روش ابراز قاطعیت

 

زمانی که با رفتارها و سخنان نامناسب دیگران روبرو می شویم با استفاده از سه روش ساکت بودن ، ابراز حالت خشم و نشان دادن حالت قاطعیت می توانیم با این وضعیت برخورد نماییم . استفاده از روش های اول و دوم با خسارات زیادی همراه است. اما استفاده از روش سوم می تواند با احساس راحتی و حل مسایل همراه باشد. در روش ساکت بودن ما اعتراض خود را به سخنان و رفتارهای نامناسب دیگران به زبان نمی آوریم و آن رفتارها و سخنان را به ظاهر می پذیریم . اگرچه استفاده از روش ساکت بودن احتمال دارد سبب بوجود آمدن احساس راحتی موقت گردد اما در  پی این راحتی موقت  احساس ناراحتی و خشم اوج می گیرد. در بسیاری از مواقع حالت ساکت بودن با حالت خشم درونی نسبت به خود و دیگران همراه است و استفاده از این روش به مدت طولانی می تواند احساس های منفی مختلفی مانند حالت ناامیدی و احساس بی علاقگی را به همراه بیاورد . روش دومی که بسیاری از مردم موقعی که با رفتارها و سخنان نامناسب دیگران روبرو می شوند نشان می دهند خشمگین شدن زیاد و یا نشان دادن حالت پرخاشگری است. در این روش شخص در مقابل رفتارها و سخنان نامناسب دیگران واکنش های شدید و غیر قابل انتظاری را نشان می دهند. استفاده از این روش با عوارض زیادی همراه است .یکی از این عوارض کاهش شدید میزان ارتباطات متقابل می باشد. همچینن نشان دادن حالت خشم شدید  با ظاهر شدن هیجانات ناخوشایند در دیگران نیز همراه است . روش سومی که مردم می توانند در برابر رفتارها و سخنان نامناسب دیگران از آن استفاده کنند روش ابراز قاطعیت است . استفاده از این روش هم سبب می شود که مردم بتوانند احساس ناراحتی خود را بیان نمایند و هم به دلیل آنکه در این روش از الفاظ  ناراحت کننده و توهین آمیز استفاده نمی شود لذا احتمال تحریک شدن حالت خشم در شخص مقابل نیز کاهش می یابد.

روش ابراز قاطعیت یکی از زیر مجموعه های روش هایی است که در خدمت آموزش  مهارتهای اجتماعی و مهارتهای زندگی قرار دارند . در بسیاری از کشور ها آموزش روش ابراز قاطعیت  از سنین کودکی آغاز می شود. روانشناسانی که در حوزه ی اصلاح ذفتارها کار می نمایند اعتقاد دارند که آموزش روش ابراز قاطعیت نوعی روش رفتاری محسوب می شود و هدف عمده از اجرای این روش بیان پاسخ مناسب در برابر رفتارها و سخنانی است که از نظر شخص نامناسب و یا ناراحت کننده به نظر می رسند. 

روان درمانگران شناختی – رفتاری اعتقاد دارند روش ابراز قاطعیت روش درمانی مناسب برای مراجعانی است که مشکلاتی مانند اختلال اضطراب اجتماعی ، کمرویی و ترس از طرد شدن را تجربه می نمایند . مراجعانی که از اختلال اضطراب اجتماعی رنج می برند در موقع حضور در موقعیت های اجتماعی جدید احساس ناراحتی شدید می نمایند. همچینن این اشخاص از احتمال آنکه در موقعیتهای اجتماعی کاری نمایند که موجب احساس شرمندگی آنان گردد شدیدا می ترسند.

آموزش روش ابراز قاطعیت با گذر از دو مرحله ی آموزش فلسفه ی اساسی بکار بردن حالت ابراز قاطعیت و آموزش روش اجرای آن تکمیل می شود.

الف : آموزش فلسفه ی اساسی بکار بردن حالت ابراز قاطعیت: در این مرحله از روش ابراز قاطعیت فلسفه ی لزوم بکار بردن حالت  ابراز قاطعیت آموزش داده می شود. ارایه ی متن پیشنهادی زیر می تواند در این مورد کمک کننده باشد:

