اختلال سازگاری و روش های درمان آن

استرس عاملی است که می تواند با عوارض بسیاری مانند افزایش خطر ابتلا به بیماریهای جسمانی و روانشناختی همراه باشد. از جمله بیماریهای جسمانی که عامل استرس احتمال ابتلا به آنها را افزایش می دهد بیماریهایی است که اصطلاحا بیماریهای جسمانی -روانی (Psychosomatic ) نامیده می شوند.عامل استرس علاوه بر آنکه می تواند در افزایش خطر ابتلا به اختلالات جسمانی نقش داشته باشد در بالا بردن خطر ابتلا به اختلالات روانشناحتی نیز نقش دارد  . یکی از این اختلالات روانشناختی اختلال سازگاری (Adjustment disorder ) است. این اختلال در طبقه ی تشخیصی اختلالات استرس و تروما قرار گرفته است . در این طبقه تشخیصی اختلالاتی مانند اختلال استرس بعد از سانحه ( past traumatic stress disorder ) و اختلال استرس حاد (Acute stress disorder ) نیز قرار دارند. تفاوت مهم اختلال استرس حاد و اختلال استرس بعد از سانحه با اختلال سازگاری در این موضوع می باشد که در اختلال سازگاری بر خلاف دو اختلال فوق الذکر  محرک استرس زایی که می تواند سبب ابتلا به این اختلال  شود از نوع محرک های استرس زای شدید نمی باشد در حالی که در اختلال استرس حاد و اختلال استرس بعد از سانحه  شخص با محرک استرس زایی روبرو می شود که با تجربه ی نزدیک شدن به از دست دادن جان خود و یا روبرو شدن با رویدادی که موجب آسیب دیدن شدید جسمانی می باشد همراه می باشد. 

در جدیدترین طبقه بندی تشخیصی اختلالات روانشناختی که با نام اختصاری DSM-V معروف است و توسط انجمن روانپزشکی آمریکا انتشار می یابد اختلال سازگاری در طبقه ی اختلالات استرس و تروما قرار گرفته است. بر اساس این طبقه بندی ، برای تشخیص اختلال سازگاری لازم است که شخص محرک  استرس زایی را سه ماه قبل  از تجربه ی علایم هیجانی و رفتاری مربوط به این اختلال دریافت نموده باشد. بر اساس طبقه بندی تشخیصی فوق وجود تجربه ی محرک استرس زا شرط اصلی برای تشخیص اختلال سازگاری است. 

علایم هیجانی و رفتاری اختلال سازگاری متنوع می باشد . حالت خلق افسرده و حالت اضطراب از جمله علایم هیجانی اختلال سازگاری می باشند. همچینن وجود رفتارهای پرخاشگرانه از جمله علایم رفتاری اختلال سازگاری هستند. برای تشخیص اختلال سازگاری لازم است علایم هیجانی و رفتاری ایجاد شده متناسب با شدت محرک استرس زای تجربه شده نباشد و این علایم به کارکردهای اجتماعی و شغلی شخص آسیب وارد نمایند. همچینن یکی از ملاکهای تشخیص اختلال سازگاری آن است که زمانی که محرک استرس زا خاتمه یافت علایم این اختلال نباید بیشتر از 6 ماه تداوم یابند.

حضور علایم هیجانی و رفتاری در پی دریافت محرک استرس زای مشخص از ویژگیهای اصلی اختلال سازگاری می باشد. محرک های استرس زایی که سبب ابتلا به اختلال سازگاری می شوند شامل رویداد واحد ( مانند اخراج از کار ) یا محرک های استرس زای مستمر ( مانند مشکلات شغلی یا مشکلات زناشویی ) هستند . همچینن از ویژگیهای محرک های استرس زایی که می توانند منجر به ابتلا به اختلال سازگاری شوندحالت عود کننده بودن  (Recurrent) یا حالت تکراری بودن( مانند بحرانهای شغلی فصلی ) آنها است . از دیگر ویژگیهای محرک های استرس زایی که می توانند سبب ابتلا به اختلال سازگاری شوند حالت مداوم بودن آنها است  ( مانند ابتلا به بیماریهایی که همراه با تجربه ی دردهای جسمانی زیاد هستند و یا زندگی در  محله ای که انجام جرایم در آن زیاد است). برخی دیگر از محرک های استرس زا یی که امکان دارد منجر به ابتلا به اختلال سازگاری شوند شامل ترک خانه ی والدین ، ازدواج ، تولد فرزند، شکست در رسیدن به اهداف شغلی و بازنشستگی است.

میزان شیوع اختلال سازگاری زیاد است و بطور متوسط 7 الی 8 درصد مردم مبتلا به این اختلال هستند.

یکی از علایم اصلی اختلال سازگاری آن است که علایم این اختلال در مدت سه ماه بعد از تجربه ی محرک استرس زا ظاهر شده و علایم بیشتر از 6 ماه بعد از بین رفتن محرک استرس زا دوام نمی یابند. در اختلال سازگاری اگر محرک استرس زا مربوط به یک رویداد حاد ( مانند اخراج از محل کار ) باشد آغاز علایم فوری است و امکان دارد علایم اختلال سازگاری در طول چند روز ظاهر شوند . در چینن مواقعی کاهش علایم اختلال و روند بهبودی نیز امکان دارد سریع تر باشد. 

