آشنایی با اختلال بیش فعالی همراه با نقص توجه

 

اختلال بیش فعالی همراه با نقص توجه (ADHD) اختلالی شایع در دوران کودکی است. در این اختلال  میزان فعالیت کودک با توجه سن وی بسیار بیشتر از حالت معمول می باشد .همچین کودک مبتلا به اختلال ADHD از توانایی متمرکز شدن و توجه نمودن کمتری برخوردار می باشد. در 90 درصد موارد کودک مبتلا به این اختلال هر دو حالت بیش فعالی و نقص توجه را با هم نشان می دهد اما در 10 درصد موارد وی تنها حالت بیش فعالی و یا تنها حالت نقص توجه را نشان می دهد.

در تعریف اختلال ADHD می توان گفت اختلال ADHD  اختلالی است که در آن کودک مبتلا حالتی از پرفعالیتی ، تکانه ای بودن (Implusive) و حالت بی توجهی را که مناسب با سنش نیست را نشان می دهد. اگرچه اختلال ADHD اختلالی است که بیشتر بنظر می رسد که علایم آن در پی  وجود عدم تعادل شیمیایی در مغز می باشد اما در ابتلا به آن بنظر می رسد عوامل محیطی (مانند مراقبت های ضعیف والدین ، پرورش یافتن در یک محیط زندگی متشنج ، دریافت محرک های استرس زای شدید ) نیز نقش دارند.

بر اساس طبقه بندی تشخیصی بیماریها (DSMV) که از سوی انجمن روانپزشکی آمریکا عنوان شده است برای تشخیص ابتلا به ADHD لازم است مشکلات مربوط به توجه ، حالت پرفعالیتی و حالت تکانه ای به حدی باشد که در عملکرد کودک در محیط های خانه ، مدرسه و یا سایر موقعیتهای اجتماعی دخالت معناداری ایجاد نمایند و حداقل برخی از علایم فوف قبل از 7 سالگی وجود داشته باشند .

اختلال ADHD اختلالی شایع است و برآورد شده است که 3 تا 5 درصد کودکانی که در سن مدرسه قرار دارند به این اختلال مبتلا هستند. نتایج پژوهشها نشان می دهد که برخی از علایم مربوط به اختلال ADHD در نزدیک به 60 درصد کودکان مبتلا به دوران بزرگسالی انتقال می یابد.

بر اساس نظر آخرین طبقه بندی تشخیصی انجمن روانپزشکی آمریکا (DSMV) شایعترین نوع فرعی اختلال ADHD نوع بیش فعالی همراه با حالت تکانه ای (Implusive ) است. علایم مربوط به این نوع اختلال حالت فعالیت زیاد  همراه با حالت هایی مانند صحبت زیاد ، بیقراری و قطع مکرر صحبت دیگران است.

 در اکثر مواقع ابتلا به اختلال ADHD  در مواقعی که کودک در سطح ابتدایی مشغول به تحصیل است تشخیص داده می شود  در برخی از موارد نادر امکان دارد ابتلا به اختلال ADHD در دوران بزرگسالی تشخیص داده شود.

برخی از پژوهشگران اعتقاد دارند که در اختلال ADHD اختلالات بسیار جزیی مغز وجود دارد که تنها بعد از آزمایشات دقیق وجود آن را می توان بعد از آزمایشات دقیق مورد اثبات قرارداد . به نظر آنان این اختلالات جزیی مغز امکان دارد بیشتر در ساختارهای مغزی مربو ط به قشر پیشانی مغز (Frontal lobe ) ، هسته های قاعده ای ( Basal ganglia) و مخچه وجود داشته باشند.همچینن معلوم شده است در اختلال ADHD آزاد سازی ناقل عصبی دوپامین کاهش می یابد.

شایعترین علت ابتلا به اختلال ADHA ناشی از تاثیرات ژنتیک می باشد و میزان تاثیر ژنتیک در این اختلال را حدود 75 درصد برآورد نموده اند. علاوه بر عامل ارث که در سبب شناسی اختلال ADHA مطرح است عوامل محیطی نیز مانند ( عامل کم خونی مادر به هنگام بارداری ، سیگار کشیدن و یا مصرف الکل توسط مادر به هنگام بارداری و تولد نارس )نیز در ابتلا به این اختلال تاثیر دارند.

برای تشخیص اختلال ADHD لازم است از وسایل مختلفی مانند مصاحبه با والدین ، مشاهده ی رفتارهای کودک و اجرای آزمونهای تشخیصی استفاده شود. یک از ملاکهای مهم تشخیص برای اختلال ADHD  وجود  علایم این اختلال ( مانند پرفعالیتی و نقص توجه ) حداقل در دو محیط متمایز از یکدیگر است.

