علایم اختلال سلوک و اختلال مخالفت جویی و روش های درمان آنها ( بخش اول )

اختلال سلوک و اختلال مخالفت جویی با عوارض مختلفی همراه است.کودکانی که مبتلا به اختلالات سلوک و مخالفت جویی می باشند در خطر روبرو شدن با عوارض مختلفی مانند افت تحصیلی ، قرار گرفتن در حالت انزوا و مورد بی توجهی قرار گرفتن از سوی والدین قرار دارند. شناخت علایم اختلا ل سلوک و اختلال مخالفت جویی از سوی والدین می تواند به آنان کمک کند تا اقدامات لازمه برای درمان علایم این اختلالاتبه صورت بهتری انجام دهند .

اختلال سلوک (Conduct disorder )

ابتلای کودکان و نوجوانان به اختلال سلوک مشکلی جدی برای والدین و جامعه می باشد . علایم اختلال سلوک احتمال دارد  در دوران کودکی و یا در دوران نوجوانی ظاهر شود . علایم و پیش آگهی ابتلا به اختلال سلوک در دوران کودکی و در دوران نوجوانی با یکدیگر متفاوت است .

علائم مربوط به ابتلا به اختلال سلوک را می توان در چهار طبقه ی زیر قرار داد:

-انجام اعمال حالت خشونت آمیز مکرر نسبت به همسالان

-ارتکاب انجام  اعمالی مانند برداشتن پول از خانه و یا فروختن برخی از وسایل

-تخریب اموال دیگران

-تخطی از قوانین

از دیگر ویزگیهای اختلال سلوک عدم توجه به حقوق همسالان و وجود حالت زور گویی نسبت به همسالان می باشد . در کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال سلوک حالت خشم می تواند با درگیریهای فیزیکی همراه باشد . همچینن در کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال سلوک امکان دارد حالتهای تخریب و غارت اموال دیگران ، فرار از خانه یا فرار از مدرسه و حالتهای دروغگویی مکرر و عدم احساس همدلی نسبت به همسالان مشاهده شود .

در نوجوانانی که مبتلا به اختلال سلوک می باشند امکان دارد حالت استفاده از اسلحه های سرد و گرم و تهدید همسالان  نیز وجود داشته باشد .

میزان شیوع اختلال سلوک در بین پسران 5 الی 8 درصد و در بین دختران 2 الی 4 درصد دختران می باشد. معمولا ظاهر شدن علائم اختلال سلوک در پسران زودتر از دختران می باشد به نحوی که علایم این اختلال امکان دارد قبل از رفتن به مدرسه ظاهر شود در حالی که علائم اختلال سلوک در بین دختران معمولا بیشتر در سنین اواخر دوران کودکی و یا اوایل دوران نوجوانی ظاهر می شود. همچینن علایم غالب در پسران مبتلا به اختلال سلو  به صورت انجام اعمال خشونت آمیز و زورگویی است در حالی که در دختران مبتلا به اختلال سلوک علایم غالب بیشتر به صورت فرار از مدرسه و یا فرار از خانه است

کودکانی که احتمال دارد در آنان اختلال سلوک ظاهر شود در دوران اوایل دوران کودکی و در دوره ی قبل از ورود به مدرسه رفتارهای مخالفت جویی زیادی را نشان می دهند. بطورکلی پیش آگهی ابتلا به اختلال سلوک در مبتلایانی که علائم اختلال سلوک در سنین پائین تری  آغاز شده است بدتر می باشد و این دسته از مبتلایان در دوران بزرگسالی در خطر بیشتری برای ابتلا به اختلال شخصیتی ضداجتماعی قرار دارند. همچینن بر اساس نتایج بژوهشهای طولی (Longtide research )پسران مبتلا به اختلال سلوک در مقایسه با دختران مبتلا به اختلال سلوک در خطر بیشتری برای به اختلال شخصیتی ضداجتماعی در دوران بزرگسالی قرار دارند در حالی که دختران مبتلا به اختلال سلوک در مقایسه با پسران مبتلا به اختلال سلوک در خطر بیشتری  برا ی ابتلا به اختلالات مانند اختلالات افسردگی ،  اضطرابی و اختلال شخصیتی مرزی قرار دارند.

عوامل مختلفی در ابتلای کودکان و نوجوانان به اختلال سلوک نقش دارند. یکی از این عوامل عامل ژنتیک می باشد . در زمینه فوق نقش یکی از عواملی که به نوعی با عامل ژنتیک ارتباط دارد و حالتهای سرشتی(Temperament)نامیده می شود مهم است  . به نظر می رسد میزان به ارٍث بردن انواع مختلفی از حالتهای سرشتی (Temperament ) با افزایش خطر ابتلا به اختلال سلوک ارتباط دارد  .نتایج برخی از تحقیقات در این زمینه نشان می دهد کودکان و نوجوانانی که مبتلا به اختلال سلوک هستند و یا علایمی از این اختلال را دارند در اغلب موارد انواعی از ویژگیهای سرشتی را  دارند که تاثیر آنها می تواند درایجاد علایم عمده ی اختلال سلوک مانند حالت پرخاشگری موثر باشد . به نظر متخصصانی که در زمینه های مربوط به مشکلات روانشناختی کودکان و نوجوانان فعالیت می نمایند ویژگیهای سرشتی در تنظیم هیجانات نقش مهمی را دارند و به ارث بردن میزان زیاد یا کم از یک یا چند ویژگی سرشتی می تواند عاملی  سبب ساز در طاهر شدن علائم اختلال سلوک گردد.در سبب شناسی ابتلا به اختلال سلوک علاوه بر تاثیر عامل ژنتیک به تاثیر عوامل محیطی هم باید توجه نمود . از جمله عوامل محیطی که در افزایش خطر ابتلای کودکان و نوجوانان به اختلال سلوک موثر است سبکهای تربیتی والدین و سلامت روانشناختی والدین می باشد .  برای نمونه در این زمینه معلوم شده است در صورتی که سبک تربیتی که والدین از آن استفاده می نمایند از نوعی باشد که در آن به وضع نمودن قوانین انضباطی شدید تاکید می شود و یا والدین از نوعی سبک تربیتی استفاده نمایند که در آن بر روی لزوم برقراری ارتباطات کلامی با کودک تاکید چندانی نمی شود خطر ابتلای کودکان به اختلال سلوک بسیار بالا می رود . همچنین معلوم شده است که ابتلای والدین به اختلالات روانشناختی و انجام رفتارهای ضد اجتماعی توسط آنان در بالا رفتن خطر ابتلای کودکان به اختلال سلوک موثر است. نحوه نظارت والدین از عوامل محیطی دیگر است که در احتمال بالا رفتن خطر ابتلا به اختلال سلوک در کودکان و نوجوانان موثر است. نتایج برخی از پژوهشهای انجام گرفته در این زمینه نشان می دهد که نظارت کم والدین بر روی رفتارهای کودکان با بالا رفتن خطر ابتلا به اختلال سلوک در کودکان همراه است.

