علایم اختلال اضطراب منتشر و روش های درمان آن

اختلالات اضطرابی یکی از انواع شایع اختلالات روان شناختی می باشد. تجربه ی حالت اضطراب تجربه ای عادی می باشد و تجربه ی این حالت بسیار شیبه به تجربه ی حالت ترس است. اگرچه تجربه ی حالت اضطراب شباهت زیادی با تجربه ی حالت ترس دارد اما تفاوتهایی هم بین این دو حالت هیجانی وجود دارد از جمله این تفاوتها آن است که حالت ترس پاسخی به تهدید واقعی می باشد اما حالت اضطراب پاسخی به یک تهدید ذهنی است .

در حالت اضطراب شخص انتظار رخ دادن اتفاقی خطرناک و شدیدا ناراحت کننده در آینده را دارد . همچینن در حالت اضطراب شخص علایم جسمانی و علایم روانشناختی مختلفی را تجربه می کند. به طور کلی می توان گفت علایم جسمانی اضطراب بسیار شیبه به علایم جسمانی است که در حالت ترس تجربه می شود ازجمله علایم جسمانی اضطراب می توان به افزایش میزان ضربان قلب ، افزایش میزان آهنگ تنفس ، حالت تهوع و تعریق زیاد اشاره نمود.

در این مقاله تلاش دارم که به علایم و روش های درمان اختلال اضطراب منشر اشاره داشته باشم

ویژگیهای اختلال اضطراب منتشر

از نظر آخرین طبقه بندی اختلالات روانشناختی که از طرف انجمن روان پزشکی آمریکا ارایه شده است و به طبقه بندی DSM-5 معروف است برای تشخیص ابتلا به اختلال اضطراب منتشر لازم است که شخص مبتلا ویژگیهای زیر را داشته باشد:

الف) وجود اضطراب و نگرانی زیاد از احتمال اتفاق افتادن رویدادهای ناراحت کننده  در زمینه های مختلف زندگی که بجربه ی این حالت اضطراب و نگرانی زیاد در بیشتر روزها برای حداقل مدت شش ماه وجود داشته باشد.

ب) مشکل بودن کنترل نگرانی و اضطراب

ج)اضطراب و نگرانی تجربه ی شده با حداقل سه علامت و یا بیشتر از سه علامت از علایم شش گانه ی زیر همراه باشد ( برای کودکان وجود حداقل یکی از علایم زیر برای تشخیص کافی می باشد )

1)وجود بیقراری

2)خستگی فوری

3)مشکل در تمرکز نمودن یا احساس خالی بودن ذهن

4)وجود تنش عضلانی

5)وجود حالت تحریک پذیری

6)تجربه ی اختلال خواب (مشکل در بخواب رفتن یا مشکل در تداوم خواب یا خواب غیر رضایت بخش )

د) تجربه ی اضطراب و نگرانی یا تجربه ی علایم جسمانی ایجاد شده در اثر این حالت همراه با آسیب در کارکردهای اجتماعی ، ارتباطی وشغلی است.

ر) علایم تجربه شده مربوط به ابتلا به سایر بیماریهای جسمانی ، اختلالات روانشناختی و وابستگی به مواد نباشد.

ویژگی اصلی اختلال اضطراب منتشر وجود اضطراب و نگرانی شدید در مورد احتمال رخ دادن رویدادهای ناراحت کننده است. در بیماران مبتلا به اختلال اضطراب منتشر شدت و طول مدت تجربه ی اضطراب و نگرانی در مورد یک موضوع یا رویداد ناراحت کننده خیلی بیشتر از شدت ناراحت کننده بودن واقعی آن موضوع یا رویداد ناراحت کننده می باشد. یکی از علایم مهم ابتلا به اختلال اضطراب منتشر وجود مشکل در کنترل نگرانی و اضطراب است. موضوعات نگرانی مبتلایان به اختلال اضطراب منتشر متفاوت بوده و می تواند موضوعاتی مانند نگرانی های مربوط به مسایل شغلی ، سلامتی  خود و اعضای خانواده و نگرانیهای مربوط به وضعیت اقتصادی را شامل شود . اشخاصی که مبتلا به اختلال اضطراب منتشر می باشند علایمی را تجربه می کنند که بسیار شیبه به علایمی است که اشخاصی که از نگرانیهای زیاد رنج می برند تجربه می نمایند . یکی از مواردی که به تمایز این دو حالت به ما کمک می کند آن است که در مبتلایان به اختلال اضطراب منتشر شدت و طول مدت نگرانی که تجربه می شود بسیار زیادتر از شدت و طول مدت نگرانی است که در اشخاص با نگرانیهای زیاد دیده می شود است. از سوی دیگر در مبتلایان به اختلال اضطراب منتشر بر خلاف اشخاصی که از نگرانیهای زیاد رنج می برند تجربه ی علایم فیزیکی اضطراب ( برای مثال افزایش میزان ضربان قلب ، تند شدن جریان تنفس و حالت بیقراری ) بسیار زیادتر از اشخاصی که از حالت نگرانی زیاد می برند است . همچینن بیماران مبتلا به اختلال اضطراب منتشر در مقایسه با اشخاصی که حالت نگرانی زیاد رنج می برند از آسیب های مهمی در ارتباطات اجتماعی و عملکردهای شغلی و یا تحصیلی رنج می برند.