عوامل فرهنگی و محیطی نیز در افزایش و یا کاهش خطر ابتلا به اختلال سازگاری نقش دارند. برای نمونه اشخاصی که در حومه ی شهرها زندگی می نمایند و محیط زندگی آنان از ابعاد مختلف نامناسب می باشد در معرض تجربه ی محرک های استرس زای بالایی قرار دارند و در نتیجه خطر ابتلای آنان به اختلال سازگاری بالا می باشد. همچینن طبیعت ، معنا و پاسخ به محرک های استرس زا در بین فرهنگ ها متفاوت می باشد و این عامل خطر ابتلا به اختلال سازگاری را در بین مردمی که در جوامع با فرهنگ های مختلف زندگی می نمایند بالا و یا پائین می برد.

درمان

اختلال سازگاری اختلالی کوتاه مدت است و حداکثر بعد از 6 ماه از ناپدید شدن محرک استرس زا علایم آن شروع به کاهش و یا از بین رفتن می نمایند. اما با وجود کوتاه مدت بودن دوره ی بیماری ، لازم است برای کاهش علایم اقدامات درمانی انجام گیرد. استفاده از دارو درمانی و روان درمانی می تواند منجر به کاهش و یا از بین رفتن علایم اختلال سازگاری گردد . درمان دارویی اختلال سازگاری با توجه به علایم رفتاری و هیجانی ایجاد شده متفاوت می باشد. برای مثال زمانی که علایم اختلال سازگاری همراه با حالت خلقی افسردگی ، عدم رضایت از انجام فعالیت های مختلف ، عدم توانایی برای تمرکز و تصمیم گیری و حالت ناامیدی است برای درمان دارویی از انواع مختلف داروهای ضدافسردگی ( مانند داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای و یا داروهای بازدارنده بازجدب اختصاصی سروتونین (SSRI) ) استفاده می گردد . همچینن زمانی که علایم هیجانی و رفتاری اختلال سازگاری بیشتر به صورت علایم اضطرابی می باشد از داروهای ضد اضطراب همراه با داروهای ضد افسردگی استفاده می شود. روان درمانی برای بیماران مبتلا به اختلال سازگاری می تواند به تنهایی و یا همراه با دارو درمانی بکار رود . با توجه به کوتاه مدت بودن دوره ی اختلال سازگاری اجرای درمانهای روان تحلیلی مفید نمی باشد و بهتر است به جای این نوع درمانها از درمان شناختی- رفتاری استفاده گردد . در درمان شناختی – رفتاری از تکنیک های مختلفی برای مقابله با علایم هیجانی و رفتاری اختلال سازگاری استفاده می شود. از جمله ی این تکنیک ها می توان به تکنیک های رفتاریی ( مانند تکنیک مواجهه ) اشاره نمود که هدف از اجرای آنها تشویق بیمار  برای کنار گذاشتن استفاده از روش اجتناب از محرک  استرس زایی است که عامل اصلی ظاهر شدن علایم هیجانی و رفتاری اختلال سازگاری می باشد . از تکنیک های شناختی درمان شناختی – رفتاری نیز کمک به درمان اختلال سازگاری استفاده می شود. تکنیک بازسازی شناختی از جمله تکنیک های شناختی است که می تواند در درمان اختلال سازگاری مورد استفاده قرار گیرد. در تکنیک بازسازی شناختی افکار خودکار منفی که عامل مهمی در تشدید پاسخ به محرک های استرس زا  هستند مورد شناسایی قرار می گیرند از جمله روش های شناسایی این افکار حالت وجود حالت خودکار بودن آنها ، ناراحت کننده و ناکارآمد بودن آنها می باشد. در پی کسب توانایی بیمار مبتلا به اختلال سازگاری برای شناسایی افکار خودکار منفی روش هایی برای مقابله با این افکار به شخص آموزش داده می شود . از جمله ی این روش ها می توان به مطرح نمودن سوالاتی از خود برای آنکه اعتبار این افکار را به زیر سوال ببرند . همچینن تلاش برای ایجاد افکار متفاوت با افکار منفی یکی دیگر از روش هایی است که برای مقابله با افکار خودکار منفی مورد استفاده قرار می گیرند.

منابع

Davisosn.E & etal.(2010).Abnormal psychology. Newyork: Wiley& sons Inc

Jeste.P.& etal.(2013).Diagnostic and statistical manual of mental disorder .Washington:American psychiatric publishing

Kring.D. etal(2012). Abnormal psychology.Newyork: wiley &sons inc.

نوشته شده توسط دکتر حسین لطفی نیا( متخصص روانشناسی بالینی )

استفاده از مقاله فوق به شرط ذکر نام اینجانب  و آدرس سایت اینجانب بلامانع است

23 /9 /95

آدرس دفتر روانشناسی دکتر حسین لطفی نیا ( متخصص روانشناسی بالینی ):تبریز ،خیابان ،17شهریور جدید ، بالاتر از تقاطع خیابان طالقانی ، برج سینا ، طبقه ی هفتم

تلفن :04135559866و 09144015140

بازدیدها: 2560