ویژگیهای اساسی درمان پذیرش و تعهد Acceptance and Commitment therapy

امروزه مشکلات روانشناختی یکی از مشکلات مهمی است که جوامع بشری را گرفتار نموده است.  برخی از مشکلات روانشناختی مانند افسردگی ، اضطراب و وسواس در مقایسه با سایر مشکلات روانشناختی میزان شیوع زیادتری دارند. برای نمونه میزان شیوع مشکل افسردگی در برخی از جوامع به 15 تا 20 درصد می رسد. اکثر متخصصان علوم روانشناختی این اعتقاد را دارند که برای مقابله با مشکلات روانشناختی استفاده از داروها کافی نمی باشد و در بیشتر مواقع لازم است بجای درمان دارویی و یا در کنار استفاده از داروها از روش های دیگری که اصطلاحا روش های روان درمانی نامیده می شوند استفاده گردد . یکی از علل پافشاری متخصصان علوم روانشناختی برای استفاده از روش های روان درمانی توانایی این روش ها در ایجاد تغییرات مطلوب رفتاری و شناختی و در نهایت کاهش میزان هیجانات ناخوشایتد مانند هیجان غمگینی یا هیجان خشم می باشد .

روانشناسان از حدود 150سال پیش برای مقابله با مشکلات روانشناختی از روش های روان درمانی استفاده می نمایند . به مرور زمان استفاده از روش های روان درمانی گسترده تر شده است به نحوی که امروزه روان درمانگران بیشتر از 300 نوع روان درمانی  برای مقابله با انواع مشکلات مشکلات روانشناختی را در اختیار دارند.

هدف عمده ی روان درمانگران از استفاده از روان درمانیها بوجود آوردن تغییر در زمینه های شناختی ، رفتاری و هیجانی در شخصی که از مشکلات روانشناختی را تجربه می نماید  می باشد . تفاوت عمده ی روان درمانیها با یکدیگر در این موضوع است که میزان تلاش درمانگران در ایجاد تغییر در جبنه های شناختی ، رفتاری و هیجانی با یکدیگر متفاوت می باشد . به نحوی که برخی از روان درمانگران مانند روان درمانگران روان تحلیلی (Psychoanalytic ) در طول روان درمانی تلاش زیادی بر روی روبرو نمودن بیمار با هیجانات سرکوب شده و ایجاد تغییر در هیجانات دارند و برخی دیگر از روان درمانگران مانند درمانگران شناختی تلاش زیادی برای ایجاد تغییر در نحوه ی تفکر و تغییر تفاسیر از رویدادها  از طریق توانا ساختن مراجع برای شناسایی خطاهای شناختی و اصلاح این خطاها دارند.

امروزه روش های روان درمانی به سوی درمانهای کوتاه مدت و ساختار یافته  در حال حرکت می باشد.. در تعریف کوتاه مدت بودن روان درمانیها بین روان درمانگران اختلاف نظر وجود دارد . برای نمونه روان درمانگرانی که از روش درمان شناختی – رفتاری استفاده می کنند اعتقاد دارند روان درمانیهای کوتاه مدت روان درمانیهایی هستند که میزان جلسات آنها از حدود 6 الی 15 جلسه ی هفتگی می باشد. اما روان درمانگران روان تحلیلی اعتقاد دارند که روان درمانیهای کوتاه مدت روان درمانیهایی هستند که میزان جلسات آنها تا 6 ماه طول می کشد.

یکی از روش های روان درمانی که در طی 10 الی 15 سال اخیر استفاده از آن گسترش زیادی یافته است درمان پذیرش و تعهد (Acceptance and comment therapy) می باشد. این روش درمانی توسط استون هایز (Steven Hayes ) ابداع شده است و اصطلاحا به نام ACT معروف می باشد. درمان ACT  از مجموعه درمانیهایی است که به نام درمانهای موج سوم رفتاری معروف هستند  . درمانیهای موج سوم رفتاری شاخه ای از درمانیهای شناختی – رفتاری به حساب می آیند که در آنها به جای تلاش برای شناسایی و مقابله با خطاهای شناختی تلاش می شود سیستم مدیریت شناختی مراجع اصلاح گردد. همچینن در این نوع درمانها فرض بر آن است که عواملی مانند اضطراب ، نگرانی ، نشخوار ذهنی (Rumination ) و حالت آماده باش به اتفافات احتمالی به عنوان عواملی مطرح  هستند که بر روی سیستم مدیریت شناختی اثرات ناخوشایندی به جا می گذارند .

