دو شیوه ی اساسی برای مقابله با مشکلات و تعارضات زوجها

 

مشکلات و تعارضاتی که زوجها در طول زندگی مشترک شان تجربه می نمایند می تواند بتدریج صمیت آنان را کاهش داده و حالتی از جدایی عاطفی بین آنها بوجود آورد. افزایش تلاش زوجها برای کاهش دادن میزان مشکلات و تعارضات شان عاملی مهم در پیشگیری از وقوع طلاق می باشد.

عوامل مختلفی در افزایش میزان تعارضات و مشکلات زوجها موثر هستند. از جمله ی این عوامل می توان به کاهش یا عدم احترام کافی زوجها به همدیگر ، عدم توجه زوجها به سخنان یکدیگر و داشتن انتظارات زیاد زوجها از هم اشاره نمود. ارتباطات متقابل زوجها مانند هر نوع ارتباط متقابل دیگری نیاز به رعایت برخی از اصول دارد. ازجمله ی این اصول توجه به موضوع احترام گذاشتن به یکدیگر است . زمانی یکی از زوجها و یا هر دو آنها به این موضوع توجه نمی نمایند حالت تنش و ناراحتی در زندگی آنان ادامه می یابد و زوجها تحت تاثیر آن آماده ی ابراز واکنشهای خشم آلود و یا ناراحت کننده به یکدیگر می گردند. عوامل مختلفی می تواند در  کاهش احترام زوجها به یکدیگر موثر باشند. یکی از عواملی که دراین زمینه مطرح است خصوصیات شخصیتی زوجها است. خصوصیات شخصیتی عبارت است از مجموعه ی ویژگیهای نسبتا ثابتی که معمولا از دوران کودکی و نوجوانی شکل می گیرند . انجام رفتارهایی که بوسیله ی این خصوصیات تعیین می شود به اندازه ای شایع است  که معمولا دیگر اشخاص شخص را با کمک این ویژگیهای رفتاری می شناسند. روانشناس معروفی به نام آیزنگ که در زمینه ی موضوع شخصیت ، پژوهشهای زیادی انجام داده است اعتقاد دارد که خصوصیات شخصیتی در دو بعد کلی درون گرایی – برون گرایی و بعد آرمیدگی – عصبی بودن (Neurotic) قرار می گیرند. به نظر وی ریشه ی این ابعاد شخصیتی را باید در وراثت جستجو نمود. زمانی که برخی از خصوصیات شخصیتی حالتی انعطاف ناپذیر ی پیدا می نمایند و با ویژگیهای فرهنگی و اجتماعی جامعه ای که شخص در آن زندگی می نماید انطباق لازم را ندارند امکان دارد علایم اختلالاتی شخصیت ظاهر شوند . اختلالات شخصیتی در سه طبقه ی A  ، B و C قرار می گیرند. در طبقه ی A اختلالاتی مانند اختلال شخصیتی پارانوید ، اسکیزوید و اسکیزوتایپل قرار می گیرند. ویژگی عمده ی این دسته از اختلالات شخصیتی انجام رفتارهای عجیب و غریب است .در دسته B  اختلالاتی مانند اختلالات شخصیتی نمایشی ، خود شیفته ، مرزی و اجتماعی قرار می گیرند . ویژگی مهم گروه B اختلال شخصیتی وجود حالت هیجانی زیاد و نشان دادن رفتارهای نمایشی است.  گروه سوم  اختلالات شخصیتی که به نام گروه C اختلالات شخصیتی نامیده می شود اختلالاتی مانند اختلالات شخصیتی وابسته ، اجتنابی و وسواسی را در خود جا داده است . ویژگی اصلی این گروه از اختلالات شخصیتی وجود حالت اضطراب زیاد است .