کودکان مبتلا به ADHD با مشکلات فراوانی روبرو می باشند از جمله این مشکلات افت تحصیلی می باشد .این کودکان معمولا علاقه ی چندانی به رقابت تحصیلی ندارند و عملکرد تحصیلی آنان پائین می باشد .بسیاری از این کودکان زمانی که به اواسط و یا اواخر دوره ی نوجوانی می رسند اقدام به ترک تحصیل می نمایند. یکی دیگر از مشکلات کودکان مبتلا به اختلال ADHD عدم توجه به مسئولیتهایی است که والدین به آنها محول نموده اند می باشد. از جمله ی این وظایف می توان به مرتب نمودن اتاق و یا خرید برخی از وسایل است. زمانی که اختلال ADHD همراه با وجود حالتهای تکانه ای است دعواهای مکرر با همسالان و یا حتی درگیری با والدین نیز امکان دارد در مبتلایان مشاهده گردد.

شایعترین داروها برای درمان اختلال ADHD داروهای محرک زا (Stimulants) مانند ریتالین می باشد. در برخی از مواقع سایر داروها هم مانند داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای و کلونیدین ( Clonidine )هم برای درمان استفاده می شود. بطور کلی 50 درصد از کودکان مبتلا به اختلال ADHA به  داروهای محرک زا پاسخ می دهند.نتایج گرفته شده از بیشتر از 1000 مقاله ی پژوهشی نشان می دهد داروهای محرک زا داروهایی موثر و ایمن برای درمان اختلال ADHA هستند. داروهای محرک زا سطوح دوپامین مغز را افزایش می دهند . همچینن این داروها علاوه بر افزایش میزان ناقل عصبی دوپامین میزان ناقل های عصبی نورواپی نفرین و سروتونین مغز (بخصوص در نواحی پیشانی (Frontal ) مغز ) را نیز افزایش می دهند. در اثر مصرف داروهای محرک زا تغییرات مهمی در رفتارها (بخصوص به صورت کاهش رفتارها ) مشاهده می شود ، سطح توجه افزایش می یابد و ارتباطات بین فردی نیز گسترش پیدا می کند. همچینن دراثر مصرف این داروها حالت تکانه ای کاهش یافته و عملکرد یادگیری کودکان مبتلا افزایش می یابد. استفاده از داروهای محرک زا همراه با برخی از عوارض جانبی (Side effects ) است. برخی از عوارض جانبی این داروها شامل سردرد ، سرگیجه ، مشکلات خواب ، درد های شکم ، کاهش میزان رشد جسمانی و کاهش اشتها به غذا است. اکثر عوارض فوق در کودکان مبتلا به اختلال ADHD مشاهده نمی شود. از بین عوارض فوق افزایش میزان ضربان قلب و فشارخون ،کاهش میزان اشتها( که در 80 درصد کودکان مبتلا به این اختلال َمشاهده می گردد) و مشکلات خواب  که به صورت بیخوابی و یا مشکل در تداوم خواب ظاهر می شود مهمتر می باشد.

درمان اصلی اختلال ADHD درمان دارویی است . در کنار استفاده از دارو درمانی می توان از رفتار درمانی و آموزش والدین نیز استفاده نمود. روان درمانی برای این کودکان چندان مفید نمی باشد. رفتار درمانی نوعی درمان غیر دارویی است که بر روی استفاده از اصول یادگیری ( بخصوص یادگیری شرطی کلاسیک و یادگیری شرطی کنشی ) در درمان تاکید می کند. رفتار درمانی شامل تکنیک های فراوان می باشد و استفاده از هر کدام از این تکنیک ها بر اساس نتایج بدست آمده از ارزیابیهای انجام گرفته صورت می گیرد. با کمک رفتاردرمانی می توان شدت سه علامت اصلی اختلال ADHA (یعنی پرفعالیتی ، نقص توجه و حالت تکانه ای ) را کاهش داد . یکی دیگر از مداخلات غیر دارویی برای درمان اختلال ADHA اجرای جلسات آموزش والدین است . در این جلسات والدین کودکان مبتلا به اختلال ADHA با ویژگیهای این اختلال بیشتر آشنا می شوند و اجرای تکنیک های ساده (بخصوص تکنیک های رفتار درمانی ) را برای کاهش علایم اختلال ADHA کودک شان فرا می گیرند تا بتوانند آنها را در محیط خانه اجرا نمایند.

نوشته شده توسط دکتر حسین لطفی نیا ( متخصص روانشناسی بالینی )

واژه های کلیدی : اختلال بیش فعالی همراه با نقص توجه ، رفتاردرمانی ، ریتالین ، داروهای محرک زا ، آموزش والدین.

استفاده از این مقاله به شرط بیان نام نویسنده و آدرس سایت بلامانع است

 

آدرس دفتر روانشناسی دکتر حسین لطفی نیا ( متخصص روانشناسی بالینی ):تبریز ،خیابان ،17شهریور جدید ، بالاتر از تقاطع خیابان طالقانی ، برج سینا ، طبقه ی هفتم

تلفن :04135559866و 09144015140

بازدیدها: 854