آشنایی مختصر با مصاحبه ی روانپزشکی

مصاحبه ی روانپزشکی یکی از روش های مهم برای تشخیص اختلالات روانپزشکی است. با کمک اجرای مصاحبه فرایند ارزیابی (Assesment ) به صورت سریعی انجام می شود . ابرازهای دیگر ارزیابی که از اهمیت کمتری در مقایسه با ابراز مصاحبه برخوردار هستند شامل انجام مشاهدات و اجرای آزمونهای روان شناختی هستند . مرحله ی ارزیابی در درمان بیشتر از این جهت مهم می باشد که با کمک اطلاعاتی که از این فرایند بدست می آید می توان به تشخیص اختلال یا بیماری رسید و سپس برای درمان برنامه ریزی نمود .

مصاحبه های روانشناختی را می توان به دو نوع مصاحبه های ساختار یافته و ساختار نیافته طبقه بندی نمود . هدف عمده از اجرای مصاحبه های ساختار یافته رسیدن به تشخیص می باشد اما هدف اصلی اجرای مصاحبه های ساختار نیافته تلاش برای آشکار نمودن تعارضات مختلف روانشناختی که در درون بیمار وجود دارد اما بیمار نمی تواند در حالت هشیاری به آنها آگاهی یابد است. در مصاحبه ی ساختار نیافته تلاشی برای تشخیص اختلالات روانپزشکی صورت نمی گیرد. مصاحبه ی روانپزشکی از نوع مصاحبه هایی است که در طبقه مصاحبه های ساختار یافته قرار دارند. هدف عمده از اجرای مصاحبه ی روانپزشکی رسیدن به تشخیص اختلال یا اختلالات احتمالی است  به کمک اجرای مصاحبه ی روانپزشکی می توان به علایم یا نشانه های یک اختلال پی برد و رفتارهای غیرانطباقی مصاحبه شونده را مورد شناسایی قرار داد.

ایجاد رابطه ی درمانی اولین مرحله ی اجرای مصاحبه ی روان پزشکی است. برای ایجاد رابطه ی درمانی در جریان مصاحبه ی روانپزشکی لازم است که مصاحبه کننده توانایی لازم در تشخیص نشانه های اضطراب و نگرانی مصاحبه شونده را داشته باشد و به این نشانه ها در زمان مناسب پاسخ دهد .همچینن مصاحبه کننده برای برقراری یک رابطه ی درمانی خوب در طی مصاحبه لازم است توانایی و مهارت خود را برای مصاحبه و درمان در قالب صبحت هایی که در مورد نوع مشکل روانشناختی مصاحبه شونده و تجربیات قبلی که در مورد درمان این نوع مشکلات روانشناختی داشته است را نشان دهد . زمانی که مصاحبه کننده توانست با موفقیت مرحله ایجاد رابطه درمانی را پشت سر بگذارد مرحله ی دوم مصاحبه که مرحله ی اجرای تکنیک های مصاحبه است آغاز می شود . دو هدف مهم اجرای مرحله دوم بدست آوردن اطلاعات هر چه بیشتر از بیمار و شکستن مقاومتهای بیمار در زمینه ارایه ی اطلاعات لازم که برای تشخیص مورد استفاده قرار می گیرند است . در مرحله ی دوم مصاحبه روانپزشکی با کمک اجرای تکنیک های مختلف احتمال رسیدن به تشخیص درست افزایش می یابد.ی کی از تکنیکهایی که در جریان مصاحبه ی روانپزشکی از آن استفاده می شود تکنیک استفاده از سوالات باز و سوالات بسته است. با کمک استفاده از این تکنیک مصاحبه کننده می تواند بیشترین اطلاعات را در جریان مصاحبه بدست آورد. زمانی که مصاحبه کننده از  مصاحبه شونده سوالاتی مانند چه کمکی از دستم بر می آید؟ و یا چه مشکلاتی سبب شد که به اینجا بیاید ؟ می پرسد در واقع از سوالات باز برای کسب اطلاعات در فرایند مصاحبه استفاده می کند . از سوی دیگر زمانی که مصاحبه کننده از مصاحبه شونده سوالاتی مانند چند سال دارید؟ و یا آیا در به خواب رفتن مشکل دارید ؟ می پرسد از روش سوال بسته در فرایند مصاحبه استفاده می نماید . یکی از مزیت های مهم پرسیدن سوالات باز در فرایند مصاحبه آن است که پاسخهای واقعی را در مصاحبه شونده بر می انگیزد . در مقابل یکی از اشکالات مهم سوالات باز آن است که پرسیدن این سوالات امکان دارد به پاسخهایی منجر شود که طولانی و مبهم باشد. یکی از مزایای سوالات بسته آن است که این سوالات در بسیاری از مواقع منجر به پاسخ های سریع ، واضح و معتبر می شود و در مقابل یکی از اشکالات سوالات بسته آن است که امکان دارد این سوالات منجر به پاسخهایی شود که تنها مثبت می باشند ولی درست نبوده و تنها به خاطر اثر گذاری مثبت در ذهن مصاحبه کننده ارایه شده است . بنظر می رسد یکی از بهترین روش ها برای کسب اطلاعات در طول مصاحبه استفاده از روش ترکیبی می باشد که در این روش از هر دو نوع سوالات ( سوالات باز و سوالات بسته ) استفاده می شود. مجموعه ی تکنیک های دیگری که در طول مصاحبه از آنها استفاده می شود شامل تکنیک هایی است که برای شکستن مقاومت های بیمار در زمینه ی ارایه ی اطلاعاتی که برای تشخیص لازم است  می باشد . برای شکستن مقاومت های بیمار برای ارایه ی اطلاعات در طول مصاحبه از روش های مختلفی مانند روش نشان دادن پذیرش (Expressing acceptance) ، روش مواجه سازی (Confrontation) ، روش روبرو نمودن با پیامدها (Confrontation with consequences ) ، روش تغییر جهت دادن (Shifting) و روش مبالغه نمودن(Exaggeration) استفاده می شود.

