روش های موثر برای حل تعارضات و مشکلات زوجها ( بخش دوم )

روش های موثر برای حل تعارضات و مشکلات زوجها ( بخش دوم )

مشکلات و تعارضات حل نشده ی زوجها یکی از عواملی است که خطر جدایی زوجها را بالا می برد. اگرچه برخی از مشکلات و تعارضات زوجها عمیق بوده و حل آنها نیاز به استفاده از روش های درمانی از جمله روش های روان درمانی خانواده درمانی دارد اما در بسیاری از مواقع استفاده ی زوجها از روش های نسبتا ساده و قابل اجرا می تواند مشکلات و تعارضات آنها را حل نماید. در این سلسله مقاله ها من تلاش دارم به برخی از موثرین این روش ها اشاره نمایم. در بخش دوم این سلسله از مقالات پنج مورد دیگر از راه حل هایی که استفاده از آنها می تواند به حل مشکلات و تعارضات زوجها منجر شود را مطرح می نمایم.

1-فراگیری روش های افزایش دهنده ی میزان توجه به سخنان همدیگر

تداوم ارتباطات متقابل بین زوجها نیازمند انجام تلاش های فراوان از سوی آنان می باشد. در تداوم ارتباطات متقابل بین زوجها عوامل مختلفی دخالت دارند. یکی از این عوامل میزان تلاش زوجها برای توجه مداوم به سخنان همدیگر می باشد. توجه مداوم زوجها به سخنان همدیگر میزان تعارضات و مشکلات آنان را کاهش داده و سبب افزایش میزان ارتباطات متقابل زوجها می گردد. زوجها با استفاده از روش های مختلفی می توانند به یکدیگر نشان دهند که به سخنان همدیگر توجه دارند. یکی از این روش ها روش گوش دادن فعال می باشد . در روش گوش دادن فعال زوجها با نشان دادن برخی از علایم رفتاری ( مانند برقراری تماس چشمی و یا تکان دادن سر به نشانه ی تائید سخنان همدیگر ) تلاش می نمایند به یکدیگر نشان دهند که به سخنان همدیگر گوش فرا می دهند .زمانی که یکی از زوجها و یا هر دو آنان به صورت مکرر به سخنان همدیگر توجه نمی کنند فرایند گفتگوی زوجها می تواند به نوعی فرایند تکراری و ناکار آمد تبدیل شود که در جریان آن تنها موضوعات حاشیه ای و بی اهمیت مطرح می شوند و هر یک از زوجها تلاش می کنند بدون آنکه به محتوای سخنان همدیگر توجه نمایند بر روی درستی سخن خود اصرار نمایند . ایجاد چینن وضعیتی در جریان گفتگوهای زوجها با یکدیگر احتمال دارد میزان تبادلات رفتاری آنان را کاهش داده و بر روی حالت صمیت و نزدیکی آنان اثرات مخربی را بجا بگذارد.

استفاده از روش های زیر به زوجها می تواند کمک کند تا میزان توجه خود به سخنان همدیگر را افزایش دهند.

-برقزاری تماس چشمی با یکدیگر به هنگام گفتگو

-انجام برخی از رفتارهای حرکتی (مانند تکان دادن سر ) برای تائید سخنان همدیگر

-گوش دادن فعال

-تلاش برای برقراری تعادل بین میزان سخن گفتن و میزان گوش دادن به سخنان همدیگر

-ابراز احساسات واقعی در قالب بیان سخنان مناسب

-مقابله با فرضیه های ذهنی ناراحت کننده ای که در مورد معنای سخنان و رفتارهای نامناسب همدیگر در ذهن شان شکل گرفته است.

-تلاش برای عدم بیان سخنانی که سبب رنجیدن همدیگر می گردد.

