اختلال بدریختی بدن (Body dysmorphic disorder)

اختلال بدریختی بدن اختلالی شایع می باشد و میزان شیوع آن حدود 1/7 تا 2/4 درصد برآورد شده است . در بین مبتلایان به اختلال بی اشتهایی عصبی میزان ابتلا به اختلال بدریختی بدن بسیار بالا بوده و  امکان دارد به حدود 40 درصد نیز برسد. به نظر می رسد اختلال بدریختی بدن اختلالی پنهان می باشد . به عبارت دیگر بسیاری از مبتلایان چون تصور می کنند احتمال دارد بعد از بیان نشانه های اختلال مورد نکوهش دیگران قرار گیرند تلاش می نمایند ابتلا به این اختلال را پنهان نمایند . مهمترین نشانه ی ابتلا به اختلال بدریختی بدن وجود یک سلسله آشفتگیهای ذهنی است که این آشفتگی به خاطر تصور وجود نقایص یا بدشکلهایی در ظاهر به وجود می آیند. است .میزان این آشفتگیهای ذهنی به حدی است که سبب ایجاد اختلال در کارکردهای مختلف اجتماعی و یا شغلی مبتلایان به اختلال بدریختی بدن می شود. منبع این آشفتگی های ذهنی  می تواند مربوط به هر بخشی از بدن باشد. نتایج پژوهشها در این زمینه نشان می دهد که مبتلایان به اختلال بد ریختی بدن بیشترین آشفتگیهای فکری را در مورد پوست بدن ، موها ، بینی و عضلات دارند.  یکی از نشانه های شدید بودن اختلال بدریختی بدن صرف وقت زیاد برای تفکر و یا مقابله با احساس بدشکل بودن بدن و یا وجود نقایص بدنی است. از نظر میزان شدت ، اختلال بد ریختی بدن را می توان در درون طیفی قرار داد که در آن علایم از شدت خفیف تا شدید قرار می گیرد. زمانی که شدت اختلال شدید می باشد  شخص مبتلا امکان دارد 5 یا 6 ساعت در روز وقت خود را صرف توجه به اعضای مختلفی که در مورد آنها آشفتگی فکری دارد نماید . میزان شیوع اختلال بدریختی بدن تا اندازه ای در بین زنان بیشتر از مردان می باشد . همچینن در بین اشخاصی که در آغاز سن جوانی می باشند درصد ابتلا به این اختلال بالاتر از سایر اشخاص می باشد بنحوی که میزان ابتلا در این گروه امکان دارد به 4 تا 5 درصد هم برسد. اختلال بدریختی بدن در طبقه بندی قبلی انجمن روانپزشکی آمریکا (DSM-IV )در طبقه ی اختلال جسمانی شکل (Somato form) قرار داشت اما در آخرین طبقه بندی که توسط این انجمن انجام گرفته (DSM-V ) اختلال بد ریختی بدن در طبقه ی اختلال وسواس و اختلالات مرتبط با آن قرار گرفته است. از جمله علایم مهم این اختلال وجود اغتشاش ذهنی در مورد یک یا چند عیب در ظاهر جسمانی است . عیوب جسمانی  که شخص به آنها اعتقاد دارد اشخاص دیگر به آنها یا توجه نمی کنند و یا آنها را بسیار جزیی می دانند. از دیگر ویژگیهای این اختلال انجام رفتارهای تکراری است که شخص مبتلا به این اختلال این رفتارها را در پاسخ به به نگرانیهایی که در باره ی ظاهرش دارد انجام می دهد . از جمله ی این رفتارهای تکراری می توان به قرار گرفتن مکرر شخص در برابر آینه و بررسی ظاهر خود ، شانه نمودن پی در پی موها ، برداشتن زخمهای روی پوست ، جستجوی مکرر اطمینان از دیگران و یا انجام اعمال ذهنی مکرر مانند مقایسه ی پی در پی ظاهر خود با دیگران اشاره نمود. برای تشخیص اختلال بد ریختی بدن لازم است که شدت علایم به حدی باشد که در آن عملکرد های اجتماعی ، شغلی و سایر عملکردهای زندگی آسیب دیده باشد.

