راههای کلیدی برای کنترل حالت خشم ( بخش یازدهم )

حالت خشم یکی از هیجانهای طبیعی است . این حالت هیجانی در صورت کنترل نشدن می تواند به حالت های پرخاشگری و خشونت تبدیل شود و خطرات زیادی را متوجه خود شخص و دیگران نماید. کنترل یا اداره ی حالت خشم یکی از مهارتهای مهمی است که در بسیاری از کشورها بر روی آموزش آن از دوران کودکی تاکید می شود . همچینن در بسیاری از کشورها توانایی در کنترل حالت خشم به عنوان یکی از مهارتهای مهم زندگی مطرح است . در این سلسله مقالات که در مورد راههای کنترل حالت خشم به نگارش در می آورم تلاش دارم تا راههای موثر و کاربردی را برای کنترل حالت خشم ارایه دهم. در یازدهمین بخش از این مقالات پنج روش به نامهای روش آموزش راههای مقابله با تعارضات و درگیریها با دیگران ، روش آشنایی با ویژگیهای بارز رفتاری و شخصیتی اشخاص مشکل دار در کنترل حالت خشم ، روش آشنایی با عوامل روانشناختی تحریک کننده حالت خشم ، روش فراگیری راههای جلوگیری کننده از تبدیل حالت خشم به الگوهای ثابت رفتاری و روش فراگیری راههای افزایش دهنده ی میزان توانایی برای مورد بخشش قرار دادن سخنان و رفتارهای ناخوشایند دیگران را توضیح خواهم داد

1-آموزش راههای مقابله با تعارضات و درگیریها با دیگران

گرفتار شدن در حالت تعارض حالتی کاملا ناراحت کننده می باشد. ویژگی اصلی حالت تعارض ناتوایی در تصمیم گیری از بین دو یا چند گزینه می باشد . به عبارت دیگر شخصی که در حالت تعارض قرار دارد نمی تواند از بین گزینه هایی که در اختیار دارد یکی را انتخاب نماید. تعارض و درگیری با دیگران می تواند خسارات زیادی را به ما وارد کند .  اغلب مردم برای مقابله با حالت تعارض و درگیری با دیگران ، یکی از سه روش برخورد منفعلانه ، برخورد همراه با پرخاشگری و روش ابراز قاطعیت را بکار می برند. استفاده از روش های اول و دوم همراه با ایجاد عوارض مختلفی می باشد اما استفاده از روش سوم بهترین روش مقابله با حالت تعارض با دیگران می باشد و عارضه ی مهمی را به همراه ندارد. ویژگیهای هر یک از سه روش فوق عبارتند از :

1-روش برخورد منفعلانه

در روش برخورد منفعلانه با حالت تعارض با دیگران ، تا اندازه ی زیادی حقوق ، نیازها و تمایلات خود را نادیده می گیریم و به دیگران تا حد زیادی اجازه می دهیم نظریات و عقاید خود را بر ما تحمیل کنند.استفاده زیاد از این روش می تواند موجب افزایش ظاهر شدن برخی از هیجانات منفی مانند هیجان غمگینی و یا احساس ناامیدی شود .

2-روش برخورد همراه با پرخاشگری

در روش برخورد همراه با پرخاشگری نسبت به حالت تعارض و درگیری با دیگران ، حالت خشم را با شدت زیاد ی ابراز می نمائیم به نحوی که این عمل ما احتمال دارد سبب ایجاد آزار و ناراحتی در دیگران گردد . استفاده از این روش در اکثر مواقع میزان تنشها در ارتباطات متقابل مان با دیگران را افزایش داده و حالت انزوای ما را بیشتر می کند.

3-روش ابراز قاطعیت

مناسب ترین روش برای مقابله با تعارضاتی که با دیگران داریم استفاده از روش ابراز قاطعیت می باشد. بکار بردن روش ابراز قاطعیت به ما اجازه می دهد که بر روی احقاق حقوق خود ایستادگی نمائیم و نیازهای مختلف خود را به بهترین صورت بر آورد کنیم . یکی از مزایای مهم بکار بردن روش ابراز قاطعیت توانا ساختن ما برای بدست آوردن و یا حفظ حقوق خود و در عین حال عدم تعدی به حقوق دیگران است.