2-فراگیری روش های مناسب ابراز هیجانات منفی

توانایی برای ابراز مناسب هیجانات منفی با کاهش میزان تنش های درونی ، افزایش میزان ارتباطات متقابل و افزایش میزان صمیت و نزدیکی زوجها همراه است. در اغلب مواقع اختصاص دادن فرصتی مناسب از سوی زوجها برای انجام گفتگو با یکدیگر می تواند یکی از ابرازهای مهم برای ابراز هیجانات مختلف باشد. زمانی که هیجانات منفی توسط زوجها بیان نمی شود و یا عدم ابراز هیجانات با حالتهای نادرستی مانند عدم توجه به یکدیگر و یا کاهش دادن میزان ابراز محبت به یکدیگر همراه می گردد میزان تنش و ناراحتی در زندگی مشترک زوجها افزایش می یابد و سطح ارتباطات متقابل بین زوجها به حداقل خود می رسد . به نظر می رسد بسیاری از زوجها به دلایل مختلف از جمله عدم فراگیری روش های مناسب ابراز هیجانات منفی و یا افزایش حالت اضطراب و ترس قادر به نشان دادن هیجانات منفی خود از طریق روش های مناسب نمی باشند.

در بسیاری از موارد استفاده از روش ابراز قاطعیت (Assertiveness method ) بهترین راه برای ابراز هیجانات منفی می باشد. زوجها به راحتی می توانند این روش را فرا بگیرند و در موقعیتهای مختلف آن را بکار ببرند. در روش آموزش ابراز قاطعیت به فراگیری این نکته ی مهم تاکید می شود که اعتراض به رفتارها و یا سخنان نامناسب دیگران باید از کمترین میزان شروع شده و در صورت موثر واقع نشدن اعتراض میزان آن اعتراض به تدریج افزایش یابد. آموزش و استفاده ی مکرر زوجها از روش ابراز قاطعیت سودهای زیادی از جمله کاهش میزان انتقادات به همدیگر و کاهش میزان تنش ها در زندگی زوجها را به دنبال دارد.

3-فراگیری و بکار بردن روش بازسازی شناختی

به نظر شناخت درمانگران ارتباط مستقیمی بین میزان افکار و نگرش های منفی و میزان ظاهر شدن هیجانات منفی ( مانند هیجان خشم و هیجان ترس ) وجود دارد. همچینن شناخت درمانگران اعتقاد دارند افزایش میزان افکار و نگرش های منفی با افزایش میزان ابتلا به اختلالات روانشناختی ( مانند اختلالات افسردگی و اضطرابی ) ارتباط ذارد.

زمانی که میزان افکار و نگرش های منفی زوجها افزایش می یابد میزان تعارضات و مشکلات آنان در زندگی مشترک شان نیز افزایش می یابد. به نظر آرئون بک (ابداع کننده ی درمان شناختی – رفتاری ) ریشه ی افکار و نگرش های منفی را باید در تجربیات ناخوشایند دوران کودکی جستجو نمود. به نظر وی این افکار و نگرش ها در دوران کودکی شکل گرفته و به صورت خاموش باقی می مانند اما زمانی که شخص در دوران بزرگسالی با رویدادهای استرس زای مختلف روبرو می شود امکان دارد این افکار و نگرش ها فعال شده و موجب ایجاد و یا تشدید انواع مشکلات روانشناختی گردند.

زمانی که افکار و نگرش های منفی ( مانند من آدم بی استعدادی هستم ، من باید در تمام فعالیت هایم موفق باشم و یا اکثر اشخاصی که من را می شناسند باید به من احترام بگذارند) فعال می شوند استفاده از روش بازسازی شناختی می تواند برای مقابله با این افکار و نگرش ها روش مناسبی باشد.

