نحوه ی اجرای روش ابراز قاطعیت

زمانی که با رفتارها و سخنان نامناسب دیگران روبرو می شویم با استفاده از سه روش ساکت بودن ، ابراز حالت خشم و نشان دادن حالت قاطعیت می توانیم با آن برخورد نماییم . استفاده از روش های اول و دوم با خسارات زیادی همراه است. اما استفاده از روش سوم می تواند با احساس راحتی و حل مسایل همراه باشد. در روش ساکت بودن ما اعتراض خود را به سخنان و رفتارهای نامناسب دیگران به زبان نمی آوریم و آن رفتارها و سخنان را به ظاهر می پذیریم اما در درون خود احساس ناراحتی و خشم می نماییم . حالت ساکت بودن با ایجاد حالت خشم درونی نسبت به خود و دیگران همراه است و استفاده از این روش به مدت طولانی می تواند احساس های منفی مختلفی مانند حالت ناامیدی و احساس بی علاقگی را در ما به همراه بیاورد . روش دومی که بسیاری از مردم موقعی که با رفتارها و سخنان نامناسب دیگران روبرو می شوند استفاده می نمایند روش خشمگین شدن زیاد و نشان دادن حالت پرخاشگری می باشد . در این روش اشخاص در مقابل رفتارها و سخنان نامناسب دیگران واکنش های شدیدی را نشان می دهند. استفاده از این روش با عوارض زیادی همراه است  و یکی از این عوارض کاهش شدید میزان ارتباطات متقابل اشخاصی می باشد که از این روش استفاده می کنند. نشان دادن حالت خشم شدید همراه با ظاهر شدن هیجانات ناخوشایند در دیگران است . روش سومی که مردم می توانند در برابر رفتارها و سخنان نامناسب دیگران از آن استفاده کنند روش ابراز قاطعیت است . استفاده از این روش هم سبب می شود که مردم بتوانند احساس ناراحتی خود را بیان نمایند و هم به دلیل آنکه در این روش از الفاظ ناراحت کننده و توهین آمیز استفاده نمی شود لذا عوارض استفاده از روش ابراز خشم را نیز ندارد.

روش ابراز قاطعیت یکی از روش هایی است که در قلمرو مربوط به آموزش مهارتهای اجتماعی قرار گرفته است و در بسیاری از کشور ها آموزش این مهارت از سنین کودکی آغاز می شود.

روش ابراز قاطعیت نوعی روش رفتاری محسوب می شود و هدف عمده از اجرای این روش بیان پاسخ مناسب در برابر رفتارها و سخنانی است که از نظر شخص نامناسب و یا ناراحت کننده به نظر می رسند.

روان درمانگران شناختی – رفتاری اعتقاد دارند روش ابراز قاطعیت روشی مناسب برای مراجعانی است که مشکلاتی مانند حالت اضطراب اجتماعی ، کمرویی و ترس از طرد شدن دارند. مراجعانی که از حالت اضطراب اجتماعی رنج می برند در موقع حضور در موقعیت های اجتماعی جدید احساس ناراحتی شدید می نمایند. همچینن این اشخاص از احتمال آنکه در موقعیتهای اجتماعی کاری بکنند که موجب احساس شرمندگی آنان گردد شدیدا می ترسند.

آموزش روش ابراز قاطعیت با گذر از دو مرحله ی که شامل آموزش فلسفه ی زیر بنایی لزوم بکار بردن روش ابراز قاطعیت و آموزش روش اجرا است تکمیل می شود.

الف : آموزش فلسفه ی زیر بنایی لزوم بکار بردن روش ابراز قاطعیت

در این مرحله از روش ابراز قاطعیت ، فلسفه ی لزوم بکار بردن روش ابراز قاطعیت آموزش داده می شود. متن پیشنهادی زیر به اشخاصی که مشکل ابراز قاطعیت دارند می تواند در این مورد کمک کننده باشد:

“در برخی از مواقع با شرایطی روبرو می شویم که در آن نیاز به بیان احساس ناراحتی و آگاه نمودن شخص دیگر در مورد آنکه وی با اعمال و رفتارهای خود سبب ناراحتی ما شده است داریم . در چینن مواقعی امکان دارد ترجیح دهیم اعتراض مان را در درون مان نگه داریم و سخنی نگوییم  یا امکان دارد در چینن موقعی با پاسخ خشم واکنش نشان دهیم . هر دو این روش ها با عواقب احتمالی ناراحت کننده همراه هستند و مشکلات ما را حل نمی کنند و بهتر است در چینن مواقعی از روشی که به نام روش ابراز قاطعیت معروف است استفاده کنیم و در این روش ما نه احساس ناراحتی خود را سرکوب می کنیم و نه با عدم کنترل حالت خشم خود سبب رنجش دیگران می شویم”

هدف عمده از آموزش قلسفه روش ابراز قاطعیت آن است که اشحاصی که مهارت کمی در استفاده از مهارت ابراز قاطعیت دارند فرا بگیرند که با استفاده از این روش خواهند توانست که به خقوق خود بدون آنکه از زبان زور استفاده کنند دست یابند . همچینن آنان با استفاده از این روش فرا می گیرند که استفاده از این روش نه تنها موجب کاهش میزان ارتباطات آنان با دیگران نمی شود بلکه بکار بردن آن در نهایت می تواند همراه با افزایش میزان ارتباطات آنان با دیگران گردد.