درمانگر ACT در جریان درمان بر روی ایجاد دو حالت پذیرش (Acceptance ) و تعهد (Commitment ) در مراجع خود تلاش می نماید. در درمان ACT حالت پذیرش به معنای پذیرش افکار و احساسات خود و عدم تلاش برای کنترل آنها حتی زمانی که این افکار و احساسات ناخوشایند می باشند است. همچینن در درمان ACT حالت تعهد به معنای تلاش برای ایجاد حالتی در مراجع که در آن جالت مراجع متعهد به انجام فعالیتهایی برای ایجاد تغییر در برخی از رفتارهایش گردد می باشد . به نظر استوان هایز که ابداع کننده ی درمان ACT  است درمانگر در طول این نوع درمان تلاش می نماید که مراجع خود را به سمتی هدایت کند که در آن وی  بدون آنکه قضاوتی را انجام دهد بتواند عاملی را که موجب برانگیخته شدن افکارش شده است را شناسایی نموده و آن را مورد پذیرش قرار دهد. در درمان ACT اعتقاد بر آن است که مردم به این علت در دام مشکلات روانشناختی می افتند که در برابر تجربیات خود الگوی خاصی از پاسخدهی دارند که وجود آن سبب قوی تر شدن افکار منفی و حفظ هیجانات منفی می شود . در درمان ACT این الگو به نام سندرم توجه شناختی (Cognitive attention syndrome ) یا CAS نامیده می شود . علایم وجود این سندرم شامل وجود حالتهایی مانند حالت نگرانی زیاد ، حالت نشخوار ذهنی و بکار بردن راهبردهای منفی مکرر مانند حالت اجتناب برای تنظیم حالتهای هیجانی خود است.

موثر بودن بکار بردن درمان ACT در درمان اختلال افسردگی و برخی از اختلالات اضطرابی به اثبات رسیده است . همچینن درمان ACT در درمان برخی از اختلالات شخصیتی بخصوص اختلال شخصیت مرزی موثر است. هنگامی  که به صورت موفقیت آمیزی اجرای درمان ACT به پایان می رسد انتظار بر آن است که میزان انعطاف پذیری روانشناختی مراجعان افزایش یابد و آنان به صورت بهتری بتوانند بر روی لحظه ی حاضر متمرکز گردند . همچینن بعد از پایان درمان ACT انتظار بر آن است که مراجعان در مقایسه با قبل از آغاز درمان بتوانند برای انجام فعالیتها و تغییر رفتارهای خود تعهد بیشتری داشته باشند.

نظریه زیر بنایی درمان ACT در مورد علل ایجاد مشکلات روانشناختی

در درمان ACT فرض می شود استفاده ی زیاد  از شش عامل اجتناب (Avoidance ) ، تمرکز (Fusion ) فکری ، تکیه بر روی اطلاعاتی که در حالت خود تصور شده (Conceptualized self ) وجود دارد ، عدم توجه به زمان حال حاضر  ، وجود حالتهای ارزشی مبهم (Unclear values ) و حالت عدم فعالیت زیر بنای ایجاد بسیاری از مشکلات روانشناختی (مانند مشکل افسردگی و یا مشکلات اضطرابی ) می باشد و درمانگر ACT کوشش می کند که عاملهای پذیرش (Acceptance ) ، پراکنده سازی (Defusion ) افکار ، تغییر دادن حالت خود تصور شده با حالت خود مشاهده گر ،  توجه به زمان حاضر و  روشن نمودن ارزشها را جایگزین شش عامل فوق الذکر نماید.

