پنج راه حل برای حل مشکلات و تعارضات زوجها

تجربه ی مشکلات و تعارضات در زندگی زوجها یکی از مسایلی است که افزایش میزان شدت آن می تواند با نتایج ناخوشایندی از جمله جدایی زوجها از همدیگر همراه باشد . برای حل مشکلات و تعارضات زوجها از سوی متخصصان راه حل های مختلفی پیشنهاد شده است و در طول این مقاله به پنج نوع از این زاه حل ها اشاره خواهم نمود. این راه حلها عبارتند :

1-تلاش برای برطرف نمودن عوامل کاهش دهنده ی میزان ارتباطات متقابل

میزان تلاش زوجها برای افزایش میزان ارتباطات متقابل یکی از عوامل اساسی در تداوم زندگی مشترک آنها می باشد .افزایش میزان ارتباطات متقابل زوجها با زیاد شدن هیجانات مثبت مانند هیجان های شادی ، محبت و رضایت خاطر همراه است. برقراری و تداوم ارتباطات متقابل بین زوجها نیازمند خواست و اراده ی آنان برای کسب مهارتهای مختلف ارتباطی ( مانند مهارت خوب گوش دادن) است. همچینن واکنش زوجها به تغییرات ایجاد شده در حالت های غیرکلامی (مانند حالت چهره و یا آهنگ کلام ) همدیگر در بهبود ارتباطات متقابل آنان نقش مهمی را برعهده دارد. عوامل مختلفی در کاهش میزان ارتباطات متقابل زوجها نقش دارد و عدم توانایی زوجها در کنترل این عوامل  احتمال کاهش و حتی قطع روابط  آنان را به همراه دارد. برخی از عواملی که در کاهش میزان ارتباطات متقابل زوجها نقش دارند عبارتند از:

الف –عدم توانایی در کنترل حالت خشم

خشم هیجانی منفی است و در صورتی که زوجها نتوانند آن را به شیوه ی مناسبی کنترل کنند نتایج ناخوشایندی را تجربه خواهند نمود. یکی از مهمترین عوارض عدم کنترل حالت خشم احتمال بوجود آمدن مشکلات زیاد در تداوم ارتباطات متقابل زوجها با یکدیگر می باشد.

ب-رشد حالت انتقادات مکرر از نحوه ی رفتارها و سخنان همدیگر

انتقادات مکرر زوجها از رفتارها و سخنان همدیگر با افزایش میزان تجربه ی هیجانات منفی ( مانند هیجان خشم و یا غمگینی ) در آنان همراه است . همچینن حالت انتقادات مکرر زوجها از رفتارها و سخنان همدیگر به ارتباطات متقابل آنان با یکدیگر آسیب وارد می کند.

ج -استفاده ی زیاد از مکانیسم های دفاعی نارس

از نظر درمانگران روان تحلیلی مکانیسم های دفاعی وسایلی هستند که ما از آنها به صورت ناخودآگاه برای مقابله با حالت های اضطراب مان استفاده می کنیم . بطور کلی مکانیسم دفاعی به دو نوع مکانیسم های دفاعی نارس و مکانیسم های دفاعی رشد یافته طبقه بندی می شوند. استفاده زیاد از مکانیسم های دفاعی نارس شخص را از واقعیت ها دور می کند. زوجهایی که از مکانیسم های دفاعی نارس استفاده ی زیادی می کنند در مقایسه با سایر زوجها میزان اختلافات و تعارضات بیشتری را در زندگی مشترک شان تجربه می کنند.

 2-آشنایی با برخی از اعتقادات نادرست در مورد خصوصیات زوجهای موفق

برخی از زوجها اعتقادات نادرستی در مورد خصوصیات زوجهایی که در زندگی مشترک خود موفق هستند دارند. زمانی که میزان این اعتقادات نادرست افزایش می یابد میزان تعارضات و مشکلات زوجها با یکدیگر نیز بیشتر می شود. از عوارض مهم پذیرش اعتقادات نادرست در مورد خصوصیات زوجهای موفق احتمال افزایش میزان تنش و ناراحتی در محیط زندگی زوجها و افزایش میزان ظاهر شدن هیجان های منفی ( مانند هیجان خشم و هیجان غمگینی) است.

