راههای کلیدی برای کنترل حالت خشم ( بخش هشتم )

حالت خشم حالتی هیجانی است که از اوایل زندگی ( حدو د شش ماهگی ) ظاهر می شود.  در بسیاری از مواقع اداره ی حالت خشم کنترل نشده با مشکلات فراوانی همراه است و خسارات مختلفی را به بار می آورد . از جمله خسارتهای حالت خشم کنترل نشده افزایش احتمال ابتلا به برخی از بیماریهای جسمانی و روانشناختی و احتمال آسیب دیدن روابط بین فردی است. در این سلسله مقاله ها که من در ارتباط با روش های مختلف کنترل حالت خشم تالیف می نمایم کوشش دارم تا به برخی از مهمترین این روش ها اشاره نمایم . در این مقاله که هشتمین بخش از این سلسله مقاله ها است جهار روش به نامهای روش فراگیری راههای مقابله با علائم حالت خشم پنهان، روش مقابله با برخی از عوامل محیطی موثر در ایجاد و یا تداوم حالت خشم ، روش آآگاهی با عوارض جسمانی و روانشناختی حالتهای خشم شدید و مکرر و روش آگاهی با برخی از اصول اثبات شده در مورد حالت خشم را توضیح خواهم داد

1-روش فراگیری راههای مقابله با علائم حالت خشم پنهان

توجه به برخی از نشانه های رفتاری (مانند دیرآمدن به قرار ملاقاتها و یا عدم توجه به بازگرداندن اشیایی که به امانت گرفته شده اند) می تواند یکی از روش های مهم کشف علائم حالت خشم پنهان باشد. در حالت خشم پنهان امکان دارد بسیاری از علائم هیجانی ، شناختی و جسمانی حالت خشم را احساس نکنیم و دیگران نیز متوجه وجود حالت خشم ما نشوند . اغلب در حالت خشم پنهان وجود حالت خشم از سوی شخص انکار می شود اما ظاهر شدن برخی رفتارهای آزار دهنده مهمترین نشانه ی وجود حالت خشم پنهان می باشد.

نشانه های حالت خشم پنهان اغلب به صورت نشانه های رفتاری است ودر حالت خشم پنهان  نشانه های هیجانی ، شناختی و جسمانی در سطح بسیار پائینی ظاهر می شوند.

وجود حالت خشم پنهان زمانی که به صورت مکرر و مزمن در می آید میزان ظاهرشدن بسیارهیجانات منفی دیگر (مانند هیجان غمگینی ، نا امیدی ، تنفر و حسادت) را به صورت معناداری افزایش می دهد . همراه شدن حالتهای هیجانی منفی با حالت خشم پنهان می تواند در کاهش میزان سطح کار آیی و کاهش میزان ارتباطات متقابل بسیارموثر باشد . همچینن در برخی از مواقع حالت خشم پنهان به صورت یک ویژگی ثابت شخصیتی در می آید و این ویژگی در زندگی روزمره شخص به صورت مرتب مشاهده می شود .

ویژگی اصلی حالت خشم پنهان آن است که در موقعیتهای مختلف حالت خشم به صورت مستقیم ابراز نمی شود و معمولا وجود حالت خشم از رفتارهای غیر کلامی استنباط می گردد.

برخی از علائم رفتاری حالت خشم پنهان عبارتند از :

-کم کاری

-دیر در محل کار حاضر شدن

– کارشکنی در انجام دادن کارها

-عدم واکنش مناسب هیجانی به موفقیتهای دیگران

-درگیر شدن در بحثها و گفتگوهای بیهوده

-انکار حالت خشم

-تحریک نمودن حالت خشم دیگران در حالی که خود شخص علائم آشکار حالت خشم را نشان نمی دهد.

-نوشتن مطالب یا نامه های زهر دار به دیگران

-سکوت نمودن زیاد

استفاده از روش های زیر برای مقابله با حالت خشم پنهان موثر می باشد.

-آموزش روش ابراز قاطعیت

-کاهش میزان استفاده از روش اجتناب و یا سرکوب نمودن حالت خشم

-آموزش مهارتهای اجتماعی

-آموزش روش های افزایش میزان عزت نفس

2-مقابله با برخی از عوامل محیطی موثر در ایجاد و یا تداوم حالت خشم

نقش برخی از عوامل محیطی در ایجاد و یا تداوم حالت خشم غیر قابل انکار می باشد. تلاش برای شناسایی و مقابله با این عوامل در اداره ی بهتر حالت خشم به ما کمک می کند.

 برخی از عوامل محیطی که در ایجاد یا تداوم حالت خشم نقش دارند عبارتند از :

– تجربیات ناخوشایند گذشته : ظاهر شدن حالتهای خشم شدید و مکرر با میزان تجربیات ناخوشایند گذشته ارتباط مستقیمی دارد و در بسیاری از موارد حتی مرور خاطرات ناخوشایند گذشته نیز می تواند عاملی مهم در تحریک حالت خشم باشد .