ویژگیهای مهم درمان ACT

در درمان ACT فرض می شود با ایجاد حالت پذیرش ، پراکنده ساختن افکار ، تغییر دادن حالت خود تصور شده به حالت خود مشاهده گر ، توجه به زمان حال حاضر و روشن نمودن ارزش ها مراجع به سمت حالت توجه آگاهی (Mindfullness ) ، پذیرش تجربیات ناخوشایند و تعهد بیشتر ابرای انجام فعالیتهایی که بر دوش او گذاتشته شده است پیش می رود .با اتمام درمان ACT مراجع  به انعطاف پذیری شناختی (Psychological flexibility ) بیشتری دست می یابد  و در اثر رسیدن به حالت انعطاف پذیری شناختی وی می تواند رویدادها را به صورت هشیارانه و بدون آنکه نیاز به حالت دفاعی داشته باشد تجربه نماید. همچینن در  هنگام اتمام درمان ACT انتظار می رود مراجع بتواند در  موقعیت های محتلف اقدام به تغییر رفتار خود نماید.

اهداف درمان ACT

در طول درمان درمانگر ACTتلاش می کند به اهداف زیر دست یابد

1-ایجاد حالت پذیرش  (Acceptance ) در مراجع

در درمان ACT فرض می شود به کمک ایجاد حالت پذیرش مراجعان می توانند با رویدادهای درونی خود ( مانند افکار و احساسات ناراحت کننده  )  در موقعی که آنها در حال رخ دادن می باشند کنار بیایند. همچینن در درمان ACT فرض می شود حالت پذیرش نوعی مهارت است و مراجعان می توانند آن را در طول جلسات درمانی فرا بگیرند و یکی از اهداف مهم جلسات روان درمانی ACT  کمک به مراجعان است تا بتوانند رویدادهای ذهنی خود را مورد پذیرش قرآر دهند . درمانگر ACT بر این اعتقاد است که گسترش حالت پذیرش افکار و احساسات درونی در مراجعش می تواند سبب افزایش حآلت انعطاف پذیری ذهنی او گردد. همچینن هدف عمده از آموزش حالت پذیرش در جلسات درمان ACT افزایش میزان توانایی مراجع برای ارتباط مناسب با افکار و احساساتش و کاهش میزان حالت دفاعی او می باشد .

2-تشویق مراجع برای عدم تمرکز( Defusion ) بر افکار

یکی از اهداف مهم درمان ACTتشویق مراجع برای عدم تمرکز نمودن بر روی افکارش است . به عبارت دیگر درمانگر ACT تلاش می نماید که مراجع افکار خود را در یک محتوای (Context) متفاوت ببیند . در پایان درمان ACT انتظار می رود که مراجع افکار خود را به عنوان به عنوان حالتهای غیر تهدید کننده تصور نماید. ب

برخی از نمونه رفتارهایی که نشان می دهد مراجع نیاز به آموزش رویکرد عدم تمرکز بر روی افکار ش دارد عبارتند از :

-عدم تمایل به صبحت در مورد بسیاری  از موضوعات

-گفتن مکرر این جمله که یک یا چند فکر او را خیلی آزار می دهد

-بعدم تماس چشمی زمانی که موضوعی ناراحت کننده ای مطرح می شود

-گفتن مکرراین جمله که می خواهد از احساسات ، افکار و یا هیجاناتش دور شود

-عدم لذت بردن از محیط پیرامون

3-تشویق مراجع برای توجه به حالت خود (Self ) مشاهده شده

درمانگران ACT حالت خود (Self )را به دو نوع حالت خود تصور شده و حالت خود مشاهده شده تقسیم بندی می نمایند. . در درمان ACT حالت خود تصور شده حالتی از خود است که باید در طول درمان حالت دلبستگی مراجع به آن کاهش یابد . یکی از اهداف  درمان ACT تقویت نمودن حالت مشاهده ی خود است . در درمان ACT فرص می شود در اثر تقویت حس حالت خود مشاهده شده شخص می تواند به این نتیجه برسد که افکار و تجربیات می توانند رخ دهند بدون آنکه حالت تهدیدی  برای شخص را در پی داشته باشند. در درمان ACT برای آنکه مراجع بتواند حالت خود مشاهده شده را قوی تر نماید به او توصیه می شود چشمان خود را بسته و تلاش نماید رویدادهایی که در لحظات قبل تجربه نموده است را در ذهنش تجسم نماید  