اگرچه تاکنون پاسخ درستی به این سوال که به چه صورت اعتقادات نادرست در مورد ویژگیهای زوجهای موفق در بین زوجها رشد می کند ارایه نشده است اما بنظر می رسد در شکل گیری این اعتقادات ، تجربیات اولیه ی زوجها در زندگی و شیوه های فرزند پروری که والدین زوجها از آن استفاده می نمایند اهمیت زیادتری داشته باشد. همچینن در این رابطه نقش نوع عوامل فرهنگی و اجتماعی حاکم بر محیطی که زوجها در آن رشد نموده اند نیز موثر می باشد.

آشنایی زوجها با انواع اعتقادات نادرستی که در مورد ویژگیهای زوجهای موفق وجود دارد به آنان کمک می کند تا به صورت بهتری بتوانند برنامه هایی را برای تغییر این اعتقادات تدارک ببیند.

برخی از اعتقادات نادرستی که در مورد ویژگیهای زوجهای موفق در بین زوجها وجود دارد عبارتند از :

1-این زوجها در تمام مواقع در کنارهم هستند و از کنار هم بودن لذت می برند.

2-این زوجها در مورد تمام موضوعات با یکدیگر توافق دارند.

3-این زوجها آنقدر همدیگر را می شناسند که زمانی که در چهره ی همدیگر حالت های مختلف را می بینند می توانند افکار یکدیگر را بخوانند و درخواستهای همدیگر را تشخیص دهند.

4-این زوجها چون همدیگر را بسیار دوست دارند لذا نیاز زیادی را برای تلاش در جهت برقراری ارتباط صمیمی و نزدیک با اشخاص دیگر احساس نمی نمایند.

 3-تلاش برای محدود نمودن استفاده از جملات با بارعاطفی منفی

جملاتی که بار عاطفی منفی دارند جملاتی هستند که محتوای آنها حاوی پیامهای منفی می باشند. افزایش میزان بیان این جملات در افزایش میزان ظاهر شدن هیجانات منفی ( مانند هیجان خشم و یا هیجان غمگینی ) نقش مهی را دارند. جملاتی که بار عاطفی منفی دارند دارای یک سلسله خصوصیاتی می باشند که آنها را از سایر جملات متمایز می سازند ازجمله آنکه این جملات اغلب با واژه هایی مانند همیشه یا هرگز آغاز می شوند. از دیگر خصوصیات جملاتی که بار عاطفی منفی دارند آن است که بیان این جملات اغلب با ایجاد ناراحتی زیاد در شخص شنونده همراه می باشد. جمله ی شما همیشه به من بی توجه هستید و یا جمله ی شما هرگز به فکر من نیستید از جمله جملات با بارعاطفی منفی می باشند که زوجها آنها را در گفتگوهای خود آنها را زیاد بکار می برند .

در مورد علل افزایش بیان جملات با بار عاطفی فرضیات مختلفی بیان شده است . برخی از این فرضیات عبارتند از:

1-افزایش میزان خطاهای شناختی: افزایش میزان افکار خودکارمنفی در بین زوجها می تواند شکل گیری خطاهای شناختی و به دنبال آن گسترش این خطاها را در پی داشته باشد. افکار خودکارمنفی افکاری ناکارآمد هستند که خود بخود به ذهن می آیند و سبب ایجاد ناراحتی زیاد در اشخاص می شوند. درمانگرانی که از روش زوج درمانی شناختی – رفتاری استفاده می کنند اعتقاد دارند زمانی که میزان خطاهای شناختی در بین زوجها افزایش می یابد میزان احساس تنش و ناراحتی هر یک از آنان در محیط زندگی شان نیز زیاد می شود و ادامه ی چینن روندی می تواند سبب افزایش بیان جملاتی که بارعاطفی منفی دارند گردد.

2-افزایش میزان ظاهر شدن هیجانات منفی در بین زوجها

افزایش میزان ظاهر شدن هیجانات منفی ( مانند هیجان خشم و یا هیجان غمگینی) در بین زوجها می تواند موجب زیاد شدن بیان جملاتی که بارعاطفی منفی دارند گردد .

