آشنایی با سیستم حافظه

 

تصور از دست دادن حافظه بسیار مشکل است. اگر ما قدرت حافظه ی خود را از دست بدهیم مجبور خواهیم بود هر رویدادی را برای بار دیگر تجربه نماییم . در این صورت تجربه ی هر رویدادی برای ما تجربه ای تازه ای خواهد بود و وقوع این حالت سبب می گردد که پیشرفت ما در زندگی بسیار اندک شود.

فعالیت سیستم حافظه حتی قبل از تولد آغاز می گردد . نتایج آزمایشات بر روی نوزادانی  که هنوز متولد نشده اند نشان داده است  که آنان به مطالب کتابی که مادرشان برای آنها در قبل از تولد می خواند واکنش نشان می دهند و بعد از تولد زمانی که بار دیگر مادرشان آن کتاب را می خواند آنان در آن هنگام علایم توجه بیشتری( مانند کاهش میزان ضربان قلب و یا افزایش واکنش پوستی ) را  نشان می دهند.  نتایج پژوهشهای فوق نشان دهنده ی فعالیت سیستم حافظه قبل از تولد می باشد.

سیستم حافظه ی ما شامل حافظه ی حسی ، حافظه ی کوتاه مدت و حافظه ی بلند مدت است. حافظه ی حسی بخشی از سیستم ادراکی است و شامل حافظه های حسی بینایی و شنوایی است. ویژگی مهم حافظه های حسی زمان نگهداری اطلاعات به مدت بسیار محدود می باشد. به صورتی که زمان  نگهداری اطلاعات در این نوع حافظه تنها کسری از ثانیه است. برخی از اطلاعات وارد شده به حافظه های حسی وارد نوع دیگر از حافظه به نام حافظه ی کوتاه مدت می شوند. حافظه ی کوتاه مدت دو ویژگی مهم دارد . یکی از این ویژگیها زمان محدود نگه داشتن اطلاعات و ویژگی مهم دیگر  ظرفیت محدود این نوع حافظه  می باشد . معمولا زمان نگهداری اطلاعات در حافظه ی کوتاه مدت حدود 20 الی 30 ثانیه می باشد و ظرفیت این نوع حافظه مابین 5 تا 9 ماده است. اطلاعات در حافظه ی کوتاه مدت مابین 20 الی 30 ثانیه از بین خواهند رفت مگر آنکه آنها مورد مرور ذهنی قرار گیرند .مرور ذهنی  در حافظه ی کوتاه مدت سبب می گردد که این اطلاعات به حافظه ی بلند مدت انتقال یابند . حافظه ی بلند مدت نیز مانند حافظه ی کوتاه مدت دو نوع ویژگی مهم دارد . یکی از این ویژگی ها ظرفیت بسیار بالای این نوع حافظه می باشد. برخی از پژوهشگران اعتقاد دارند ظرفیت حافظه ی بلند مدت حتی نامحدود است. ویژگی دیگر این نوع حافظه  نگهداری اطلاعات به مدت بسیار زیاد و حتی برای تمام عمر می باشد.حافظه ی بلند مدت خود به سه نوع حافظه ی معنایی (Semantic) ، زویدادی (Episodic) و حافظه ی عملی (Procedural ) طبقه بندی می شود. حافظه ی معنایی محل نگهداری خاطرات مربوط به حقایق مختلف است ( مانند نام پایتخت کشورها و یا نام اقیانوسها ) . حافظه ی رویدادی عبارت است حافظه مربوط به رویدادهایی است که برای شخص اتفاق افتاده اند   ( مانند خاطرات مربوط به جشن تولد شخص یا خاطرات مربوط به مسافرتهای شخص ) حافظه ی عملی عبارت است حافظه ی مربوط به چگونگی انجام فعالیتهای مختلف است ( مانند مهارت رانندگی نمودن ).