در درمان ACT درمانگر زمانی تصمیم به تقویت حالت خود مشاهده شده انجام می گیرد که یک یا چند مورد زیر وجود داشته باشد:

-تچربه ی روبرو شدن با ناراحتیهای مکرر ناشی از تجربیات عادی روزمره

-عدم تمایل برای ایجاد تغییر 

-تمایل زیاد برای برگشت به گذشته و تجربه ی رویدادهای گذشته و دلبستگی به مواردی که او را تحت تاثیر قرار داده است.

4-هدایت مراجع برای ارتباط هر چه بیشتر با لحظه ی حاضر

ارتباط با لحظه ی حاضر به حالتی گفته می شود که در طی آن حالت مراجع به صورت  هشیارانه رویدادهای درونی یا بیرونی را همچنانکه در حالت رخ دادن هستند بدون آنکه  آنهامورد قضاوت قرار بگیرند تجربه می کند . درمانگران ACT اعتقاد دارند توجه به لحظه ی حاضر به مراجعان کمک می کند تا آنان بتوانند رویدادهای بیرونی و درونی را در لحظه ی حاضر تجربه نمایند 

در درمان ACT  زمانی آموزش ارتباط با لحظه ی حاضر بیشتر مورد توجه قرار می گیرد که در مراجع خصوصیات زیر مشاهده شود:

-عدم وجود توجه و تمرکز کافی 

-احساس مورد هجوم قرار گرفتن از سوی برخی از افکار

-فراموش نمودن زیاد

-عدم احساس لذت از انجام فعالیتها

-تجربه ی لحطه ی حاضر همراه با حالت نگرانی

5-تقویت ارزشهای مراجع

 ارزشها می توانند در زمینه های امختلف مانند زمینه های اقتصادی ، شغلی و ارتباطی باشند  تقویت ارزش ها می توانند در بسیاری از مواقع انگیزه ای قوی در شخص ایجاد کند که ارزشها را جایگزین انجام برخی از فعالینهای اجتنابی نماید. به نظر درمانگران ACT تقویت ارزشها بیشتر زمانی امکان پذیر است که  ارزش های وی تنها بر اساس انتظارات دیگران شکل نگرفته باشد 

6-تشویق مراجع برای انجام فعالیتهای متعهدانه (Committed Action)

از نظر درمانگر ACT انجام فعالیت متعهدانه عبارت است از انجام فعالیت هایی که به کاهش علایم ناراحتی کمک می نماید برای رسیدن به این اهداف از طریق تمرینهایی که در طول جلسات انجام می گیرد. شایعترین عمل متعهدانه در درمان ACT انجام حالت روبرو شدن تدریجی (Graduated exposure ) است که این عمل در جریان درمان بسیاری از مشکلات روانشناختی مورد استفاده قرار می گیرد. بطورکلی درمانگران ACT از زوش انجام فعالیت متعهدانه بیشتر زمانی استفاده می کنند که مراجع حالت عدم فعالیت داشته باشد و تمایلی برای انجام تمرینات داده شده در جریان درمان را نداشته باشد.

منابع

Ciarrochi.J . & Bailey. M .(2008). A CBT practitioner  guide to ACT .New York :New Harbinger   publications .Inc

Mckay.M & etal( 2012). Acceptance and commitment therapy for interpersonal problems .New York : New Harbinger  publications Inc

                     Orsillo. S.(2005). Acceptance and Mindfulness – Based approaches to anxiety .New York : Springer press

نوشته شده توسط دکتر حسین لطفی نیا ( متخصص روانشناسی بالینی )

استفاده از مطالب این مقاله به شرط اشاره به نام نویسنده و آدرس سایت بلامانع است

96/12/28

• آدرس دفتر روانشناسی دکتر حسین لطفی نیا (متخصص روانشناسی بالینی) : تبریز، خیابان17 شهریور جدید، بالاترتقاطع از خیابان طالقانی،برج سینا، طبقه ی هفتم

  تلفن:04135559866 و09144015140

بازدیدها: 978