نتایج پژوهشها نشان می دهد اشخاصی که برای مقابله با تعارضات و اختلافات خود با دیگران از روش برخورد منفعلانه استفاده می نمایند در طول زمان میزان عزت نفس آنان کاهش می یابد و میزان ظاهر شدن هیجانات منفی مانند هیجان ترس و غمگینی در آنان افزایش می یابد. همچینن استفاده از روش برخورد پرخاشگرانه می تواند موجب کاهش دریافت حمایتهای اجتماعی از سوی دیگران و افزایش احساس تنهایی و انزوا گردد. استفاده از روش ابراز قاطعیت در برابر تعارضات با دیگران ، نقایص استفاده از دو روش قبلی یعنی روش برخورد منفعلانه و روش  برخورد همراه با حالت پرخاشگری را ندارد . اشخاصی که از روش ابراز قاطعیت در برابر تعارضات با دیگران استفاده می کنند از اعتماد به نفس خوبی برخوردار هستند واحساس مثبت تری نسبت به خود و دیگران دارند.

2-آشنایی با ویژگیهای بارز رفتاری و شخصیتی اشخاص مشکل دار در کنترل حالت خشم

آشنایی با ویژگیهای اشخاصی که در کنترل حالت خشم شان با مشکلات زیادی روبرو می باشند به شما کمک می کند تا شدت و میزان حالت خشم تان را با دیگران مقایسه نمائید و بهتر بتوانید با عوامل ایجاد کننده و یا تداوم بخش حالتهای خشم شدید و مکررتان آشنا شوید و با آنها مقابله کنید

در اغلب مواقع اشخاصی که در کنترل حالت خشم خود با مشکلات زیادی روبرو هستند شش ویژگی زیر را دارند.

1-میزان سطح تحمل پائین در برابر روبرو شدن با حالت ناکامی: زمانی که میزان سطح تحمل شخصی در برابر شکستها و ناکامیها  پائین است محرک های تحریک کننده حالت خشم حالت برانگیختگی جسمانی و روانشناختی بیشتری در وی بوجود می آورند و احتمال دلرد میزان سطح واکنش آنها در برابر محرک های تحریک کننده حالت خشم بسیار بالا رود .

2-قضاوت فوری در برابر سخنان و رفتارهای تند دیگران : وجود این ویژگی سبب می شود که اطلاعات وارده در ذهن مورد تجزیه و تحلیل کافی قرار نگیرند و شخص بر اساس اطلاعات محدود اقدام به قضاوت یا تصمیم گیری نماید.

3-حالت کمال گرایی : در بسیاری از موارد حالت کمال گرایی می تواند به ظاهر شدن هیجانات منفی از جمله هیجان خشم کمک کند. بالا بودن میزان کمال گرایی همراه با پائین بودن میزان سطح تحمل در برابر محرک های ناراحت کننده و برعکس پائین بودن سطح کمال گرایی همراه با بالا بودن میزان آستانه تحمل در برابر محرک های ناراحت کننده است . نتایج پژوهشها نشان می دهد بالا بودن میزان کمال گرایی سبب اصرار زیادی روی  پیشرفت سریع کارها و کاهش آمادگی کافی برای مقابله با حالتهای ناکامی و روبرو شدن با محرومیتهای احتمالی می شود .

4-وجود حالت سلطه جویی: حالت سلطه جویی یکی از ویژگیهایی است که در اغلب اشخاصی که حالت های خشم شدید و مکرر را نشان می دهند به میزان بیشتری در مقایسه با سایر اشخاص وجود دارد. حالت سلطه جویی اغلب همراه با حالت برانگیختگی جسمانی و روانشناختی می باشد و بر انگیختگی جسمانی و روان شناختی سطح تحمل شخص در برابر محرک های تحریک کننده حالت خشم را پائین می آورد

5-عدم وجود مهارتهای اجتماعی کافی: یکی از علل مهم ظاهر حالت خشم عدم داشتن مهارتهای اجتماعی کافی می باشد. زمانی که سطح مهارتهای اجتماعی شخصی پائین می باشد احتمال آنکه وی احساس ناکامی زیادی را تجربه نماید بیشتر است و احساس ناکامی می تواند عامل مهم ظاهر شدن حالت خشم باشد.

