ویژگیهای مهم درمان پذیرش-تعهد یا درمان ACT

 

 امروزه شیوع و گسترش اختلالات روانشناختی یکی از مسایل مهمی است که جوامع مختلف با آن درگیر می باشند. میزان شیوع انواع اختلالات روانشناختی مختلف می باشد به نحوی که شیوع برخی از اختلالات روانشناختی حتی به 20 درصد و شیوع برخی دیگر از اختلالات روانشناختی بسیار کم و در حد یک ده هزارم درصد است. متخصصان علوم روان شناختی انواع مختلفی از طبقه بندی اختلالات روانشناختی را ارایه نموده اند. یکی از این طبقه بندیها توسط انجمن روان پزشکی آمریکا انتشار یافته است و تاکنون 5 بار مورد تجدید نظر قرار گرفته است و آخرین تجدید نظر آن در سال 2013 میلادی بوده است. این طبقه بندی تحت عنوان راهنمای تشخیصی اختلالات روانشناختی یا  DSM-V معروف است . امروزه روانپزشکان و روانشناسان بالینی به کمک ابزارهایی مانند مصاحبه کلینیکی سعی می کنند با بهره گیری از ملاکهای طبقه بندی فوق اقدام به تشخیص اختلالات روان شناختی بنمایند. طبقه بندی دیگری که در برخی از مناطق جهان برای تشخیص ابتلا به اختلالات روان شناختی مورد استفاده قرار می گیرد طبقه بندی راهنمای تشخیصی ICD-10 است. این طبقه بندی توسط سازمان بهداشت جهانی ارایه شده است . دو طبقه بندی فوق تفاوت عمده ای در تعیین ملاکهای تشخیصی برای اختلالات روانشناختی با یکدیگر ندارند.بر اساس برآوردهای انجام گرفته از بین اختلالات روانشناختی دو اختلال افسردگی و فوبیا از شایع ترین انواع اختلالات روان شناختی می باشند و پس از این دو اختلال وابستگی به مواد قرار دارد. همچینن بر اساس نتایج این برآوردها میزان شیوع اختلالاتی مانند اختلال وسواسی- اجباری و برخی از اختلالات اضطرابی نیز بالا می باشد.با توجه به شیوع گسترده برخی از اختلالات روانشناختی روش های درمانی مختلفی هم برای درمان این اختلالات ابداع شده است. از جمله ی این درمانها می توان به ابداع انواع مختلف روان درمانی ها اشاره نمود. امروزه یکی از گسترده ترین روان درمانیهایی که برای درمان اختلالات روانشناختی استفاده می شود روان درمانی های شناختی- رفتاری است. ریشه ی درمان های شناختی- رفتاری به نوعی روان درمانی به نام رفتار درمانی برمی گردد . رفتار درمانی بر اساس نظریه های مختلف یادگیری و توسط چان واتسون و ایوان پاولف ابداع شد. برای نخستین بار آرئون بک و همکارانش در حدود 45 سال پیش درمان شناختی – رفتاری را برای درمان اختلال افسردگی ابداع نمودند و بتدریج استفاده از این نوع روان درمانی برای سایر  انواعاختلالات روان شناختی مانند برخی از انواع اختلالات اضطرابی و اختلال وسواسی- اجباری نیز مورد استفاده قرار گرفت . از حدود 20 سال قبل انواع مختلفی از درمانهای شناختی – رفتاری برای درمان انواع اختلالات  روان شناختی بخصوص اختلالات اضطرابی و اختلال افسردگی ابداع شده است . این نوع روشهای روان درمانی به نام درمانهای موج سوم رفتاری معروف هستند. از جمله ی این روش های روان درمانی می توان به درمان پذیرش- تعهد یا درمان ACT ، رفتار درمانی دیالیتک یا درمان DBT ، درمان فراشناختی یا درمان MCT و درمان شناختی- رفتاری مبتنی بر ذهن آگاهی یا درمان MCBT   اشاره نمود . اگرچه درمان های شناختی – رفتاری جدید که به نام درمانهای موج سوم رفتاری معروف هستند شباهتهایی در زمینه هایی مانند نحوه ی اجرا و نوع تکنیکهای بکار رفته با آن نوع از درمان شناختی- رفتاری که برای اولین بار توسط بک و همکارانش بکار رفت دارند اما تفاوتهایی هم نیز با این نوع درمان دارند.