یکی ازعلایم اختلال اضطراب منتشر وجود تنش های عضلانی است که با حالتهای لرزش ، گرفتگی عضلات و درد عضلانی همراه می باشد. از سوی دیگر در بسیاری از مبتلایان به اختلال اضطراب منتشر برخی از علایم جسمانی اضطراب ( مانند تعریق ، تهوع ) تجربه می شود. همچینن در مبتلایان به اختلال اضطراب منتشر بر خلاف مبتلایان به اختلال پانیک شدت تجربه ی علایمی مانند افزایش میزان ضربان قلب ، کوتاه شدن حالت تنفس و سرگیجه که نشان دهنده ی بالا رفتن میزان برانگیختگی جسمانی است بسیار کمتر می باشد.

میزان شیوع سالانه ی اختلال اضطراب منتشر در نوجوانان حدود نه دهم درصد و در بزرگسالان  3 /1 تا 3/4 درصد است. میزان ابتلا به اختلال اضطراب منتشر در جنس مونث حدود دو برابر جنس مذکر می باشد. سن میانگین ابتلا به اضطراب منتشر در مقایسه با سن میانگین ابتلا به سایر اختلالات روانشناختی بالاتر می باشد چنانکه بر اساس برآوردی که درآمریکا در این زمینه انجام شده است معلوم شده است که میزان سن میانگین ابتلا به اختلال اضطراب منتشر 35 سال است. در بسیاری از مواقع اختلال اضطراب منتشر اختلالی مزمن می باشد. یکی از تفاوتهای مهم بین مبتلایان به اختلال اضطراب منتشر که در سنین مختلفی قرار دارند آن است که موضوع اضطرابها و نگرانیهای آنان متفاوت می باشد برای مثال در بین کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال اضطراب منتشر موضوع اضطراب و نگرانیها اغلب مربوط به کیفیت کارکردها و میزان شایستگی و توانایی آنان در انجام تکالیف مربوط به تحصیل و کسب یا عدم کسب موفقیت در مسابقات ورزشی  می باشد. همچینن نگرانیها و اضطراب های کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال اضطراب منتشر امکان دارد مربوط به احتمال وقوع حوادث مصبیت بار طبیعی مانند زلزله و یا سیل باشد.

در ابتلا به اختلال اضطراب منتشر عواملی به عنوان عوامل خطر زا مطرخ هستند که وجود یکی یا بیشتر از یکی از آنها میزان خطر ابتلا به این اختلال را افزایش می دهند از جمله ی این عوامل می توان به عامل به ارث بردن برخی از صفات سرشتی (  Temperament ) (مانند به ارث بردن صفت های سرشتی بازداری رفتاری و اجتناب شدید از احتمال آسیب دیدن) را اشاره نمود  . از سوی دیگر وجود برخی از عوامل محیطی نیز مانند استفاده ی والدین از برخی روشهای فزرند پروری نامناسب مانند استفاده از روشهایی که در آنها به حمایت زیاد از کودکان در برابر خطرات محیطی تاکید می شود  و نیز روبرو شدن با تجربه های شدیدا ناخوشایند در دوران کودکی در بالا بردن خطر ابتلا به اختلال اضطراب منتشر نقش دارند

روشهای درمان اختلال اضطراب منتشر

روش های درمانی اختلال اضطراب منتشر همانند روش های درمانی سایر اختلالات روانشناختی به کمک روش های دارو درمانی و روان درمانی انجام می گیرد.

دارو درمانی اختلال اضطراب منتشر

 درمان دارویی اختلال اضطراب منتشر می تواند در کنار انجام روان درمانی و یا به صورت مستقل انجام گیرد. برای درمان دارویی اختلال اضطرابی منتشر معمولا از دارو های ضد اضطراب استفاده می شود و امروزه روان پزشکان از داروهای ضد اضطرابی که در دسته ی دارویی بنزودیازپین ها قرار دارند در مقایسه با سایر دسته های دارویی ضد اضطرابی استفاده ی بیشتری را برای درمان اختلالات اضطرابی و از آن جمله اختلال اضطراب منتشر می نمایند. اگرچه این داروها می توانند علایم اضطراب را کاهش دهند ولی مصرف مداوم آنها عوارض کوتاه و بلند مدت زیادی را نیز به بار می آورند. از جمله عوارض کوتاه مدت این دسته از داروها می توان به ایجاد مشکلات حافظه ، آسیب به کارکردهای روان شناختی- حرکتی و ایجاد حالت خواب آلودگی اشاره نمود. همچینن از جمله عوارض بلند مدت داروهای ضد اضطرابی که در دسته ی بنزودیازپین ها قرار دارند می توان به خطر رشد وابستگی به این داروها و تجربه علایم کناره گیری (Withdrawal ) یا علایم ترک اشاره نمود. روان پزشکان برای درمان دارویی اختلال اضطراب منتشر در کنار تجویز دارو های ضد اضطراب داروهای ضد افسردگی را نیز تجویز می نمایند و از جمله مهمترین دسته های دارویی ضد افسردگی که روان پزشکان برای درمان دارویی اختلال اضطرابی منتشر از آنها استفاده می کنند می توان به داروهایی که در دو دسته ی دارویی ضد افسردگیهای سه حلقه ای ( مانند ایمی پرامین ) و داروهایی که در دسته ی داروهای  اختصاصی بازدارنده ی بازجذب سروتونین ( مانند فلئوگزتین و فلوکسامین )قرار دارند اشاره نمود.