فراگیری و استفاده از روش بازسازی شناختی به زوجها کمک می کند تا افکار و نگرش های منفی خود را شناسایی نموده و افکار و نگرش های مناسب تری را جایگزین آنها نمایند. زوجها یا اجرای روش بازسازی شناختی می توانند به نقش تعیین کننده ی نوع افکار و نگرش ها در تعیین حالت های هیجانی که تجربه می کنند بهتر پی ببرند. همچینن زوجها با اجرای روش بازسازی شناختی می توانند به این نکته اگاهی یابند که در اغلب اوقات رخ دادن رویدادها عامل اصلی بوجود آمدن ناراحتیها و یا مشکلات هیجانی آنها نمی باشد بلکه نوع تفسیری که آنان از علل رخ دادن این رویدادها می نمایند در ایجاد ناراحتیها و یا مشکلات هیجانی شان عاملی تعیین کننده می باشد. در روش بازسازی شناختی اغلب برای مقابله با افکار و نگرش های منفی از روش به زیر سوال بردن این افکار و نگرش ها استفاده می شود و در این زمینه شخص سوالاتی مانند این سوال که چه شواهد و مدارکی بر له و یا علیه افکار و نگرش های منفی دارد را از خود می پرسد.

 

4-فراگیری و بکار بردن روش حل مساله

روش حل مساله یکی از روش های مناسب برای حل انواع مشکلات و تعارضاتی که زوجها در زندگی خود با آنها روبرو می شوند می باشد . همچینن زوجها می توانند از روش حل مساله برای مقابله با برخی از علایم مشکلات روانشناختی ( مانند مشکل افسردگی و یا مشکل اضطراب ) که در زندگی روزمره شان تجربه می نمایند استفاده کنند.

اجرای روش حل مساله شامل انجام شش مرحله ی فرعی زیر است:

1-تعریف واضح و روشن از مساله: در این مرحله زوجها مساله ای که با آن روبرو شده اند را به صورت واضحی برای خود تعریف می نمایند. اجرای این مرحله از این جهت ضروری است که در بسیاری از مواقع علت ناتوایی زوجها در حل مسایل خود ، ناشی ازعدم توانایی آنان در تعریف دقیق و روشن از مساله ای که با آن روبرو شده اند می باشد.

2- تعیین اهداف مناسب برای حل مساله: عدم تعیین اهداف مناسب و یا در نظر گرفتن اهداف غیرقابل دسترس برای حل مساله ای که زوجها با آن روبرو شده اند می تواند یکی از علل عدم توانایی زوجها در پیدا نمودن راه حل های مناسب برای مشکلات و تعارضاتی که با آن روبرو شده اند باشد. برای نمونه اگر یکی از زوجها مشکل فوبیای اجتماعی ( ترس غیر عادی اجتماعی ) داشته باشد و بخواهد از طریق روش حل مساله این مشکل را حل نماید در مرحله ی دوم روش حل مساله (مرحله ی تعیین اهداف مناسب برای حل مساله ) باید اهداف قابل دسترس (مانند بدست آوردن برخی از توانایی ها برای روبرو شدن با موقعیتهای اجتماعی نا آشنا ) را به عنوان یکی از اهداف مناسب برای حل مساله خود تعیین نماید.

3-به ذهن آوردن راه حلهای احتمالی: این مرحله به نام مرحله ی بارش فکری هم نامیده می شود. زوجها در طول این مرحله کوشش می نمایند تمام راه حلهای احتمالی برای حل مساله ای که با آن روبرو شده اند را بدون در نظر گرفتن موثر و یا ناموثر بودن آنها به ذهنشان بیاورند.

4-انتخاب راه حل مناسب از بین راه حلهای احتمالی: در این مرحله زوجها مزیت ها و اشکالات راه حلهای احتمالی که به ذهنشان آورده اند را بررسی نموده و راه حلی که بیشترین مزیت و کمترین اشکال را داشته باشد به عنوان راه حل مناسب برای حل مساله ای که با آن روبرو شده اند انتخاب می نمایند.

5-اجرای راه حل انتخاب شده: در این مرحله زوجها مقدمات لازم برای اجرای راه حل انتخاب شده را فراهم می نمایند و راه حل انتخاب شده را اجرا می کنند.