در طول این مقاله تلاش دارم که برخی از ویژگیهای یکی از معروف ترین درمانهای موج سوم رفتاری به نام درمان  پذیرش- تعهد که به صورت اختصاری به آن درمان ACT گفته می شود ارایه دهم.

همان طوری که گفته شد درمان پذیرش- تعهد (ACT) یکی از انواع درمانهای جدیدی است که به نام درمانهای موج سوم رفتاری معروف هستند . درمان ACT توسط هایس و همکاران (Hayes eta ) ابداع شد. اهداف اصلی درمان پذیرش – تعهد ایجاد انعطاف پذیری ذهنی و فاصله انداختن یا دور شدن از تجربه های درونی ناراحت کننده است. بر اساس مدلی که درمان ACT از آن پیروی می کند کوششها برای کنترل محتوای تجربیات درونی اغلب ناکارآمد ، غیرمولد و ضررزا می باشد و باید از این کوششها اجتناب نمود. امروزه درمان ACT برای مقابله با علایم بسیاری از اختلالات و مشکلات روانشناختی بکار می رود . هدف نهایی درمان ACT رسیدن به حالت انعطاف پذیری ذهنی است و در درمان ACT رسیدن به حالت انعطاف پذیری ذهنی به کمک شش فرایند پذیرش (Acceptance) ، ترکیب زادیی افکار (Defusion) ، رسیدن حالت خود (Self)به عنوان حالت خود مشاهده گر ، ارتباط با لحظه ی حاضر ، بررسی ارزش ها(Values ) و فعالیت همراه با تعهد (Commitment) صورت می گیرد. همچینن در مدل درمانی ACT آسیب روانشناختی زمانی ایجاد می گردد که حالتهای اجتناب ، در قید و بند افکاربودن ، نبودن در زمان حال حاضر و ارزش های (Values) غیر روشن در ذهن شخص حاکم شده باشد.

برخی از فرایندهایی گه ایجاد آنها به انعطاف پذیری ذهنی و در نهایت به ایجاد یک زندگی معنادار کمک می کند عبارتند از :

پذیرش : در مدل ACT فرایند پذیرش شامل قبول رویدادهای خصوصی (مانند افکار ، احساسات و حس های جسمانی ) به عنوان انواعی از تجربیات جاری است. به عبارت دیگر در مدل درمانی ACT پذیرش نوعی مهارت است و میزان این مهارت می تواند به کمک برخی از تمرینات افزایش یابد. درمانگران ACT اعتقاد دارند در مواقعی که مراجع از صبحت نمودن در مورد برخی از موضوعات اجتناب می کند ، بطورمداوم در تلاش برای تغییر موضوعات است ، از تماس چشمی اجتناب می نماید و برای روبرو شدن با مسایل ناراحت کننده فعالیتی را انجام نمی دهد  لازم است که تمرینات مختلفی را برای افزایش میزان توانایی حالت پذیرش به او  ارایه داد.

ترکیب زادیی افکار :یکی از اهداف درمانی درمان ACT ، آموزش مراجع برای پراکنده نمودن افکار یا ترکیب زادیی افکار است . تمرینات مربوط به ترکیب زادیی افکار یا پراکنده نمودن افکار به مراجع این امکان را می دهد که افکارش جریان یابد و بیشتر به مانند یک گزارش ورزشی به نظر رسد. همچینن با کمک این روش مراجع می تواند افکار تجربه شده خود را به عنوان تجربیاتی که در حال حاضر رخ می دهند در نظر بگیرد و در عین حالی که افکارش را نادیده نمی گیرد لزوما آنها را هم دنبال نکند.

حالت خود(Self)به عنوان حالت خود مشاهده گر :یکی دیگر از اهداف درمان پذیرش – تعهد یا درمان  ACT تشویق مراجع برای توجه به حالت خود (Self)به عنوان حالت خود  مشاهده گر است . در این نوع درمان فرض بر آن است که اشخاص دو نوع حالت خود (Self ) به نامهای  حالت خود تصور شده (Conceptualized self) و حالت خود مشاهده گر(Observation self )دارند.ازنظر درمانگران ACT حالت خود تصور شده حالتی است که شامل مجموع ارزیابیهایی است که هر شخص از ویژگیها و صفات خود دارد. اما حالت خود مشاهده گر شامل مجموع ارزیابیهایی است که شخص از آگاهی های جاری خود دارد و حالت خود مشاهده گر در اثر توجه شخص به تجربیاتی که در زمان حال حاضر رو می دهند شکل می گیرد . درمانگران درمان ACT اعتقاد دارند حاکم بودن حالت خود  مشاهده گر در زندگی روزمره سبب ایجاد احساس آرامش بیشتری در شخص می گردد. همچینن به نظر آنها با کمک به مراجع برای برقراری ارتباط بیشتر با لحظه ی حاضر می توان وجود حالت خود مشاهده گر را در او تقویت نمود.