در برخی از مواقع با شرایطی روبرو می شویم که در آن نیاز به بیان احساس ناراحتی و آگاه نمودن شخص دیگر در مورد این موضوع که وی با اعمال و رفتار خود سبب ناراحتی ما شده است داریم . در چینن مواقعی امکان دارد ترجیح دهیم اعتراض مان را در درون مان نگه داریم و سخنی نگوییم  یا امکان دارد در چینن موقعی با پاسخ خشم واکنش مان را نشان دهیم . هر دو این روش ها با عواقب احتمالی ناراحت کننده همراه هستند و مشکلات ما را حل نمی کنند .پس بهتر است از روشی استفاده نماییم که اشکالات دو روش قبلی را نداشته باشد . روشی که می تواند جایگزین روش های ساکت بودن و یا ابراز حالت خشم شود روش ابراز قاطعیت است. با استفاده از این روش می توانیم ناراحتی خود را از رفتارها و سخنان دیگران بیان کنیم . با کمک حالت  ابراز قاطعیت ما در برابر رفتارها و سخنان دیگران نه سکوت می کنیم و نه با حالت خشم پاسخ می دهیم بلکه ناراحتی خود را از اعمال و سخنان دیگران به صورت مناسب بیان می کنیم.

یکی از اهداف آموزش فلسفه ی اساسی بکار بردن حالت ابراز قاطعیت ، یادآوری برخی از حقوقی است که هر شخص از آنها باید برخوردار باشد. از جمله ی این حقوق می توان به آزاد بودن هر شخص در اعتراض به رفتارها و سخنان ناپسند دیگران و عدم لزوم مورد تائید قرار گرفتن سخنان و رفتارها توسط اشخاص دیگر در تمام مواقع اشاره نمود. یکی دیگر از این اهداف آگاهی شخص از این موضوع است که استفاده از روش های ساکت بودن یا ابراز حالت خشم در برابر رفتارها و سخنان اشخاص با عواقب ناراحت کننده ای همراه است. از جمله عواقب احتمالی ناراحت کننده ای که  با استفاده از روش ساکت بودن پیش می آید می توان به کاهش میزان خلق ، کاهش میزان عزت نفس ، افزایش دریافت محرک های استرس زا و افزایش خطر نشان دادن حالت خشم انفجاری اشاره نمود. از سوی دیگر استفاده از روش ابراز حالت خشم با نتایج ناخوشایندی مانند کاهش شدید میزان ارتباطات متقابل و افزایش خطر ابتلا به برخی از بیماریهای جسمانی و یا روانشناختی همراه است.

 مرحله ی اجرای آموزش روش قاطعیت در بیشتر مواقع به کمک سه روش نقش بازی نمودن (Role playing ) ، روش آزمایش رفتاری و الگوپدیری انجام می گیرد. در روش نقش بازی نمودن شخصی که در بیان اعتراض خود به رفتارها و سخنان ناراحت کننده ی دیگران با مشکلاتی روبرو می باشد سعی می کند به صورت مناسب و بدون آنکه حالت خشم خود را نشان دهد اعتراض خود را به شخص دیگری که در نقش آن شخص قرار گرفته است نشان دهد . فرض می شود با ادامه ی تمرینات فوق شخصی که در بیان اعتراض خود به رفتارها و سخنان ناراحت کننده ی دیگران با مشکلاتی روبرو می باشد خواهد توانست جرات لازم را برای اعتراض به سخنان و رفتارهای نامناسب دیگران در محیط واقعی بدست آورد . در روش آزمایش رفتاری شخصی که نتواسته است در موقعیتی خاص به سخنان و رفتارهای نامناسب دیگران با ابراز اعتراض مناسب پاسخ دهد برای بار دیگر سعی می کند تا در بار دیگر  در همان موقعیت با استفاده از روش متفاوت تر و  مناسب تر  به ابراز اعتراض بپردازد بدون آنکه نقاط ضعف مربوط به عملکرد گذشته خود را تکرار نماید. در روش الگوپذیری شخصی که توانایی مناسبی برای بیان اعتراض به سخنان و رفتارهای نامناسب اشخاص دیگر ندارد تشویق می شود که با مشاهده ی رفتارهای شخصی که مهارت ابراز قاطعیت مناسبی دارد توانایی انجام رفتارهای وی را کسب نماید. 

نوشته شده توسط دکتر حسین لطفی نیا ( متخصص روانشناسی بالینی)

استفاده از مقاله ی فوق به شرط نام نویسنده و آدرس سایت بلامانع است.

27 / 9 / 95

منابع

Odonohue.W.& Fisher.J.(2012). Cognitive behavior therapy :Core principles for practice. Newyork:   John wiley Inc

Odonohue.W.& Fisher.(2009).Principles and empirically supported techniques of Cognitive behavior therapy. . Newyork: John wiley Inc

Ree. S & Graham.R(1991). Assertion training. Newyork : Routledge press

 

آدرس دفتر روانشناسی دکتر حسین لطفی نیا ( متخصص روانشناسی بالینی ):تبریز ،خیابان ،17شهریور جدید ، بالاتر از تقاطع خیابان طالقانی ، برج سینا ، طبقه ی هفتم

تلفن :04135559866و 09144015140

بازدیدها: 818