6-احساس حقارت: احساس حقارت زمینه ساز ظاهر شدن بسیاری از هیجانات منفی از جمله هیجان خشم می باشد. روانشناسان اعتقاد دارند بیشتر اشخاصی که احساس حقارت بالایی دارند امکان دارد در مقابل محرک های تحریک کننده حالت خشم واکنش های شدیدتری را نشان دهند واکنش نشان دهند.

3-آشنایی با عوامل روانشناختی تحریک کننده حالت خشم

عوامل روانشناختی به مجموعه عواملی مانند قدرت استدلال ، تفکر و منطق و تجزیه و تحلیل شناختی  گفته می شود که بنظر می رسند در فرایند تصمیم گیری و تعیین پاسخ شخص به محرک های بیرونی نقش اساسی دارند. از مهمترین عوامل روانشناختی که در پاسخ به محرک های تحریک کننده ی حالت خشم نقش اساسی دارند  نوع نگرشها و اعتقادات در مورد خود و دیگران می باشد .عوامل روانشناختی دیگری که در تعیین نوع پاسخ به موقعیتها و یا رویدادهای ایجاد کننده حالت خشم نقش دارند عبارتند از:

1-میزان سطح اضطراب و نگرانی

2-میزان آستانه تحمل  در برابر محرک های ایجاد کننده حالت خشم

3- میزان توانایی  برای بیان اعتراضات خود

4-میزان افکار منفی در مورد خود و یا دیگران

5-میزان عزت نفس

6-میزان احساس محرومیت و ناکامی

7-میزان احساس همدلی و همدردی

8–میزان احساس خود کنترلی

از بین عوامل مختلف روانشناختی تحریک کننده حالت خشم احساس خود کنترلی ضعیف ، پائین بودن میزان سطح عزت نفس و پائین بودن آستانه تحمل در برابر محرک های تحریک کننده حالت خشم از مهمترین عوامل روان شناختی تحریک کننده ی حالت خشم می باشند و وجود این عوامل پاسخ فوری و شدید به محرک های تحریک کننده حالت خشم را در پی دارد.

4-فراگیری راههای جلوگیری کننده ی تبدیل حالت خشم به الگوهای ثابت رفتاری

نشان دادن مکرر حالت خشم ضررهای فراوانی را به دنبال دارد . یکی از این ضررها تبدیل حالت خشم به نوعی الگوی ثابت رفتاری است. در چینن حالتی دیگران انتظار مشاهده ی حالت های خشم مکرر و شدید در ما را دارند . تبدیل حالت خشم به الگوی ثابت رفتاری به ارتباطات متقابل ما با دیگران به شدت آسیب می زند و احتمال دارد ما را شدیدا منزوی نماید.

برای مقابله با تبدیل حالت خشم به الگوی ثابت رفتاری استفاده از روش های زیر مفید می باشد.

-برنامه ریزی برای شناسایی رویدادها ، موقعیتها یی که در ظاهر شدن حالت خشم نقش دارند

-آشنایی با علائم شناختی ، رفتاری ، جسمانی و هیجانی حالت خشم

– بکار بردن روش هایی برای جلوگیری نمودن از حالت سرکوب خشم

-بیان حالت خشم در قالب واژه ها و رفتارهای مناسب

-تمرین برای به تاخیر انداختن واکنش ها  به محرک های تحریک کننده حالت خشم

-مرور میزان کارآیی پاسخ های قبلی به محرک تحریک کننده حالت خشم قبل از انجام هر گونه واکنش جدید در برابر آن محرکها

-تجسم این موضوع که اگر یکی از دوستان یا نزدیکان در موقعیت تحریک کننده حالت خشم قرار گیرد وی برای مقابله با  این حالت چه پیشنهادی را ارایه خواهد نمود.