ب :آموزش روش اجرای ابزار قاطعیت

آموزش روش ابراز قاطعیت با کمک آموزش چندین تکنیک امکان پذیر می باشد. از چمله ی این تکنیکها می توان به سه نوع تکنیک نقش بازی نمودن (Role playing) ، استفاده از تکنیک مسجم نمودن یا تصور نمودن و تکنیک بازسازی شناختی اشاره نمود. درتکنیک اول که یکی از تکنیکهای رفتار درمانی می باشد. اشخاصی که در ابراز قاطعیت مشکل دارند فرا می گیرند که به کمک استفاده از این تکنیک خود را آماده نمایند که در برابر گفتار و رفتارهای دیگران که موجبات اعتراض آنها را فراهم نموده است به صورت تدریجی و منطقی واکنش نشان دهند. در تکنیک نقش بازی نمودن شخص با کمک یکی از نزدیکان خود نحوه ی اعتراض خود را به شخصی که با گفتار و یا با رفتار خود او را آرار داده است را تمرین می کند . در این تکنیک معمولا شخص نقش خود را بازی می کند و یکی از نزدیکان وی نقش شخصی که او را با گفتار و رفتار خود آزار داده است را بازی می کند و بعد از چند بار تمرین سعی می کند که در عمل و در هنگام روبرو شدن با آن شخص از نتایج تمرینات خود استفاده نماید. تکنیک دیگر که برای آموزش روش ابراز قاطعیت استفاده می شود تکنیک مسجم نمودن می باشد. در نظریات مختلف شناختی بر روی این مورد تاکید شده است که استفاده از تجسم نمودن در کاهش ترس و اضطراب موثر است . لذا استفاده از این تکنیک می تواند در کاهش اضطراب که مانعی مهم در روبرو شدن شخص با گفتار و رفتار آزار دهنده ی اشخاص دیگر است موثر واقع گردد. تکنیک مسجم نمودن معمولا به این صورت استفاده می گردد که شخص در ذهنش موضوع مشکلی که با آن روبرو شده مانند ناتوایی در بیان تقاضای کتابی که به دوستش امانت داده ولی او آن کتاب را بعد از مدتها پس نداده است راتصور می کند و سپس در ذهنش تصور می کند که با دوستش قرار ملاقات گذاشته و در حالی که آرامش خود را کاملا حفظ نموده تقاضای خود را بیان می نماید و دوستش نیز با عذر خواهی از او ، دلایل احتمالی این عمل خود رابیان می کند. سومین تکنیکی که برای اجرای روش ابراز قاطعیت از آن استفاده می گردد تکنیک بازسازی شناختی می باشد. تکنیک بازسازی شناختی یکی از تکنیکهای اصلی است که در درمان شناختی- رفتاری از آن استفاده می گردد. هدف از اجرای این تکنیک آگاهی دادن به مراجعان در این زمینه است که آنان با خطاهای فکری روبرو می باشند و این خطاها عامل ایجاد بسیاری از رفتارها و هیجانات ناراحت کننده ای است که آنان تجربه می نمایند. زمانی که مراجعان نوانستند روش اجرای تکنیک بازسازی شناختی را فرا بگبرند می توانند که افکار منفی خودکار خود را شناسایی نموده و به جای آنها افکاری متفاوت و بهتری را جایگزین نمایند. اجرای تکنیک بازسازی شناختی با آموزش روش های شناسایی افکار خودکار منفی آغاز می شود و بهترین روش آموزش شناسایی این افکار به مراجعان بیان خصوصیات افکار خودکار منفی از سوی درمانگر می باشد . درمانگران معمولا در زمینه ی فوق به سه ویژگی افکار خودکار منفی که شامل آزار دهنده  بودن محتوای این افکار ، خودکار بودن این نوع از افکار و حالت تکرار شوندگی این افکار اشاره می نمایند. در مرحله ی دوم آموزش تکنیک بازسازی شناخت روش های مقابله با افکار خودکار منفی و جایگزین نمودن آنها با افکار متفاوت آموزش داده می شود. به طور معمول در این مرحله از مراجعان خواسته می شود با مطرح نمودن چندین سوال از جمله شواهد و مدارکی که از این افکار حمایت می نمایند چه می باشند ، معنای درست بودن این افکار چه است و اگر این افکار درست باشند چه کارهایی را می توان برای بهتر نمودن شرایط انجام داد. اعتبار این افکار خودکار منفی را به زیر سوال ببرند.

زمانی که از روش بازسازی شناختی در ارتباط با آموزش روش ابراز قاطعیت استفاده می شود هدف عمده آن است که شخصی که در بیان اعتراض به سخنان و رفتارهای آزار دهنده ی دیگران با مشکلاتی روبرو می باشد بتواند افکار منفی که در رابطه با ناتوانی های خود در مورد نحوه ی بیان اعتراض های خود نسبت به سخنان و رفتارهای نامناسب دیگران را شناسایی نموده و به جای آنها افکار متفاوت و مناسب تری را جایگزین نماید.

نوشته شده توسط دکتر حسین لطفی نیا ( متخصص روانشناسی بالینی )

استفاده از مطالب مطرح شده در این مقاله به شرط ذکر نام نویسنده و آدرس سایت بلامانع می باشد

آدرس دفتر روانشناسی و مشاوره دکتر حسین لطفی نیا : تبریز خیابان 17 شهریور جدید ، حدفاصل خیابانهای طالقانی و ارتش ، ساختمان سینا ، طبقه هفتم

شماره تلفن :04135559866

بازدیدها: 321