ارتباط با لحظه ی حاضر : یکی از اهداف  مهم اجرای درمان پذیرش- تعهد یا درمان ACT برقراری هر چه بیشتر ارتباط مراجع با لحظه ی حاضر می باشد. به نظر درمانگران پذیرش – تعهد زمانی ارتباط با لحظه ی حاضر رخ می دهد که ما افکار ، احساسات و حس های مختلف بدنی خود را به عنوان فرایندهایی که در لحظه ی حاضر رخ می دهند تجربه می کنیم. به عبارت دیگر از نظر درمان ACT ارتباط با لحظه ی حاضر به عنوان تجربه ی هشیارانه رویدادهای درونی و خارجی است بدون آنکه به ارزیابی و قضاوت آنها متکی باشیم.  همچینن از نظر درمان ACT  برای ارتباط با لحظه ی حاضر کسب مهارتهایی لازم است . این مهارتها می توانند بیستر با انجام تمریناتی در زمینه ی کسب مهارت ذهن آگاهی (Mindfulness ) انجام گردد. در تمرینات ذهن آگاهی شخص بر روی فعالیتی که در حال حاضر آن را انجام می دهد متمرکز می شود و سعی می کند بر روی تمام ابعاد آن فعالیت تمرکز نماید. به نظر درمانگرانی که در زمینه ی درمان پذیرش –تعهد یا درمان ACT کار می کنند زمانی از تمرینات مربوط به افزایش ارتباط با لحظه ی حاضر باید استفاده شود که مراجع خصوصیاتی مانند عجول بودن ، عدم احساس رضایت از لحظه ی حاضر و عدم توانایی در آگاهی کامل از افکار ، احساسات و ارزش های خود را داشته باشد.

کاربردهای درمان ACT

یکی از کاربردهای مهم درمان پذیرش – تعهد یا درمان ACT مربوط به درمان اختلال افسردگی می باشد. زمانی که درمان پذیرش- تعهد برای درمان اختلال افسردگی مورد استفاده قرار می گیرد بیماران مبتلا به این اختلال آموزشهایی برای پذیرش هیجانات منفی خود دریافت می نمایند و برای تغییر این هیجانات منفی مورد تشویق قرار می گیرند. همچیین در طول این نوع درمان مراجعان از تکنیکهایی مانند ترکیب زادیی شناختی (Cognitive diffusion ) یا پراکنده سازی افکار برای کمک به ایجاد حالت ذهن آگاهی (Mindfulness) و گسترش دیدگاهی که در آن اصل عدم قضاوت پیرامون رفتارهای خود و رویدادهای محیطی رعایت شده باشد استفاده می کنند. همچینن از مدل درمانی ACT به عنوان نوعی روان درمانی برای درمان اختلال وسواسی- اجباری نیز استفاده می شود . زمانی که از درمان ACT برای درمان اختلال وسواسی- اجباری استفاده می شود درمانگر تلاش می کند این موضوع را برای مراجع مبتلا به اختلال وسواسی- اجباری توضیح دهد که وجود افکار وسواسی یا افکار مزاحم تکراری پدیده ای کاملا عادی می باشد اما مشکل زمانی بوجود می آید که شخص مبتلا به این اختلال در مقابل این افکار اعمال تکراری گسترده ای را انجام می دهد. امروزه از درمان پذیرش- تعهد یا درمان ACTعلاوه برای درمان اختلال افسردگی و اختلال وسواسی- اجباری برای درمان برخی دیگر از اختلالات روانشناختی مانند برخی از اختلالات اضطرابی و برخی از مشکلات روانشناختی مانند ناتوایی درکنترل حالت خشم و همچینن حل مشکلات و تعارضات زوجها نیز استفاده می شود.