زمانی که زوجها از نظر ویژگیهای شخصیتی با یکدیگر  فاصله ی بسیاری داشته باشند . مثلا یکی از آنها در انتهای طیف  درون گرا و دیگری در انتهای طیف برون گرا باشد . در آن صورت می توان انتظار داشت که میزان مشکلات و تعارضات این دسته از زوجها بسیار زیاد باشد. وجود تفاوت های زیاد زوجها در موضوع مربوط به ویژگیهای  شخصیتی می تواند یکی از عوامل مهم دوری و جدایی عاطفی آنان از یکدیگر باشد. همچینن زمانی که یکی از زوجها برخی از صفات مربوط به یکی از انواع اختلالات شخصیتی را داشته باشد و یا مبتلا به نوعی از اختلالات شخصیتی باشد در آن صورت احتمال ایجاد تعارضات و مشکلات در این دسته از زوجها بسیار زیاد خواهد بود .

دو شیوه ی اساسی برای حل تعارضات و مشکلات زوجها عبارتند از :

1- مقابله با انجام رفتارهای آزار دهنده 

برخی از رفتارهای زوجها می تواند احساس رنج و ناراحتی را در همدیگر ایجاد نماید . از جمله رفتارها ی آزار دهنده ی زوجها می توان به رفتارهایی مانند کم توجهی ، قهر نمودن مکرر ، عدم پذیرش همدیگر و انتقادات تند اشاره نمود. انجام مکرر این گونه رفتارها از سوی یکی از زوجها با واکنش های متفاوت از سوی زوج دیگر همراه است . برای نمونه در مواردی امکان دارد زوج دیگر واکنش متقابل نشان دهد. در چینن مواقعی حل مشکلات بوجود آمده بسیار سخت خواهد بود . در مواقع دیگر امکان دارد زوجی که هدف رفتارهای آزار دهنده ی همسرش قرار گرفته است واکنش شدیدی را نشان ندهد . در چینن مواقعی می توان گفت وی تمام فشار های عصبی حاصل شده از رفتارهای همسرش  را به درون خود اتنقال داده و چینن حالتی می تواند عوارض احتمالی روانشناختی مانند کاهش حالت شادابی ، احساس نگرانی و اضطراب و یا حالت خشم انفجاری را در وی به دنبال داشته باشد .

در اغلب مواقع ادامه ی انجام رفتارهای آزار دهنده از سوی یکی از زوجها استحکام زندگی مشترک زوجها را به خطر می اندازد و بتدریج پیوند های عاطفی آنها را از هم می گسلد. زوجی که هدف رفتار آزار دهنده ی همسرش قرار گرفته است برای مقابله با رفتارهای آزار دهنده ی همسرش می تواند از دو روش ابراز قاطعیت (Assertive Training) و روش حل مساله(Problem solving) استفاده کند.

روش ابراز قاطعیت نوعی مهارت قابل اکتساب است که به ما کمک می کند تا به صورت بهتری بتوانیم موضوعی که ما را ناراحت نموده است را با شخصی که احساس می کنیم در ایجاد آن ناراحتی نقش داشته است در میان بگذاریم . همچینن آموزش روش ابراز قاطعیت به ما کمک می کند علاوه بر بیان احساسات منفی مان ، احساسات مثبتی که به شخص دیگر داریم را به صورت بهتری به وی بازگو کنیم. زمانی که ما با رفتارهای نامناسب دیگران روبرو می شویم معمولا از یکی از سه روش عدم بیان ناراحتی خود ، ابراز خشم شدید و بیان ناراحتی به شیوه ای که همراه با حالت خشم نباشد استفاده می کنیم. زمانی که از روش اول استفاده می کنیم تمام ناراحتی خود را که به علت رفتارهای نامناسب دیگران  ایجاد شده است را به درون خودمان انتقال می دهیم. استفاده از چینن روشی بخصوص زمانی که به صورت مکرر انجام گیرد می تواند سبب گردد که ما علایمی به صورت کاهش میزان شادابی ،  افزایش میزان اضطراب و حالت خشم انفجاری را تجربه کنیم. استفاده از روش دوم سبب می شود که دیگران از ما فاصله بگیرند و در نتیجه ارتباطات متقابل ما بادیگران آسیب قابل توجهی ییدا نماید. بنظر می رسد از بین روش های فوق روش سوم که بیان حالت ناراحتی به نحوی که با حالت خشم و پرخاشگری همراه نباشد بهترین روش برای بیان ناراحتی ما از دیگران باشد. بنظر روانشناسان اشخاصی که از روش سوم استفاده می کنند از حالت جرات مندی یا قاطعیت مناسبی برخوردار هستند و می توانند در ارتباطات متقابل شان با دیگران موفق تر باشند. زمانی که یکی از زوجها هدف رفتارهای آزار دهنده ی همسرش ( مانند عدم پذیرش و یا انجام انتقادات تند ) قرار می گیرد استفاده ی وی از روش ابراز قاطعیت می تواند به کاهش انجام رفتارهای آزار دهنده از سوی همسرش کمک کند.