اختلال مخالفت جویی (Opposition defiant disorder )

برخی از علایم اختلال مخالفت جویی با علایم اختلال سلوک شباهت دارد. برای نمونه وجود حالت پرخاشگری یکی از علایمی است که هم در اختلال مخالفت جویی و هم در اختلال سلوک وجود دارد. علایم مهم اختلال مخالفت جویی به غیر از حالت پرخاشگری مداوم شامل وجود حالت لجبازی ، عدم  پذیرش سخنان و توصیه های والدین، مشاجره ی زیاد با والدین ، مخالفت مکرر با نظریات والدین ، حالت تحریک پذیری ، حالت بد خلقی ،  خطر آزار رساندن به دیگران ، مقصر نشان دادن مکرر دیگران برای اعمال نامناسب خود ، حالت عدم همدلی کافی و حالت پرخاشگری منفعل است.

اگرچه علایم کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال مخالفت جویی مانند وجود حالت پرخاشگری و یا نشان دادن حالت خشم زیاد و مکرر با علایم کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال سلوک شباهتهایی ذارد ولی درعین حال تفاوتهایی هم در علایم اختلال مخالفت جویی و اختلال سلوک مشاهده می شود. از چمله ی این تفاوتها می توان به شدت کمتر علایم اختلال مخالفت جویی در مقایسه با علایم اختلال سلوک اشاره نمود. همچینن  سن آغاز ابتلا به اختلال مخالفت جویی مابین چهار الی هشت است اما سن آغاز ابتلا در اختلال سلوک بالاتر بوده و معمولا علایم این اختلال از سن بعد از هشت سالگی  طاهر می شود.

به صورت خلاصه می توان گفت علایم اساسی اختلال مخالفت جویی شامل عدم پیروی از سخنان والدین ، حالت منفی گرایی، عدم تسلیم شدن به نظریات والدین و حالت پرخاشگری است اما علایم اساسی اختلال سلوک شامل انجام مکرر رفتارهای پرخاشگرانه ، زور گویی ، درگیریهای فیزیکی مداوم با همسالان ، تخطی های مکرر از قوانین ، فرار از مدرسه یا خانه و تخریب اموال دیگران است.

با توجه به شباهتهایی علایم اختلالات مخالفت جویی و سلوک دارند می توان گفت ریشه ی سبب شناسی این دو اختلال به یکدیگر نزدیک است .

برای درمان اختلال مخالفت جویی و اختلال سلوک بکار بردن رفتار درمانی یکی از روش های مفید می باشد. رفتار درمانی شامل آموزش تکنیک های مختلف به کودکان و نوجوانان است. در برخی از موارد نیز آموزش تکنیک های رفتار درمانی به والدین کودکان و نوجوانان آموخته می شود تا آنها را در محیط زندگی خود آنها را برای مقابله با علایم اختلالات مخالفت جویی و اختلال سلوک کودکان خود اجرا نمایند. برخی از تکنیک های رفتاری که اجرای آنها برای کاهش علایم اختلال مخالفت جویی و سلوک موثر است شامل تکنیک شکل دادن رفتار (Shaping behavior ) ، تکنیک مدیریت رفتار ، تکنیک خود نظارت گری رفتار ، تکنیک خود کنترلی ، تکنیک خاموش نمودن رفتار ، تکنیک جریمه نمودن رفتار و تکنیک آموزش مهارتهای اجتماعی است که در بخش دوم این  مقاله ی توضیح داده خواهد شد.

پایان بخش اول

منابع

                                                                            Mash.E.&. BARKLEY.R.(2006). Treatment of childhood disorder. New York  :Guilford                                                                                                                      

                                                Schroeder.C.& Cordon.B.(2002). Assessment and treatment of childhood problems.New York : Guiford                                                                                                                                                                                                                             

                                                          Wilmashurst.L.(2005). Essentials of child psychopathology. New York : John     wiley & Sons Inc.   

نوشته شده توسط دکتر حسین لطفی نیا ( متخصص روانشناسی بالینی )

استفاده از مطالب این مقاله به شرط ذکر نام نویسنده و آدرس سایت بلامانع است

96/9/16

آدرس دفتر روانشناسی دکتر حسین لطفی نیا (متخصص روانشناسی بالینی) : تبریز، خیابان17 شهریور خدید، بالاترتقاطع از خیابان طالقانی،برج سینا، طبقه ی هفتم

تلفن:04135559866 و09144015140

بازدیدها: 1470