مقاله ی کوتاه: مقدمه ای بر موضوع عزت نفس کودکان

کودکانی که از میزان عزت نفس بالاتری برخوردارهستند در مقایسه با سایر کودکان ویژگیهای خاصی دارند .برای نمونه آنان به صورت بهتری مشکلاتی را که با آنها روبرو می شوند را حل می نمایند ، در برابر محرک های استرس زا مقاومت بیشتری از خود نشان می دهند و از زندگی خود رضایت بیشتری دارند. در مقابل کودکان که میزان عزت نفس آنان در مقایسه با سایر کودکان پائین ترمی باشد در حل مسایل مختلف زندگی با مشکلات بیشتری روبرو هستند و احساس ناکامی و اضطراب زیادتری را تجربه می نمایند. زمانی که میزان عزت نفس کودکان بالا می باشد آنان احساس بهتری از خود و جهان پیرامون شان پیدا می نمایند و میزان ظاهر شدن هیجانات منفی ( مانند هیجان خشم ) در آنان کاهش می یابد. پائین بودن میزان عزت نفس کودکان با کاهش میزان موفقیت تحصیلی و کاهش میزان پذیرش آنان از سوی همسالان همبستگی دارد. عزت نفس Self- esteem) ) را می توان میزان درجه ای دانست که هر شخص ( چه کودک و چه بزرگسال) در مورد میزان احساس پذیرش و میزان احساس ارزشی که در بین دیگران دارد برآورد می نماید. برای داشتن درک بهتری از مفهوم عزت نفس ابتدا باید با مفهوم خود (Self ) آشنا شد. پژوهشهایی زیادی در مورد مفهوم خود توسط روانشناسان بخصوص روانشناسانی که پیرو مکتب روان تحلیلی(Psychoanalytic) می باشند انجام گرفته است. این دسته از روانشناسان بخش خود را بخش منطقی شخصیت می دانند و اعتقاد دارند وجود این بخش از شخصیت سبب می شود تا نیازهای غریزی انسان به شیوه ی مناسبی ارضا گردیده و و فعالیتهای بخش فراخود ( بخش وجدان اخلاقی شخصیت ) نیز کنترل گردد. روانشناسانی که در زمینه ی رشد کودکان کار کرده اند اعتقاد دارند که رشد خود (Self ) در طی مراحلی صورت می گیرد. بنظر آنان بوجود آمدن نوعی اعتماد محکم بین مادر و یا مراقب اصلی و کودک عامل اصلی رشد بخش خود( self) شخصیت می باشد . با آغاز توانایی کودک در زمینه ی سخن گفتن میزان شکل گیری خود و فرایند مستقل شدن کودک سرعت می گیرد. عزت نفس کودکان را می توان مجموعه ای بهم پیوسته و ساختار یافته دانست که از ترکیب عناصری مانند میزان پذیرش اجتماعی ، توانایی های ارتباطی ، احساس شایستگی تحصیلی وتوانانیهای ارتباطی بوجود می آید. وجود برخی از عناصر می توانند عاملی تسریع کننده در رشد میزان عزت نفس باشد. ازجمله ی این عناصر می توان به وجود احساس امنیت روانشناختی اشاره نمود . کودکی که از احساس امنیت روانشناختی خوبی برخوردار است احساس عزت نفس بالایی دارد. چینن کودکی مطمئن است که در کنار او اشخاصی وجود دارند که می تواند روی آنها حساب باز نماید . رشد احساس هدفمندی (Purpose) و وجود احساس تعلق داشتن (Belonging) به عنوان دو عنصر مهم دیگر در رشد عزت نفس بخصوص در دوران نوجوانی مطرح هستند. در رشد عزت نفس کودکان، نقش عوامل محیطی در مقایسه با نقش عوامل ژنتیکی مهمتر است ودربین عوامل محیطی بنظر می رسد نقش عامل والدین مهمتر از سایر عوال محیطی باشد. همچینن نوع روش های فرزند پروری که والدین