دومین روش برای مقابله با رفتارهای آزارنده روش حل مساله می باشد . روش حل مساله یکی از روش هایی است که برای حل مشکلاتی که نمی توان آنها را به راحتی حل نمود می تواند موثر باشد. روش حل مساله شامل شش مرحله ی فرعی است و هر شخصی می تواند با یادگیری  این مراحل احتمال موفقیت در حل مساله ای که با آن روبرو شده است را افزایش دهد .  مراحل شش گانه ی حل مساله عبارتند از:

1-تعریف دقیق و روشنی از مساله: در طی این مرحله شخصی که با مساله ای ناراحت کننده روبرو شده است تعریف دقیق و روشنی از  آن مساله را برای خود ارایه می دهد . این تعریف به شخص کمک می کند ابعاد مشکل خود را روشن تر نموده  و آن مساله را از حالت کلی در آورد. به صورت خلاصه می توان گفت با تعریف دقیق و روشن از مساله ، احتمال رسیدن به راه حل مناسب افزایش می یابد.

2-تعیین اهداف مناسب برای حل مساله : زمانی که اهداف مناسبی برای حل مساله ای در نظر گرفته می شود احتمال حل آن مساله افزایش می یابد. در بسیاری از مواقع سطح انتظار شخص با سطح واقعیت ها فاصله ی زیادی دارد . در نظر گرفتن اهداف مناسب برای حل مساله می تواند سبب شود که میزان انگیزه ی شخص برای حل مساله ای که با آن روبرو شده است زیاد گردیده  و در نتیجه احتمال حل آن مساله افزایش یابد. برای نمونه زمانی که زوجها با یکدیگر مشاجرات روزمره دارند یکی از اهداف اولیه ی مناسب برای حل این مساله می تواند آن باشد که میزان این مشاجرات به یک یا حداکثر دو بار در هفته کاهش یابد 

3- به ذهن آوردن راه حلهای احتمالی: در این مرحله شخص تلاش می کند برای حل مساله ای که با آن روبرو شده است انواع راه حلهای احتمالی را به ذهنش بیاورد . نکته مهم در اجرای این مرحله آن است که شخص باید تلاش نماید انواع راه حلهای احتمالی حتی اگر آن راه حلها سطحی نیز باشند را به ذهنش بیاورد. به عبارت دیگر هدف مهم در اجرای این مرحله به ذهن آوردن بیشترین راه حلهای احتمالی است.

4- انتخاب بهترین راه حل از بین راه حل های به ذهن آورده شده: در این مرحله سودها و زیانهای هر یک از راه حل ها ی به ذهن آورده شده مورد بررسی قرار می گیرد و راه حلی که بیشترین سود و کمترین زیان را داشته باشد به عنوان بهترین راه حل انتخاب می شود.

5-اجرای راه حل انتخاب شده: در این مرحله راه حلی که در مرحله ی گذشته به عنوان بهترین راه حل انتخاب شده است مورد اجرا قرار می گیرد.