3-وجود برخی از ویژگیهای شخصیتی نامناسب و غیرقابل انعطاف در بین زوجها

وجود برخی از ویژگیهای شخصیتی نامناسب و غیرقابل انعطاف در بین زوجها ( مانند ویژگی شخصیتی سلطه جویی و یا ویژگی شخصیتی خود شیفتگی ) احتمال استفاده ی آنان از جملاتی که بارعاطفی منفی دارند را افزایش می دهد .

4- تلاش برای تنظیم مرزهای خانوادگی روشن و قابل انعطاف

زمانی که ازدواج صورت می گیرد و خانواده ای تشکیل می گردد در درون این خانواده ی تازه تشکیل شده مرزهای فرضی بوجود می آید که به آنها مرزهای خانوادگی گفته می شود. خانواده درمانگران اعتقاد دارند میزان تعارضات و مشکلات زوجها با میزان انعطاف پذیری و یا عدم انعطاف پذیری این مرزهای تازه تشکیل شده ارتباط دارد . در جریان خانواده درمانی که برای حل مشکلات بوجود آمده در خانواده انجام می گیرد تلاش می گردد که مرزهای خانوادگی خانواده ها از نظر میزان باز و یا بسته بودن در حالت تعادل قرارگیرند. خانواده درمانگران اعتقاد دارند زمانی که مرزهای خانوادگی کاملا بسته باشند امکان دارد تمام اعضای خانواده خودشان را در حالت انزوا ببیند و در برقراری ارتباطات اجتماعی با محیط پیرامون شان محدودیتهای زیادی را احساس نمایند و در نقطه ی مقابل اگر مرزهای خانوادگی کاملا باز باشند امکان دارد اعضای خانواده احساس نمایند که میزان دخالتهای آشکار و پنهان اشخاص بیرون از خانواده در امور درونی خانواده ی آنان بسیار زیاد شده است به نحوی که آنان حتی امکان بهره مندی از استقلال فکری ، اقتصادی و اجتماعی مناسب را ندارند. از سوی دیگر خانواده درمانگران اعتقاد دارند اعضای آن دسته از خانواده هایی که مرزهای خانوادگی آنان روشن و واضح می باشد قادرهستند که با همدیگر و با اعضای بیرون از خانواده ارتباطات متقابل مناسبی را برقرارنمایند و میزان تعارضات درون و بیرون خانواده این دسته از خانواده ها بسیار کمتر از سایر خانواده ها می باشد. یکی از ویژگیهای مهم خانواده هایی که توانستند مرزهای روشن و قابل انعطافی را در درون خانواده شان تعیین نمایند وجود توانایی های مختلف در بین اعضای خانواده (مانند توانایی برقراری ارتباطات مناسب با دیگران و توانایی جلوگیری از دخالتهای دیگران درامور خانواده) می باشد.

 5- آشنایی با روش های مقابله با محرک های استرس زا

استرس از جمله موضوعات روانشناسی است که در مورد آن پژوهشهای بسیار زیادی انجام گرفته است. نقش قابل توجه استرس در افرایش خطر ابتلا به بیماریهای مختلف بخصوص بیماریهای روان –تنی (Psycho somatic ) یکی از علل علاقه ی زیاد پژوهشگران علوم رفتاری به موضوع استرس است. زمانی که تجربه ی محرک های استرس زا به صورت مزمن باشد قدرت سیستم ایمنی بدن به صورت قابل توجهی کاهش می یابد و در نتیجه خطر ابتلا و یا تشدید علایم بسیاری از بیماریها از جمله بیماریهای قلبی – عروقی ، بیماریهای گوارشی ، میگرن و بیماری آسم افزایش می یابد.