از آنها استفاده می کنند در زمینه ی رشد یا عدم رشد مناسب میزان عزت نفس کودکان نقش دارد. بطورکلی والدین از سه روش فرزند پروری اقتدارمدارنه ( Authoriarian)، دموکراتیک (Authoritative )و آزاد گذارنده (Permissive )استفاده می کنند. در روش اول میزان گفتگوی والدین با فرزندانشان بسیار محدود است و والدین انتظار دارند فرزندانشان دستورات آنان را کاملا اجرا نمایند. در روش دوم تاکید والدین بر روی شکل گیری حالت خود اتکایی در فرزندان است و در کنار آن بر روی پیروی از قوانین وضع شده در درون خانه تاکید می نمایند.همچینن این دسته از والدین در انجام امور مختلف آزادیهای مناسبی را به کودکانشان می دهند .در روش فرزند پروری نوع نوع سوم والدین آزادیهای بسیار زیادی به فرزندان خود می دهند و اکثر خواسته های آنان را مورد پذیرش قرار می دهند. نتایج مطالعات طولی ( مطالعاتی که برای چند سال طول کشیده است ) نشان می دهد والدینی که از روش فرزندپروری نوع دوم استفاده می نمایند در مقایسه با والدینی که از روش های اول و سوم استفاده می کنند دارای فرزندانی می باشند که از میزان عزت نفس بالاتری برخوردارهستند. اگرچه معمولا کودکان بر خلاف بزرگسالان از پائین بودن میزان عزت نفس شان به صورت مستقیمی شکایت نمی کنند. اما از وجود برخی از نشانه ها می توان به این موضوع پی برد که احتمالا میزان عزت نفس آنان پائین تر از حد بهنجارمی باشد. از جمله مهمترین نشانه های فوق عبارتند از : -اظهار نظرهای مکرر منفی در نحوه عملکردهای خود در مورد موضوعات مختلف -انتقاد زیاد از خود -حساسیت زیاد و واکنش های منفی به وجود برخی نشانه های ناخوشایند ( مانند اخم نمودن و یا سکوت کردن ) در والدین و یا سایر اعضای خانواده -واکنش شدید به انتقادات سازنده دیگران -وجود حالت تلقین پذیری زیاد. -نیاز شدید برای مورد پذیرش قرار گرفتن. -ارزیابی منفی توانانیها و استعدادهای خود. کودکانی که از میزان عزت نفس بالایی برخوردار هستند نیز نشانه هایی دارند که آنها را از سایر کودکان جدا می سازد . از جمله ی این نشانه ها می توان به قدرت ریسک پذیری بالا ، داشتن نگرش های مطلوب به همسالان ، عدم احساس نیاز به مورد تائید قرار گرفته شدن از سوی همسالان ، توانایی برجسته نمودن قدرت ها ، مهارتها و نقاط قوت خود، پذیرش اشتباهات و شکست های خود و توجه به نقش موثرخود در بدست آوردن موفقیتهای حاصل شده اشاره نمود.

نوشته شده توسط دکتر حسین لطفی نیا ( متخصص روانشناسی بالینی )

استفاده از مطالب این مقاله به شرط ذکر نام نویسنده و آدرس سایت بلامانع است

واژه های کلیدی: عزت نفس ، کودکان ، روش های فرزند پروری ، مکتب روان تحلیلی

4/23 /95

منابع

Malloff(2005): shyness. Guilford press.

Mruk(2006)l Self- esteem research theory and practice .Springer publishers company.

آدرس دفتر روانشناسی دکتر حسین لطفی نیا ( متخصص روانشناسی بالینی ):تبریز ،خیابان ،17شهریور جدید ، بالاتر از تقاطع خیابان طالقانی ، برج سینا ، طبقه ی هفتم

تلفن :04135559866و 09144015140

بازدیدها: 1111