6-ارزیابی میزان کارآیی راه حل اجرا شده: این مرحله آخرین مرحله ی اجرای روش حل مساله است و هدف از اجرای این مرحله بررسی میزان کارآیی راه حل اجرا شده می باشد. زمانی که نتایج اجرای راه حل نشان دهد که راه حل اجرا شده از میزان کارآیی خوبی برخوردار است مراحل اجرای روش حل مساله خاتمه می یابد و زوجها می توانند در موقعیتهای مشابه دیگر نیز از این راه حل بدست آمده استفاده نمایند.

 5-فراگیری روش های افزایش دهنده ی میزان احساس تعهد برای رسیدن به اهداف تعیین شده در زندگی مشترک

میزان احساس تعهد زوجها برای تلاش در راه رسیدن به اهدافی که در زندگی مشترک شان تعیین نموده اند عاملی موثر در بهبود کمی و کیفی وضعیت زندگی زوجها می باشد. وجود احساس تعهد زوجها برای تلاش در راه رسیدن به اهدافی که در زندگی مشترک شان تعیین نموده اند می تواند سبب افزایش میزان درک متقابل ، افزایش میزان ارتباطات متقابل و کاهش میزان تعارضات زوجها گردد. برخی دیگر از اثرات مثبت وجود احساس تعهد زوجها برای تلاش در راه رسیدن رسیدن به اهداف تعیین شده در زندگی مشترک زوجها عبارتند از:

1-کاهش میزان هیجانات منفی تجربه شده مانند هیجان خشم ، غمگینی و ترس

2- افزایش میزان توانایی برای مقابله با بحرانهای زندگی

3-کاهش میزان احساس ناامیدی

4-افزایش میزان توانایی برای حل مسایل ازطریق روش های منطقی

5-کاهش میزان انتقادات زوجها از همدیگر

در تعیین میزان احساس تعهد زوجها برای تلاش در راه رسیدن به اهدافی که در زندگی مشترک شان تعیین نموده اند نقش عواملی مانند نوع ویژگیهای شخصیتی ، میزان موفقیتهای قبلی در زندگی و تجربیات قبلی زوجها غیر قابل انکار است .

برخی از روش های افزایش دهنده ی میزان احساس تعهد زوجها برای تلاش در راه رسیدن به اهداف تعیین شده در زندگی مشترک عبارتند از:

1-تلاش برای افرایش میزان اعتماد به نفس.

2-عدم استفاده از روش فرافکنی مشکلات.

3-تلاش برای افزایش میزان احساس مسئولیت پذیری.

4-تلاش برای ایجاد تغییر در برخی از ویژگیهای نامطلوب شخصیتی خود مانند ویژگی نیاز شدید برای دریافت توجه.

5-تلاش برای وضع قوانین مناسب و محکم در درون خانواده

6-تلاش برای نزدیک تر نمودن میزان سطح انتظارات از همدیگر با سطح واقعیتهای موجود.

پایان بخش دوم

منابع

    Gurman.A.(2008).Clinical handbook of couple therapy . New York: Guilford pres           

  Hairford.K.(2003). Brief therapy for couple.New York : Guilford press            

Oleary.G.(2014). The couple psychotherapy . New York : John Wiley & sons publication          

Ponzetti.J.(2003). International encyclopedia of marriage and family . New York: Thomson press.    

نوشته شده توسط دکتر حسین لطفی نیا( متخصص روانشناسی بالینی )

استفاده از مطالب این مقاله به شرط ذکر نام نویسنده و آدرس سایت بلامانع است

آدرس دفتر روانشناسی دکتر حسین لطفی نیا (متخصص روانشناسی بالینی) : تبریز، خیابان17 شهریور خدید، بالاترتقاطع از خیابان طالقانی،برج سینا، طبقه ی هفتم

تلفن:04135559866 و09144015140

بازدیدها: 476