یکی از مهمترین بخش های مصاحبه ی روانپزشکی بخش مربوط به ارزیابی وضغیت روانشناختی است . اجرای مناسب این بخش کمک زیادی به موفقیت مصاحبه ی اجرا شده و رسیدن به تشخیص صحیح می نماید . در  هنگام اجرای بخش ارزیابی وضعیت روانشناختی برخی از حوزه های مهمی که مورد ارزیابی قرار می گیرند عبارتند از :

1-بررسی وضعیت ظاهری مصاحبه شونده

در بخش اول بررسی وضعیت روان شناختی مصاحبه ی روانپزشکی ، مصاحبه کننده وضعیت ظاهری مصاحبه شونده را مورد بررسی قرار می دهد . از جمله مواردی که مصاحبه کننده در این بخش از مصاحبه بهتر است به آنها توجه نماید می توان به هماهنگ بودن سن تقویمی مصاحبه شونده با سن ظاهری  وی اشاره نمود . زمانی که اختلاف بین سن تقویمی و سن ظاهری مصاحبه شونده زیاد باشد و مصاحبه شونده از نظر سن ظاهری بیشتر از سن تقویمی به نظر برسد می توان احتمالاتی مانند ابتلا ی وی به برخی از بیماریهای جسمانی ، احتمال وجود سابقه در سومصرف مواد و احتمال ابتلا به اختلال افسردگی مزمن را در نظر گرفت. مورد دیگری که مصاحبه کننده در بررسی وضغیت ظاهری در جریان مصاحبه به آن توجه می کند موضوع رعایت بهداشت و وضعیت آراستگی مصاحبه شونده است . زمانی که وضعیت بهداشت و وضعیت آراستگی مصاحبه شونده در وضعیت نامناسبی قرار داشته باشد احتمال ابتلا به حالت زوال عقلی و یا برخی از اختلالات روانپزشکی مانند سو مصرف مواد و الکل ، افسردگی شدید و یا اسکیزوفرنیا مطرح است.

2- حالت تمرکز

در بخش دیگری از بررسی وضعیت روانشناختی ، مصاحبه کننده تلاش می نماید تا حالت تمرکز مصاحبه شونده را ارزیابی نماید. مصاحبه کننده با پرسیدن این سوال از مصاحبه شونده که از عدد 100 هفت تا هفت تا کم کنید می تواند میزان حالت تمرکز وی را بسنجد . اگر مصاحبه شونده توانست سه یا چهار بار این عمل را انحام دهد می توان گفت حالت تمرکز مصاحبه شونده در سطح مناسب یا بهنجار قرار دارد. اضطراب و نگرانی می تواند به حالت تمرکز آسیب وارد نماید و مبتلایان به اختلالات اضطرابی امکان دارد مشکلاتی در زمینه تمرکز نمودن داشته باشند.

3-اختلالات تفکر

اختلالات تفکر بیشتر در بیمارانی که مبتلا به اختلالات روانپریشی ( مانند اختلال اسکیزوفرنی و  یا اختلال هذیانی ) می باشند قابل شناسایی است . اختلالات تفکر در دو طبقه ی اختلال در  فرم یا شکل تفکر و اختلال در محتوای تفکر قرار می گیرند. از جمله اختلال در فرم تفکر  می توان به شل شدن تداعی ها ، حاشیه پردازی (Circumstantial )تفکر مماسی (Tangentiality ) و پرش افکار  اشاره نمود . مهمترین اختلال در محتوای تفکر حالت هذیان (Delusion ) است . حالت هذیان عبارت از اعتقادی کاملا نادرست که علیرغم نادرست بودن آن شخصی که این حالت را دارد بر روی درست بودن آن اعتقاد تاکید می نماید. هذیان بزرگ منشی و گزند و آسیب از شایعترین هذیان هایی است که در بیماران مبتلا به اختلالات روان پریشی مشاهده می گردد

4- جهت یابی (Orientation )

حالت جهت یابی اشاره به توانایی شخص در آگاهی به زمان و مکان و توانایی شناسایی اشخاص آشنا می نماید و این حالت امکان دارد در بیمارانی که مبتلا به اختلالات زوال عقلی و یا اسکیزوفرنی می باشند آسیب دیده باشد . حالت جهت سه بخش جهت یابی به مکان ، زمان و اشخاص را در بر می گیرد و جهت یابی به اشخاص تنها زمانی که شدت اختلال بسیار زیاد می باشد آسیب می بیند.