روان درمانی اختلال اضطراب منتشر

امروزه از روان درمانیهای مختلفی برای درمان اختلالات روانشناختی و بخصوص اختلالات اضطرابی استفاده می شود. یکی از انواع روان درمانی که برای درمان انواع اختلالات اضطرابی از جمله اختلال اضطراب منتشر کاربرد بیشتری دارد و میزان کارآیی آنها در مقایسه با سایر انواع روان درمانیها بالاتر است درمانهای شناختی- رفتاری می باشد. درمان های شناختی- رفتاری درمان هایی ساختار یافته و تجربی می باشند و ویژگیهای مختلفی دارند . یکی از ویژگیهای درمان های شناختی- رفتاری ارایه ی تکالیف خانگی به بیماران می باشد و ارایه ی این تکالیف می تواند سبب گسترش دادن آموخته های درون جلسه ای به بیماران گردد و در نتیجه در طول زمان خود درمانجو قادر می شود که تکنیکهایی را که در جلسات درمانی آموخته است را در موقعیتهای مختلف اجرا کند. استفاده از درمانهای شناختی- رفتاری می تواند انواع پاسخهای شناختی ، هیجانی ، رفتاری و جسمانی بیماران مبتلا به اختلال اضطراب منتشر را نسبت به محرک های درونی و بیرونی اضطراب زا تغییر دهد. در انواع درمانهای شناختی- رفتاری از تکنیکهای مختلف رفتاری و شناختی برای کاهش میزان علایم اختلال اضطراب منتشر استفاده می شود. از جمله ی تکنیک های رفتاری که در جریان اجرای درمانهای شناختی -رفتاری اختلال اضطراب منتشر از آنها استفاده می شود می توان به تکنیک مواجهه ، تکنیک خود- نظارت گری (Self-monitoring) ،تکنیکهای آرمیدگی ،تکنیک کنترل محرک و تکنیک حساسیت زدایی اشاره نمود . همچینن ازجمله روش های شناختی که برای کاهش علایم اختلال اضطراب منتشر در جریان درمان شناختی- رفتاری از آنها استفاده می شود می توان به روش بازسازی شناختی اشاره نمود . در روش بازسازی شناختی تلاش می شود که با کمک برخی از تکنیکها از جمله تکنیک سقراطی و تکنیک سه سوال انواع افکار منفی و طرحواره های منفی شخص مبتلا به اختلال اضطرابی منتشر شناسایی و تغییر یابد. زمانی که از انواع درمانهای شناختی- رفتاری برای روان درمانی اختلال اضطراب منتشر استفاده می شود دو هدف عمده دنبال می شود. یکی از اهداف اصلی در این زمینه آن است که با تحریفات شناختی شخص مبتلا به اختلال اضطراب منتشر که سبب ایجاد واکنش شدید وی به محرکهای نگران کننده و یا اضطراب زا شده است مقابله شود و هدف دوم آن است که شخص مبتلا به اختلال اضطرابی منتشر توانایی مناسب تری برای کنار آمدن (Coping) یا مقابله با علایم این اختلال بدست آورده و حالت اضطراب و نگرانی را به نحو بهتری اداره نماید.

منابع

Abramwitz.J.S.(2014). The wiley handbook of cognitive- behavioral therapy. New York :John wiley & son Inc

American psychiatric publishers.(2022).DSM-V. Washington: American   psychiatric publishers

Emmelkamp.P.(2014). The wiley handbook of anxiety disorder. New York :John wiley & sons

تالیف دکتر حسین لطفی نیا (متخصص روانشناسی بالینی )

استفاده از مطالب این مقاله به شرط ذکر نام نویسنده و آدرس سایت بلامانع است

آدرس دفتر روانشناسی و مشاوره دکتر حسین لطفی نیا: تبریز ، خیابان 17 شهریور جدید ، حدفاصل خیابانهای طلقانی و ارتش ، ساختمان سینا ، طبقه ی هفتم

شماره تلفن :04135559866

1402/1/11

 

بازدیدها: 137