-وجود رقابت زیاد: رقابت زیاد سبب افزایش ظاهر شدن حالت های هیجانی منفی از جمله هیجان خشم می شود.

-عدم وجود مهارتهای اجتماعی : یکی از عوامل تحریک کننده حالت خشم عدم وجود مهارتهای اجتماعی کافی است . زمانی که شخصی مهارتهای اجتماعی مناسب با سن خود را در اختیار ندارد احتمال بیشتری وجود دارد در مقابل موقعیتها یا رویدادهای ناراحت کننده با حالتهای هیجانی منفی مثل هیجان خشم واکنش نشان دهد.

-اشتغال در برخی از شغلهای پرتنش : اشخاصی که در شغلهای پرتنشی مانند شغل پلیسی و یا شغل آموزگاری مشغول بکار می باشند در خطر بیشتری برای تجربه ی حالت های خشم شدید و مکرر قرار دارند . نوع شغل برخی از اشخاص امکان دارد به گونه ای باشد که  آنان را در معرض خطر بیشتری برای دریافت محرک های تحریک کننده حالت خشم قراردهد . چینن اشخاصی به هر میزان هم از خصوصیات مثبت شخصیتی مانند صبور بودن برخوردار باشند امکان دارد نتوانند در برابر محرک های تحریک کننده حالت خشم مقاومت نمایند.

– زندگی در محیط شلوغ و پرسر و صدا : زمانی که محیط زندگی شخصی شلوغ و پر سر و صدا باشد احتمال ظاهر شدن حالت خشم و یا خشونت در وی افزایش می یابد. بطورکلی اقامت در محیطهای شلوغ و پر سر وصدا میزان مقاومت در برابر محرک های تحریک کننده حالت خشم را کاهش داده و احتمال تبدیل حالت خشم به حالت های پرخاشگری و خشونت را افزایش می دهد.

برای مقابله بهتر با عوامل محیطی که در ایجاد یا تداوم حالت خشم نقش دارند استفاده از دو روش زیر می تواند موثر باشد:

-الف : روش شرطی زدایی: بسیاری از یادگیریهای ما از نوع یادگیری هایشرطی شده می باشند و یادگیری های شرطی شده منشا ایجاد بسیاری از هیجانات منفی (مانند هیجان ترس و یا هیجان خشم )هستند. در روش شرطی زدایی ما کوشش می کنیم با محرک های ناراحت کننده روبرو شویم بدون آنکه از آنها اجتناب نمائیم . بکار بردن این روش می تواند سبب عدم استفاده از روش های ناکارآمدی مانند روش های اجتنابی شود .

-ب : آموزش مهارتهای اجتماعی: در بسیاری از موارد علت ظاهر شدن حالت خشم عدم داشتن مهارتهای اجتماعی کافی می باشد. آموزش مهارتهای اجتماعی علاوه بر کاهش دادن میزان حالت هیجانی خشم در کاهش سایر هیجانات منفی (مانند هیجان غمگینی یا ترس ) نیزموثر می باشد.

3- آگاهی با عوارض جسمانی و روانشناختی حالتهای خشم شدید و مکرر

خشم هیجانی ناخوشایند است و قرار گرفتن در حالت های خشم شدید و مکرر احتمال دارد نتایج  بسیار ناراحت کننده ای را در پی داشته باشد. نتایج بسیاری از پژوهشها نشان می دهد زمانی که حالت خشم به صورت مکرر و شدید است سلامت جسمانی و روانشناختی به خطر می افتد. برای نمونه معلوم شده است اشخاصی که حالت های خشم شدید و مکرر را نشان می دهند در خطر بیشتری برای ابتلا به بیماریهای قلبی – عروقی قرار دارند. این اشخاص اغلب در نوعی از تیپ شخصیتی قرار می گیرند که اصطلاحا تیپ شخصیتی A نامیده می شوند . از جمله ویژگیهای شخصیتی اشخاصی که در تیپ شخصیتی  A قرار دارند وجود حس رقابت جویی زیاد ، تلاش برای استفاده کامل از فرصتهایی که در اختیار دارند و میزان آستانه تحمل پائین در برابر محرک های تحریک کننده حالت خشم می باشد. در مقابل تیپ شخصیتی  Aتیپ شخصیتی B قراردارد . از ویژگیهای مهم اشخاصی که در این نوع تیپ شخصیتی قرار دارند حالت خونسردی زیاد و حالت تحمل بیشتر در برابر محرک های تحریک کننده حالت خشم می باشد.