اگرچه شخصی که مبتلا به اختلال بد ریختی بدن است امکان دارد آشفتگی های فکری مختلفی در مورد بدشکلی یا عیوب بخش های مختلف بدن داشته باشد ولی معمولا تمرکز وی بر روی موها ، بینی و یا پوست بدن است. اغلب مبتلایان به اختلال از این موضوع ناراحت هستند که چهره ی آنان جذاب نمی باشد ، موهای  آنان ریخته و کم پشت شده ، جوش های صورت زیادی دارند و یا چهره شان چین و چروک زیادی دارد . سایر علایم مبتلایان به اختلال بد ریختی بدنی عبارتند از: 

• وجود رفتارهای آرایشی زیاد به نحوی که امکان دارد چند ساعت در طول روز به این رفتارها بپردازند.

• وجود باورهای نادرست در مورد داشتن نقایص فراوان جسمانی و تاکید بر روی درست بودن این باورها

• وجود هذیانات ارجاعی(Reference ) در برخی از مبتلایان . وجود چینن هذیانهاتی سبب می شود که آنان این باور را داشته باشند که دیگران توجه خاصی به ظاهر آنان دارند.

 برای درمان اختلال بدریختی بدن از درمانهای دارویی و روان درمانی استفاده می شود .نتایج پژوهشها نشان می دهد داروی هیدروکسی هیدروکلراید کارآیی مناسبی را در درمان اختلال بد ریختی بدن دارد . این دارو بر روی ناقل عصبی سروتونین اثر می گذارد. مهمترین درمان غیر دارویی که بر روی اختلال بدریختی بدن موثر می باشد درمان شناختی – رفتاری است . درمان شناختی- رفتاری درمانی ساختار یافته و تجربی می باشد . این درمان ابتدا برای درمان اختلال افسردگی مورد استفاده قرار گرفت اما بتدریج کارآمد بودن آن برای درمان سایر اختلالات روانشناختی مانند اختلال بدریختی بدن نیر مورد اثبات قرار گرفت . در این نوع درمان با استفاده از تکنیک های شناختی و رفتاری کوشش می گردد که شخص به وجود خطاهای شناختی خود پی ببرد و تلاش نماید که با این خطاها مقابله نماید . تکنیک های رفتاری برای مقابله با علایم اختلال بدریختی بدن تکنیک های مواجهه(Exposure) و جلوگیری از پاسخ(Response prevention) که در مجموع  ERPنامیده می شوند می باشند. اجرای تکنیک های مواجهه و جلوگیری از پاسخ می تواند به مبتلایان به اختلال بدریختی بدن کمک کند تا با محرک های اضطراب زای خود ( مانند افکار مربوط به وجود نقایص یا بدشکلی در اعضای مختلف بدن )روبرو شوند . همچینن اجرای این تکنیک ها می تواند به اشخاص مبتلا به اختلال بدریختی بدن کمک کند تا تجزیه و تحلیل ذهنی مناسبی را در ارتباط با این محرک های ناراحت کننده در ذهن داشته باشد. سایر تکنیک های رفتاری که در درمان اختلال بدریختی بدن کاربرد دارند تکنیک های بیوفیدبک ، خود نظارت گری ، حساسیت زادیی سیستماتیک و تکنیک عادت وارونه(Habit reversal) می باشد. همچینن تکنیک بازسازی شناختی از جمله تکنیک های شناختی درمان شناختی – رفتاری مناسب است که می تواند در درمان اختلال بدریختی بدن مورد استفاده قرار گیرد. در اثر اجرای این تکنیک شخص مبتلا به اختلال بدریختی بدن می تواند افکار خودکار منفی خود را که سبب ایجاد و یا تشدید علایم این اختلال می شوننوشد را شناسایی نموده و بجای آنها افکاری مثبت تر و مناسب تری را جایگزین نماید. 

منابع

Kaplan.H.& Sadock.B.(2015). Synopsis of psychiatry behavioral sciences.Newyork: Williams’ press

                                        Phillips.K(2009).Body dysmorphic disorder. Oxford: oxford university press       

Wilhem.S(2013).Cognitive behavioral therapy body dysmorphic disorder. New York: The Guilford press

نوشته شده توسط دکتر حسین لطفی نیا (متخصص روانشناسی بالینی )

استفاده از این مقاله به شرط اشاره به نام نویسنده و آدرس سایت بلامانع است.

95/11/25

 

آدرس دفتر روانشناسی دکتر حسین لطفی نیا ( متخصص روانشناسی بالینی ):تبریز ،خیابان ،17شهریور جدید ، بالاتر از تقاطع خیابان طالقانی ، برج سینا ، طبقه ی هفتم

تلفن :04135559866و 09144015140

بازدیدها: 1217