نحوه ی ارتباط استرس با افزایش خطر ابتلا به بیماریها تا حدود زیادی روشن شده است نتایج پژوهشها در این زمینه نشان می دهد روبرو شدن با محرک های استرس زا (مانند از دست دادن عزیزان و یا بیکاری )موجب فعال شدن بخش سمپاتیک سیستم عصبی خودکار بدن می شود و با فعال شدن این سیستم ، هورمونهایی از غدد فوق کلیوی آزاد می گردند. آزاد شدن این هورمونها که اصطلاحا هورمونهای استرس هم نامیده می شوند زمینه ی لازم برای برهم خوردن تعادل حیاتی بدن ، ضعیف شدن قدرت سیستم ایمنی بدن و افزایش خطر ابتلا به برخی از بیماریها بخصوص بیماریهای روان –تنی را فراهم می نماید. استرس علاوه بر نقشی که در بالا بردن خطر ابتلا به برخی از بیماریهای جسمانی دارد سبب افزایش قابل توجه در ظاهرشدن هیجانات منفی ( مانند هیجان خشم و یا هیجان غمگینی ) نیز می گردد.

برای مقابله با محرک های استرس زا روش های مختلفی وجود دارد. برخی از این روشها عبارتند از :

الف-روش آرمیدگی عضلانی: این روش بر اساس نظریه ی بازداری متقابل که توسط  یکی از ابداع کنندگان رفتار درمانی به نام جوزف ولپی پیشنهاد شده ارایه شده است . بر اساس این نظریه زمانی که تمام عضلات بدن در حالت آرمیدگی قرارداشته باشند امکان حضور حالت اضطراب غیرممکن می گردد . به هنگام اجرای روش آرمیدگی عضلانی شخص سعی می نماید تمام عضلات مهم خود را برای چند ثانیه ابتدا در حالت انقباض یا سفت بودن کامل و سپس برای چند ثانیه ی دیگر در حالت انبساط یا  شل بودن کامل قرارداده و به حالت آرامش و راحتی که در حالت شل بودن کامل عضلات خود احساس می نماید توجه کند.

ب-روش آرمیدگی تنفسی: در روش آرمیدگی تنفسی شخص در هنگام دم ، هوای زیادی را وارد ششهای خود می نماید و به مدت 5 الی 10 ثانیه هوا را در درون ششهای خود نگه می دارد و سپس به آرامی و در حالی که به احساس آرامش درونی بوجود آمده توجه می کند عمل بازدم را به تدریج انجام می دهد.

ج-روش بازسازی شناختی: هدف از اجرای روش بازسازی شناختی شناسایی افکار ناکارآمد منفی و جایگزین نمودن آنها با افکاری کاملا متفاوت با آنها می باشد.

توجه زوجها به توصیه های زیر می تواند موجب مقابله ی بهتر آنان با محرک های استرس زا گردد.

1-تلاش برای تعیین اهداف قابل دسترس به جای دنبال نمودن اهداف ایده ال.

2-داشتن انتظارات منطقی و مناسب از همدیگر.

3-تلاش برای افزایش میزان انعطاف پذیری ذهنی بخصوص در مقابله با مشکلاتی که یافتن راه حل های مناسب برای آنها بسیار سخت است.

4-اختصاص وقت کافی برای گفتگو با یکدیگر.

5-تلاش برای بالا بردن میزان عزت نفس خود.

6-اختصاص زمان کافی برای خواب و استراحت.

منابع

                                           Kern.D.(1989).Couple therapy. Newyork: Educational Media press

Lebow.J,(2005 ). Handbook of clinical family therapy .Newyork: John wiley &sons publication

    Noller.P&Karantzas(2012 ).John wiley Handbook ofcouple therapy .Newyork: John wiley &sons publication

            Oleary.G(2014).The couple psychotherapy . .Newyork: John wiley &sons publication

Ponzetti.J(2003).International encyclopedia of marriage and family .Newyork:Thomson press

 تالیف: دکتر حسین لطفی نیا ( متخصص روانشناسی بالینی)

استفاده از مطالب این مقاله به شرط ذکر نام نویسنده و آدرس سایت بلامانع است

آدرس دفتر روانشناسی و مشاوره دکتر حسین لطفی نیا ( متخصص روانشاسی بالینی ): تبریز ، خیابان 17 شهریور جدید ، حدفاصل خیابانهای طالقانی و ارتش ، ساختمان سینا ، طبقه هفم

1400/1/20

 

 

 

بازدیدها: 495