وجود حالت های خشم مکرر و شدید می تواند بر روی کمیت و کیفیت ارتباطات متقابل تاثیرات مخربی به جا بگذارد و در برخی از موارد حتی منجر به قطع کامل این ارتباطات گردد . از دیگر عوارض حالتهای خشم مکرر و شدید بالا رفتن احتمال آسیب دیدن سلامت روانشناختی و افزایش خطر ابتلا به برخی از بیماریهای روانپزشکی مانند بیماری افسردگی می باشد.

آشنایی با عوارض جسمانی و روانشناختی حالت خشم به ما کمک می کند تا در مقابله با حالت خشم انگیزه بیشتری داشته باشیم و تلاش زیادتری را برای یادگیری بهتر مهارتهای اداره حالت خشم به عمل آوریم.

نتایج بسیاری از پژوهش ها نشان می دهد تجربه ی حالتهای خشم شدید و مکرر با عوارض جسمانی و روانشناختی مهمی همراه می باشد و از موارد شدت این عوارض می تواند به قدری زیاد باشد که حالت سازگاری شخص را بر هم زده و سبب ایجاد خسارتهای غیر قابل جبرانی گردد.

نتایج بررسیهایی که در مورد عوارض جسمانی و روانشناختی حالتهای خشم شدید و مکرر بر روی نمونه ی زیادی از اشخاص  انجام گردیده است موارد زیر را نشان داده است.

-افزایش خطر ابتلا به برخی از بیماریهای خطرناک مانند بیماریهای قلبی – عروقی ، انواع سرطان ها ، زخم معده و میگرن

-افزایش احتمال ابتلا به برخی از اختلالات روانپزشکی مانند اختلالات افسردگی و اضطرابی

-افزایش احتمال گرایش به مصرف مواد اعتیاد آور

-بالا رفتن امیزان درگیریها با اعضای خانواده و دوستان

-افزایش میزان عدم رضایت از زندگی

-افزایش میزان احساس محرومیت و ناکامی در زندگی

-کاهش میزان احساس مورد پذیرش قرار گرفتن از سوی دیگران

-ایجاد مشکلاتی در تصمیم گیری و تمرکز

-ایجاد حالت خستگی روانی

-افزایش میزان تجربه ی هیجانات منفی مانند هیجان غمگینی و تنفر

-کاهش میزان عزت نفس

-افزایش میزان سطح اضطراب

4- آگاهی با برخی از اصول اثبات شده در مورد حالت خشم

آگاهی به اصول هفت گانه ی زیر که در مورد حالت خشم مطرح شده و درستی آنها به اثبات رسیده  است به ما کمک می کند تا در اداره ی حالت خشم خود موفق تر باشیم. این اصول عبارتند :

اصل اول : حالت خشم نوعی حالت هیجان طبیعی است و لازم نیست جلو ابراز طبیعی آن  گرفته شود.

اصل دوم : ابراز مناسب حالت خشم در حفظ سلامت روانشناختی ما نقش مهمی دارد.

اصل سوم : وجود برخی از مشکلات روانشناختی در ایجاد حالت های خشم شدید و مکرر نقش مهمی دارند.

اصل جهارم :  احساس مورد توهین قرار گرفتن ، احساس ناکامی و احساس مورد تهدید قرار گرفتن سه عامل مهم در ظاهر شدن حالت خشم می باشند.

اصل پنجم : حالت خشم تنها زمانی به عنوان یک مساله مطرح می شود که میزان شدت ابراز این حالت هیجانی خارج از حد معمول بوده و در موقعیتهای مختلف ظاهر شود.

اصل ششم : ابراز مناسب حالت خشم  به ما این امکان را می دهد که هیجان خشم خود را به صورت مناسبی رها سازیم بدون آنکه عوارضی را در این زمینه تحمل کنیم.

اصل هفتم : -نقش عوامل محیطی در تحریک حالت خشم و شیوه ی ابراز آن مهمتر از نقش عوامل وراثتی است.

منابع

                                                                                                              Karker. J . (2005 ) . Anger Busting. Bayou publishing

Kelly. R. (2007 ). Mindfulness- based and cognitive – behavior therapy for anger – management. Pcom psychology Dissertations

                                                               Lewis . M. & Haviland-jones.M. (2008) . Hand book of Emotions . Guilford press

                                                   Liptak .J.& Leutenberg.A .(2011) .Teen anger workbook. Whole person

نوشته شده توسط دکتر حسین لطفی نیا (متخصص روانشناسی بالینی)

استفاده از مطالب این مقاله به شرط ذکر نام نویسنده و آدرس سایت بلامانع است

 

آدرس دفتر روانشناسی دکتر حسین لطفی نیا (متخصص وانشناسی بالینی) : تبریز، خیابان17 شهریور خدید، بالاترتقاطع از خیابان طالقانی،برج سینا، طبقه ی هفتم

تلفن:04135559866 و09144015140

 

 

 

 

 

بازدیدها: 389