نتایج پژوهش ها دز مورد مکان قرار گرفتن حافظه در مغز نشان می دهد که منطقه ی خاصی از مغز مسئول بخاطر سپردن و یا بازیابی اطلاعات نمی باشد بلکه مکانهای مختلفی از مغز درگیر این موضوع است . برای نمونه محل بخاطر سپردن چهره ی اشخاص در ناحیه ی قشر ثانویه پس سری مغز( Occuptial lobe ) است  و محل بخاطر سپردن صداهای اشخاص در قشر ثانویه ی تامپورال چپ مغز می باشد.

در سیستم حافظه سه مرحله ی رمزگذاری (Encoding) ،ذخیره نمودن (Storage) و بازیابی (Retrieval ) اطلاعات وجود دارد و اختلال در هر یک از این مراحل می تواند  فرایند عمل حافظه را مختل نماید. حالت فراموشی زمانی بوجود می آید که در یکی از مراحل رمزگذاری ، ذخیره نمودن و بازیابی اطلاعات مشکلاتی بوجود آید. علل مختلفی می تواند سبب ایجاد حالت فراموشی گردد از جمله ی این علل می توان به موارد زیر اشاره نمود.

آسیب مغزی: برخی از مناطق مغز نقش بسیار مهمی در فعالیت حافظه بر عهده دارند . آسیب به این مناطق که می تواند به علل مختلف از جمله ضربات مغزی ، فرایند پیری ، کمبود ویتامین ها و مواد معدنی باشد احتمال دارد در فرایند به خاطر سپردن و بازیابی اطلاعات اختلال ایجاد کند. مهمترین مناطق مغزی مرتبط با فعالیت حافظه،  ناحیه ی هیپوکامپ و ناحیه ی آمیگدال مغز است .این نواحی در داخل ناحیه ای به نام سیستم لیمبیک (Limbic system ) قرار گرفته اند . میزان سلول های عصبی ناحیه ی هیپوکامپ از دهه ینجم زندگی کاهش می یابد و زمانی که میزان سن به 80 سالگی می رسد حدود 20 درصد سلول های عصبی این ناحیه از بین می روند. 

– پادگیریهای جدید:  یادگیری های جدید عاملی موثر در فراموشی یادگیریهای گذشته است . به نظر می رسد مشکلی که در این حالت بوجود می آید مشکل در بازیابی اطلاعات مربوط به یادگیریهای گذشته می باشد و فراموشی معمولا به خاطر از دست رفتن سرنخهای مربوط به یادگیریهای گذشته رخ می دهد .

غیر از عوامل فوق عوامل دیگری نیز در فرایند ایجاد فراموشی تا حدی نقش دارند از جمله ی این عوامل می توان به کاهش میزان آزاد شدن ناقل عصبی استیلی کولین (Acetylcholine)، افزایش میزان آزاد شدن هورمون کوروتیزول (Cortisol) ، بالا رفتن میزان سن ، وابستگی مزمن به الکل و سیگار ، کاهش میزان هورمون تیروکسین و مصرف طولانی مدت داروهای بنزودیازپینی اشاره کرد.

نوشته شده توسط دکتر حسین لطفی نیا ( متخصص روانشناسی بالینی )

واژه های کلیدی : حافظه ، قشر مغز ، هیپوکامپ ، حافظه ی معنایی ، حافظه ی رویدادی

استفاده از این مقاله به شرط ذکر نام نویسنده و آدرس سایت بلامانع است

1 /6 /95-

منابع

llBaddeley.A&Kopelman.M.(2002).The Handbook of Memory Disorders.John wiley &sons.ltd

Perfect.T.&Lindsay.S.(2014).The sage handbook of applied memory. Sage publications

Turkington.H.(2001).Encyclopedia of memory and memory disorder.Facts on file Inc

آدرس دفتر روانشناسی دکتر حسین لطفی نیا ( متخصص روانشناسی بالینی ):تبریز ،خیابان ،17شهریور جدید ، بالاتر از تقاطع خیابان طالقانی ، برج سینا ، طبقه ی هفتم

تلفن :04135559866و 09144015140

بازدیدها: 1285