سه روش طلایی برای کاهش علایم اختلال افسردگی

اختلال افسردگی یکی از شایعترین اختلالات روانشناختی می باشد . میزان شیوع این اختلال به حدی زیاد می باشد که گاهی از اوقات از آن به عنوان سرماخوردگی روانشناختی یاد می شود . همچینن میزان ناتوایی حاصل از ابتلا به اختلال افسردگی به حدی زیاد می باشد که سازمان بهداشت جهانی از نظز میزان ایجاد ناتوایی ، اختلال افسردگی را بعد از اختلال قلبی – عروقی قرار داده است. متخصصان علوم روان شناختی اختلال افسردگی را از حالت افسردگی جدا می دانند و اعتقاد دارند که ابتلا به اختلال افسردگی با تجربه ی علایم شدید و کاهش قابل توجه در میزان کارآمدی شغلی ، ارتباطی و تحصیلی همراه است در حالی که ابتلا به حالت افسردگی با میزان شدت علایم افسردگی چندان زیادی همراه  نبوده  و علایم تجربه شده در این حالت علایمی موقت می باشند . از سوی دیگر اشخاصی که حالت افسردگی را تجربه می نمایند بر عکس مبتلایان به اختلال افسردگی در کارکردهای ارتباطی ، و تحصیلی خود آسیب چندانی را تجربه نمی کنند

برای درمان اختلال افسردگی از روش درمان دارویی و روش روان درمانی استفاده می شود. روانپزشکان در درمان دارویی اختلال افسردگی معمولا از داروهایی که اصطلاحا داروهای ضدافسردگی نامیده می گردند استفاده می کنند  . اثرات عمده ی  این داروها در مغز بر روی دو ناقل عصبی به نامهای ناقل عصبی نورواپی نفرین  و ناقل عصبی سروتونین است . نتایج پژوهشهای مختلف نشان می دهد که در هنگام ابتلا به اختلال افسردگی میزان آزاد شدن دو ناقل عصبی نورواپی نفرین و سروتونین در مغز کاهش می یابد و داروهای ضدافسردگی با اثر گذاشتن  بر روی سلولهای آزاد کننده این دو ناقل عصبی و یا با جلوگیری از بازجذب آنها توسط این سلول ها اثرات درمانی خود را ایجاد می نمایند.برای درمان دارویی اختلال افسردگی از بین داروهای مختلف ضد افسردگی ، استفاده از داروهای ضدافسردگی سه حلقه ای و داروهای ضد افسردگی بازدارنده ی بازجذب سروتونین (یا داروهای SSRI ) شایعتر است. از سوی دیگر برای درمان اختلال افسردگی و یا درمان حالت افسردگی از روش های مختلف روان درمانی (  Psychotherapy) نیز استفاده می شود . هدف عمده از بکار بردن انواع روان درمانیها در درمان اختلالات روانشناختی و از آن جمله در درمان اختلال افسردگی بوجود آوردن تغییراتی در زمینه های هیجانی ، شناختی و رفتاری است و فرضیه ای که این نوع درمانها بر روی آن ساخته شده اند آن است که با ایجاد تغییرات هیجانی ، شناختی و رفتار ی علایم اختلالات روانشناختی نیز از بین رفته و یا شروع به کاهش می نمایند . برای روان درمانی اختلال افسردگی از روشهای مختلفی استفاده شده است و به نظر می رسد یکی از کارآمدترین روش های روان درمانی اختلال افسردگی درمان شناختی- رفتاری می باشد. درمان شناختی- رفتاری به علت کوتاه مدت بودن و ساختار یافته بودن مورد استقبال زیاد از سوی روان درمانگران و مبتلایان به اختلال افسردگی قرار گرفته است. بسیاری از درمانگران شناختی- رفتاری اعتقاد دارند که از برخی از تکنیکهای شناختی- رفتاری می توان برای کاهش علایم حالت افسردگی استفاده نمود . برخی از درمانگران معروف شناختی – رفتاری ( مانند کیت دابسون )  از بین روش های مختلفی که برای درمان اختلال افسردگی بکار می برند استفاده از سه روش زیر را در زمینه ی فوق اولویت قرار داده اند. این روش ها عبارتند از:

1-روش باز سازی شناختی

روش بازسازی شناختی یکی از روشهای مهم در درمان شناختی- رفتاری است که در جریان اکثر اجرای این نوع درمان از آن استفاده می شود. ابداع کنندگان درمان شناختی-رفتاری براین اعتقاد بودند که مبتلایان به اختلالات روانشناختی با یادگیری و بکار بردن روش بازسازی شناختی می توانند بابسیاری ازعلایم اختلالات روانشناختی مقابله نمایند. در درمان شناختی-رفتاری فرض می شود مبتلایان به اختلالات افسردگی با استفاده از روش بازسازی شناختی می توانند تغییرات مهمی را در نگرشها و اعتقادات منفی خود به وجود آورند و هیجانات مثبت خود را ( مانند هیجان شادی ) را جایگزین هیجانات منفی مانند هیجان غمگینی و اضطراب)نمایند. در جریان آموزش روش بازسازی شناختی درمانگر شناختی -رفتاری به مراجع خود که از علایم مختلف اختلال افسردگی رنج می برد یاد می دهد که ابتدا افکار ناراحت کننده ای که خود به خود به ذهنش می آید را به وسیله ی راههای مختلف (مانند شناسایی افکار ناراحت کننده ای که قبل از تجربه ی یک حالت هیجانی ناراحت کننده تجربه می شود )را شناسایی نماید و سپس در مرحله ی دوم مراجع فرا می گیرد که شواهد مربوط به درستی و یا نادرستی افکار ناراحت کننده را مورد بررسی قرار دهد . برای اجرای موفقیت آمیز مرحله ی دوم تکنیک بازسازی شناختی لازم است که مراجع سوالاتی مانند سوالات زیر را از خود بپرسد:

الف-آیا شواهد کافی برای حمایت از این افکار وجود دارد؟

ب-اگر این افکار درست باشد بهترین روش مقابله با مشکل پیش آمده چه می باشد؟

مراجع پس از آموزش مرحله ی دوم روش اجرای مرحله ی سوم را فرا می گیرد و در طی این مرحله به مراجع آموزش داده می شود تا بتواند افکار متفاوت با افکار منفی و ناراحت کننده را به ذهنش بیاورد. درمانگران شناختی- رفتاری اعتقاد دارند آموزش و اجرای موفقیت آمیز مرحله ی سوم  روش بازسازی شناختی نقش مهمی را در تغییر نگرش ها و اعتقادات منفی مراجع بازی می کند .

2- استفاده از تکنیکهای مختلف شناختی و رفتاری برای کاهش میزان احساس ناامیدی

یکی از علایم ابتلا به اختلال افسردگی به وجود آمدن حالت ناامیدی (Helplessness ) می باشد . یکی از زوان درمانگران معروف به نام مارتین سیلگمن احساس ناامیدی شدید را عامل اصلی ابتلا به اختلال افسردگی می داند و اعتقاد دارد اشخاصی که حالت ناامیدی شدید را تجربه می نمایند بر این باور می باشند که بر روی محیط زندگی خود کنترلی را ندارند و قادر به ایجاد هیچ گونه تغییر در موقعیتهای مختلف زندگی خود نمی باشند. بر اساس نتایج برخی از پژوهشهایی که در مورد علل ایجاد احساس ناامیدی و احساس واماندگی انجام گرفته مشخص شده است که در ایجاد حالتهای ناامیدی و واماندگی عوامل مختلفی  مانند رخ دادن رویدادهای بسیار ناگوار در زندگی ، احساس عدم وجود منابع حمایت کننده ی کافی در محیط زنگی  و روبرو شدن با شکست های مختلف در زندگی نقش دارند. از نظر درمانگران شناختی- رفتاری استفاده از برخی تکنیک های شناختی- رفتاری مانند تکنیک های زیر می تواند در کاهش میزان احساس ناامیدی و احساس واماندگی موثر باشد:

الف- تکنیک ثبت فعالیتهای روزانه

با کمک تکنیک ثبت فعالیتهای روزانه اشخاصی که احساس ناامیدی می نمایند  انواع فعالیتهایی که در طول روز انجام می دهند را ثبت می نمایند و با خواندن  لیست فعالیتهایی که در طول روز ثبت نموده اند می توانند با بسیاری از افکار منفی خود ( مانند افکاری که محتوای آنها در زمینه ی عدم انجام فعالیتها ، عدم رضایت داشتن از انجام فعالیتها و عدم تسلط در انجام فعالیتها می باشد) آشنا شوند