5- حافظه

در هنگام ارزیابی وضعیت حافظه مصاحبه کننده با استفاده از پرسیدن سوالاتی تلاش می نماید تا کارکرد حافظه های فوری ، اخیر (Recent memory ) و طولانی مدت مصاحبه شونده را مورد ارزیابی قرار دهد. برای سنجش حافظه ی فوری اعدادی به مصاحبه شونده گفته می شود ( معمولا از سه عدد آغاز می شود و از مصاحبه شونده خواسته می شود که بعد از اتمام بیان آنها اعداد گفته شده را تکرار کند . بعد از آنکه مصاحبه شونده اعداد گفته شده توسط مصاحبه کننده را تکرار نمود مصاحبه کننده بتدریج تعداد اعداد را افزایش می دهد و این عمل تا رمانی ادامه می دهدد که مصاحبه شونده قادر به تکرار درست آن اعداد نباشد.

6-حالت عاطفه (Affect )

حالت عاطفه عبارت از مشاهده ی واکنش های هیجانی مصاحبه شونده است . این واکنش ها می توانند به صورت واکنش های خودکار ( مانند رنگ پریدگی ، لرزش ، تعریق ) حرکات چهره ای مانند ( حرکات عضلات اطراف دهان ، بینی و چشمان)  نشان داده  شوند. در اغلب مواقع مصاحبه کننده برای سنجش حالت عاطفه ی مصاحبه شونده به تظاهرات  چهره ای وی توجه می نماید. زمانی که عاطفه ی مصاحبه شونده مورد ارزیابی قرار می گیرد می توان حالت های عاطفی وی را در طبقه های مختلفی عاطفه ی مناسب ، عاطفه ی سطحی ، عاطفه ی کند و عدم نشان دادن عاطفه قرار دهد.

7-حالت خلق (Mood)

حالت خلق عبارت است از احساس طولانی مدت است که تمام تجربیات شخص به نوعی تحت نفوذ آن قرار دارد . در طول مصاحبه اغلب حالت خلق مصاحبه شونده قابل درک نمی باشد و معمولا زمانی آشکار می شود که مستقیما در باره ی آن از مصاحبه شونده سوال شود . حالت خلق می تواند با نابهنجاریهایی مانند حالت بی ثباتی خلقی ( حالتی که درآن خلق بطور خودبخود تغییر می یابد) ،  بالا رفتگی خلق ( مانند حالتی که در دوره ی مانیا مشاهده می شود ) و یا پائین رفتگی خلق( مانند حالتی که در دوره افسردگی )همراه باشد.

8- حالت ادراک

ادراک طبیعی از تحریک گیرنده های حسی و در پی آن تفسیر این تحریک ها توسط قشر مغز ایجاد می شود . تجربه ی توهم ( ادراک محرک ها بدون حضور آنها ) مهمترین اختلال در حالت ادراک است . توهمات به اشکال مختلف مانند توهمات شنوایی ، بینایی ، بویایی ، لمسی و چشایی وجود دارند . توهمات بیشتر در بیماران مبتلا به اختلالات روان پریشی (Psychotic disorders) و اختلالات ارگانیک مغز مشاهده می شود . همچینن تجربه ی توهمات یکی از ملاک های تشخصیی ابتلا به اختلال اسکیزوفرنی است .

منابع

Sadock.B.& etal.(2013).Synopsis of psychiatry.New York:  Lippincott Williams & Wikin

                                     Sadock.B.& etal.(2004).Comprehensive  of psychiatry.New York:  Lippincott Williams & Wikins

        Othmer.S.(2002),The clinical interview using DSM-IV-TR. Washington:American psychiatric publishing. Inc

نوشته شده توسط دکتر حسین لطفی نیا ( متخصص روانشناسی بالینی )

استفاده از مطالب این مقاله به شرط ذکر نام نویسنده و آدرس سایت بلامانع است

آدرس دفتر روانشناسی دکتر حسین لطفی نیا (متخصص روانشناسی بالینی) : تبریز، خیابان17 شهریور خدید، بالاترتقاطع از خیابان طالقانی،برج سینا، طبقه ی هفتم

تلفن:04135559866 و09144015140

بازدیدها: 7803