6- ارزیابی  راه حل اجرا شده: این مرحله بعد از اجرای راه حل انجام می گیرد و هدف از اجرای آن ارزیابی میزان موثر و یا ناموثر بودن راه حل اجرا شده است.

2- مقابله با حالت خشم

دومین شیوه ی  مقابله با مشکلات و تعارضات ایجاد شده در بین زوجها استفاده از روش هایی است که می تواند حالت خشم آنان را کنترل نماید. حالت خشم اگر به صورت مناسبی کنترل نشود می تواند نتایج بسیار ناخوشایندی را در پی داشته باشد. حالت خشم نوعی هیجان طبیعی می باشد و در برخی از مواقع تلاش زوجها برای کنترل کامل آن امکان دارد نتیجه ای را نداشته باشد. حالت خشم می تواند در قالب  حالتهای پرخاشگری و خشونت نیز ظاهر گردد. زمانی که حالت خشم به صورت حالت های پرخاشگری و خشونت ظاهر می شود می تواند نتایج بسیار نامطلوبی را در پی داشته باشد و تمام ابعاد زندگی شخص را مختل نماید . امروزه خشونت های خانوادگی یکی از موضوعات مهمی است که در جوامع مختلف تلاش می گردد راه حلهایی برای کاهش آن یافته شود. پرخاشگری و خشونت های خانوادگی در برخی از مواقع با آسیب های جسمانی و یا حتی از دست رفتن زندگی انسانها همراه است. حالت خشم می تواند در اثر در وجود برخی ازعوامل مانند روبرو شدن با حالت ناکامی ، احساس عدم پذیرش و احساس مورد توهین قرار گرفتن ایجاد گردد. همچینن عوامل ژنتیک نیز می توانند در تعیین میزان و چگونگی پاسخ دادن به محرک های تحریک کننده ی حالت خشم تاثیر داشته باشند. برای نمونه اشخاصی که در هنگام تولد برخی از ویژگیهای سرشتی (مانند ویژگی سرشتی واکنش سریع به محرک های محیطی) را به میزان بیشتری دارند احتمال دارد در دوره ی نوجوانی و یا بزرگسالی آستانه ی تحمل پائین تری در مقابل محرک های تحریک کننده ی حالت خشم داشته باشند . همچینن اشخاصی که به دلایلی برخی از سلول های عصبی مغز آنان میزان ناقل عصبی سروتونین (Serotonin ) کمتری را آزاد می نمایند احتمال دارد که حالت پرخاشگری و خشونت زیادی را نشان دهند

زوجها برای کنترل حالت خشم شان می توانند از روش های زیراستفاده نمایند.

• تلاش برای کاهش میزان دریافت استرس های زندگی

• شناسایی افکار منفی و جایگزین نمودن آنها با افکار مثبت

• کاهش  میزان نگرانیها و اضطرابها با روش های مختلف مانند روش آرمیدگی(Relaxtion methods )

• مقابله با احساس ناامیدی

• تلاش برای افزایش میزان حالت خوش بینی

• استفاده از تکنیک های شناختی بخصوص تکنیک بازسازی شناختی 

منابع

                      Harway.M(2005).Handbook of coupls therapy New York: John wiley &son. Inc

                                                        Luquet.W.(2007).Short term couple therapy. New York: Rout ledge press     

Nezu.A.& Dzurill.D(2013).Problem- solving therapy. New York: Springer publishing company

نوشته شده توسط دکتر حسین لطفی نیا( متخصص روانشناسی بالینی ) 

استفاده از این مقاله به شرط اشاره به اسم مولق و آدرس سایت بلامانع است

95/11/5

 

آدرس دفتر روانشناسی دکتر حسین لطفی نیا ( متخصص روانشناسی بالینی ):تبریز ،خیابان ،17شهریور جدید ، بالاتر از تقاطع خیابان طالقانی ، برج سینا ، طبقه ی هفتم

تلفن :04135559866و 09144015140

بازدیدها: 669