشر پیشانی مبتلایان به این اختلال جریان خون به صورت معناداری کاهش می یابد. همچینن نتایج پژوهشها نشان دهنده ی کاهش میزان سوخت و ساز سلولی در مبتلایان به اختلال ADHD است.

ب : عوامل روانی- اجتماعی  : عوامل روانی – اجتماعی نیز در کنار عوامل ژنتیک و بیوشیمیایی در افزایش خطر ابتلا به اختلال ADHD نقش دارند. برای نمونه نقش عامل محرومیت عاطفی طولانی مدت در افزایش خطر ابتلا به اختلال ADHD مورد اثبات قرار گرفته است . افزایش محرومیت عاطفی طولانی مدت می تواند ناشی از وجود مادری که در سنین نوجوانی صاحب فرزند شده و یا ناشی از ابتلای مادر به برخی از اختلالات روانشناختی باشد. همچینن  روبرو شدن کودک با محرک های استرس زا در افزایش خطر ابتلا به اختلال ADHD نقش دارد .

  روند بهبود اختلال ADHD

نتایج پژوهشها نشان می دهد که احتمال دارد تنها حدود 40 تا 50 درصد از کودکانی که مبتلا اختلال ADHD هستند در دوره ی کودکی و یا نوجوانی بهبود یابند. و در بقیه ی مبتلایان به اختلال ADHD علایم اختلال امکان دارد به دوره ی بزرگسالی انتقال یابد . با توجه به نتایج پژوهشهای فوق می توان نتیجه گرفت که ابتلا به اختلال ADHD تنها کودکان و نوجوانان را تهدید نمی کند و علایم این اختلال می تواند در دوره ی بزرگسالی نیز مشاهده شود.  علایم اختلال ADHD در دوره ی بزرگسالی شامل علایمی مانند وجود سطح فعالیت زیاد، وجود حالت بی ثباتی هیجانی ، انجام رفتارهای پرخطر (مانند رانندگی با سرعت بالا )و حالتهایی مانند حواس پرتی و کاهش میزان تمرکز است.

درمان

از بین درمانهای موجود برای اختلال ADHD دارو درمانی اثرات بیشتری دارد. رفتار درمانی و بیوفیدبک دو درمان دیگر اختلال ADHD می باشند که معمولا به عنوان درمانهای مکمل برای دارو درمانی مطرح هستند . یکی دیگر از روشهای درمانی که به عنوان درمان مکمل در کنار سایر روشهای درمانی برای درمان مبتلایان به اختلال ADHD بکار می رود روش آموزش والدین می باشد .

 روانپزشکان در اغلب مواقع برای درمان دارویی اختلال ADHD  از داروهایی که به اصطلاح داروهای محرک زا نامیده می شوند استفاده می نمایند.  در طول سالیان مختلف انواع مختلفی از داروهای محرک زا برای درمان اختلال ADHD مورد استفاده قرار گرفته است  . از جمله ی این نوع داروها می توان به داروهایی که در دسته ی متیل فنیدیت (Methylphenidate) و داروهایی که در دسته ی دکسترو آمفتامین هستند اشاره نمود . روانپزشکان در مواقعی که امکان استفاده از داروهای محرک زا به علل مختلف از جمله به علت عوارضی که ایجاد می کنند وجود ندارد ترجیح می دهند از داروهایی مانند ریسپریدون (Rspridone ) و یا برخی از داروهای ضد افسردگی مانند باپیرون (Bupropion  )برای درمان اختلال ADHD استفاده کنند .

میزان کارآمدی داروهای محرک زا در کاهش علایم اختلال ADHD حدود 70 درصد برآورد شده است . تاکنون مکانیسم اثر داروهای محرک زا در کاهش علایم اختلال ADHD کاملا شناخته نشده است اما به نظر می رسد این نوع از داروها سبب فعال تر شدن برخی از نواحی قشر مغز بخصوص ناحیه ی قشر پیشانی مغز می شوند . مصرف داروهای محرک زا مانند سایر داروهای روانپزشکی عوارضی را در پی ذارد از شایعترین این عوارض می توان به ایجاد حالت سردرد ، تهوع ، بی اشتهایی ، کند شدن روند رشد و ایجاد حالت بیخوابی اشاره نمود .

منابع

                                Barkley.A.(2006). Attention deficit hyperactivity disorder.New York : The guiford press                      

                      McBurnett.K.&Pfifner.L.(2008).Attention deficict hyperactivity disorder.New York : Informa health

                                                                                                                                                                                    care Inc

         Slver. L. (2004). Attention – deficit hyperactivity disorder.Washingtion : American psychiatric publishing Inc

 

نوشته شده توسط دکتر حسین لطفی نیا ( متخصص روانشناسی بالینی )

استفاده از مطالب این مقاله به شرط ذکر نام نویسنده و آدرس سایت بلامانع است

97/1/5

• آدرس دفتر روانشناسی دکتر حسین لطفی نیا (متخصص روانشناسی بالینی) : تبریز، خیابان17 شهریورجدید، بالاترتقاطع از خیابان طالقانی،برج سینا، طبقه ی هفتم

  تلفن:04135559866 و09144015140

بازدیدها: 1011