5-فراگیری راههای افزایش دهنده ی میزان توانایی برای مورد بخشش قرار دادن سخنان و رفتارهای ناخوشایند دیگران

یکی از راههای موثر مقابله با حالت خشم کوشش برای مورد بخشش قرار دادن سخنان و رفتارهای ناخوشایند دیگران می باشد. این عمل راه را برای یافتن روش های دیگری غیر از نشان دادن حالت خشم برای پاسخ به رفتارها و سخنان نامناسب دیگران باز می کند.

حالت بخشش حالتی کاملا متفاوت با حالت خشم می باشد و این حالت می تواند سبب ایجاد هیجانات مثبت و خاموش شدن هیجانات منفی از جمله هیجان خشم شود. حالت بخشش به عنوان عاملی مثبت در بین محرک های تحریک کننده حالت خشم و پاسخ به آنها قرار می گیرد و سبب ایجاد وقفه در پاسخ به محرک های تحریک کننده حالت خشم می شود . بوجود آمدن چینن وقفه ای از این جهت مهم است که فرصتی به شخص می دهد که بتواند با بهره گیری از تجربیات گذشته ی خود پاسخ های مناسب تری را به محرک تحریک کننده حالت خشم ارائه دهد.

با عمل به توصیه های زیر میزان حالت بخشش شما به سخنان و رفتارهای نامناسب دیگران بیشتر خواهد شد.

-کوشش کنید میزان احساس همدلی و همدردی خود را افزایش دهید.

-به دیگران فرصتی دهید تا اعتراض و نارضایتی شان را در قالب رفتارها و سخنان خود نشان دهند.

– کوشش کنید میزان اضطراب و نگرانیهای خود را کاهش دهید.

– رویدادها و موقعیتهایی که شما را در آستانه ی خشمگین شدن قرار می دهند شناسایی کنید.

با مطرح نمودن چند سوال از خودتان و تلاش برای یافتن پاسخ های مناسب به این سوالات می توانید روند آغاز فرایند چشم پوشی از پاسخ به سخنان و رفتارهای ناخوشایند دیگران را در وجودتان تسریع نموده و در نتیجه توانایی بیشتری در مورد چشم پوشی و بخشش خطاهای دیگران بدست آورید. . مهمترین این سوالات عبارتند از :

1-اشخاصی که در گذشته با سخنان و رفتارهای ناخوشایند خود سبب ایجاد حالت خشم در من شده اند در هنگام بیان آن سخنان و یا انجام آن رفتارها در چه حالت هیجانی قرار داشتند؟

2-در اغلب مواقع اشخاصی که با سخنان و یا رفتارهای ناخوشایند خود سبب ایجاد حالت خشم در من می شوند چه نوع هیجاناتی را  بیشتر از خود نشان می دهند؟

3-تاثیر روبرو شدن با محرومیتها و ناکامیها در افزایش میزان بیان سخنان نامناسب وانجام  رفتارهای ناشایست به چه میزان می باشد؟

منابع

                                                                       Pfeiffer. M .(2012) . Anger Management work book . Spiral –bound press

                                                            Potter-Efron .  T . (2006 ) . Letting go of anger . New harbinger publication  Inc

                                                                                 Potter – Efron . T .(2007) . Range . New Harbinger publicaltion Inc

                                                                                                          Stearns.C.(1986). Anger. University of Chicoa press

                                             Tafrate. R. & Kassinove. H.(2009). Anger Management for every one. Impact publishers

نوشته شده توسط دکتر حسین لطفی نیا( متخصص روانشناسی بالینی )

استفاده از مطالب این مقاله به شرط ذکر نام نویسنده و آدرس سایت بلامانع است

 

–

آدرس دفتر روانشناسی دکتر حسین لطفی نیا (متخصصر روانشناسی بالینی) : تبریز، خیابان17 شهریور خدید، بالاترتقاطع از خیابان طالقانی،برج سینا، طبقه ی هفتم

تلفن:04135559866 و09144015140

بازدیدها: 495