ّب- اجرای تکنیک آزمایش رفتاری

اجرای تکنیک آزمایش رفتاری یکی از تکنیک های موثر در کاهش میزان احساس ناامیدی می باشد. در جریان اجرای تکنیک آزمایش رفتاری شخصی که حالت ناامیدی شدید را تجربه می کند تلاش می کند فعالیتهایی که قبلا انجام آنها با تجربه ی حالت شکست و ناکامی روبرو بوده است را برای بار دیگر انجام دهد . با انجام موفقیت آمیز این فعالیتها میزان احساس سطح مهارت شخص بالا رفته و در نتیجه وی حالت روان شناختی مطلوب تری را گزارش می دهد.

ج- توجه بیشتر به نقش عوامل محیطی به عنوان عامل اصلی ایجاد شکست ها و ناکامی ها

بسیاری از درمانگران شناختی -رفتاری بر این اعتقاد می باشند که چگونگی نسبت دادن شکست ها و ناکامیها در تعیین حالت روانشناختی اشخاص نقش دارد. به نظر آنان زمانی که اشخاص شکست ها و ناکامیهای خود را به عوامل درونی ( مانند عدم استعداد خود ) نسبت می دهند میزان احساس ناامیدی آنان افزایش می یابد

3- آموزش و بکار بردن سه مهارت مهم در زندگی

آموزش و بکار بردن سه مهارت اساسی زیر می تواند در کاهش علایم اختلال افسردگی نقش داشته باشد. این مهارتها عبارتند از:

الف- مهارت در کنترل حالت خشم

مهارت در کنترل حالت خشم یکی از مهارتهای اساسی در زندگی می باشد. داشتن این مهارت به ما کمک می کند تا سلامت جسمانی و روانشناختی خود را به صورت بهتری حفظ نموده و ارتباطات متقابل مناسبی را با دیگران برقرار کنیم . نتایج برخی از پژوهشها نشان می دهد که آموزش دوره های مدیریت حالت خشم در کاهش میزان تجربه ی علایم  افسردگی موثر می باشد.

ب- مدیریت بر استرس

مدیریت بر استرس به انجام مجموعه ای از فعالیتها گفته می شود که هر شخص برای مبارزه با محرک های استرس زای زندگی آنها را انجام می دهد . نتایج بسیاری از پژوهشها نشان می دهد افزایش میزان تجربه ی محرک های استرس زا و ناتوایی در مدیریت این محرکها می تواند با افزایش خطر ابتلا به انواع بیماریهای جسمانی ( مانند بیماریهای قلبی – عروقی و بیماریهای گوارشی ) و  روانشناختی ( مانند اختلالات افسردگی و اختلالات اضطرابی ) همراه باشد.

ج- آموزش مهارت حل مساله

آموزش مهارت حل مساله یکی از روش هایی است که به ما کمک می کند تا به صورت بهتری بتوانیم مسایل مختلف زندگی خود را حل نمائیم و آموزش مهارت حل مساله با طی مراحل زیر کامل می شود:

-تعریف دقیق مساله

-تعیین اهداف حل مساله

– تلاش برای به ذهن آوردن راه حلهای مختلف برای حل مساله

– انتخاب راه حل مناسب از بین راه حلهایی که به ذهن آورده شده است

– به اجرا در آوردن راه حل انتخاب شده

-بررسی میزان کارآمدی راه حل اجرا شده

منابع

Dobson.K.(2008). Evidance-Based practice of cognitive- behavioral therapy. New York: Guilford press

                                       Gotlib.I.& Hammen.C.(2009). Handbook of depression. NewYork:Guilford press

                       Power.M.(2013).The Wiley handbook 0f mood disorders.NewYork: Wiley –Blackwell Inc

نوشته شده توسط دکتر حسین لطفی نیا (متخصص روانشناسی بالینی )

استفاده از مطالب این مقاله به شرط اشاره به نام نویسنده و آدرس سایت بلامانع است

 13 / 3 /99

آدرس دفتر روانشناسی دکتر حسین لطفی نیا( متخصص روانشناسی بالینی ): تبریز ، خیابان 17 شهریور جدید ، حدفاصل خیابانهای طالقانی و ارتش ، ساختمان سینا ، طبقه ی هفتم

تلفن : 35559866

 

بازدیدها: 928