مقایسه ی درمان ACT با برخی از انواع درمانهای شناختی – رفتاری دیگر

– مقایسه ی درمان ACT با درمان شناختی-رفتاری 

درمان شناختی- رفتاری توسط آرئون بک ابداع شد و در طول اجرای این نوع درمان تلاش می شود با استفاده از مجموعه ای از تکنیکهای شناختی – رفتاری افکار خودکار منفی شناسایی شده و افکار متفاوتی جایگزین آنها گردد  . امروزه درمان ACT نیز مانند درمان شناختی- رفتاری در درمان اختلالاتی مانند اختلال افسردگی و اختلال وسواسی- اجباری کاربرد گسترده ای پیدا نموده است .درمان شناختی -رفتاری در مقایسه با درمان ACT درمانی ساختار یافته تر است . در درمان شناختی- رفتاری هدف درمان عبارت است از ایجاد بازساری شناختی است که در جریان این فرایند افکار منفی خودکار شناسایی شده و به جای آنها افکار متفاوتی قرار می گیرند در حالی که در درمان ACT هدف اصلی درمان ایجاد انعطاف پذیری روانشناختی و  دور نمودن تجربه های درونی ناراحت کننده از ذهن مراجعان است . در هر یک از این نوع درمانها تکنیک های مختلفی برای رسیدن به اهداف درمانی بکار برده می شود برای نمونه در درمان شناختی – رفتاری هدف از اجرای بسیاری از تکنیک ها مانند تکنیک سوالات سقراطی و تکنیک آزمایشهای رفتاری کمک به تداوم فرایند بازسازی شناختی (Cognitive restruction ) است اما در درمان ACT هدف از اجرای روش بازسازی شناختی کمک به مراجعان برای افزایش دادن میزان انعطاف پذیری ذهنی و کمک به مراجعان برای ارتباط با یک زندگی معنادار است

 – مقایسه درمان ACT با درمان شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی (Mindfulness-Based cognitive therapy)

شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی یکی از درمانهای جدید است و در طبقه ی مربوط به درمانهای موج سوم رفتاری قرار می گیرد . این درمان به صورت اختصاری درمان MBCT نامیده می شود .یکی از نقاط مشترک درمان ACT با شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی یا درمان  MBCT آن است که هر دو این درمانها در طبقه ی درمانهای موج سوم رفتاری قرار دارند. یکی دیگر از نقاط مشترک درمانها ACT و درمان MBCT آن است که در هر دو این درمانها بر فاصله گرفتن از افکار یا به عبارت دیگر ایجاد حالت تمرکز زادیی (Decentering) تاکید می شود اگرچه هر یک از این روش های روان درمانی سعی دارند با استفاده از تکنیکهای مختلف به حالت تمرکززاذیی برسند . یکی از تفاوتهای مهم درمان MBCT با درمان ACT آن است که درمان MBCT درمانی است که کاربرد اصلی آن در جلوگیری از عود یا بازگشت انواع اختلالات روانشناختی می باشد اما درمان ACT بیشتر برای درمان اختلالات روانشناختی بکار می رود .تفاوت مهم دیگر بین این دو نوع درمان آن است که در درمان MBCT تاکید بیشتری بر روی کاربرد تکنیکهایی که هدف آنها ایجاد مراقبه (Meditation) و رسیدن به حالت ذهن آگاهی (Mindfulness) است می گردد اما در درمان ACT تلاش می شود با استفاده ازشش فرایند پذیرش ، توجه به لحظه ی حاضر ، توجه به خود به عنوان حالت خود مشاهده گر ، بازسازی ارزشها ، ترکیب زادیی افکار و ایجاد حالت تعهد حالت انعطاف پذیری ذهنی افزایش یابد و شخص به یک زندگی معنا دار دست یابد. تفاوت مهم دیگر بین درمان ACT و درمان MBCT آن است که در درمان ACT بر روی نقش انجام فعالیتهای متعهدانه مراجع در جهت بهبودی تاکید می گردد اما در درمانMBCT تاکید اصلی درمان بر روی فراگیری تکنیکهایی برای رسیدن به حالت ذهن آگاهی (Mindfulness) می باشد.

منابع

                    Bennett.R.& Oliver.E.(2019). Acceptance and commitment therapy .New York: Routledge press

                                Hayes.S.& etal.(2012). Acceptance and commitment therapy. .New York: Guilford press

                  Nezu.C.M(2016). The oxford handbook of cognitive and behavioral therapies . Oxford university press

نوشته شده توسط دکتر حسین لطفی نیا ( متخصص روانشناسی بالینی )

استفاده از مطالب این مقاله به شرط ذکر نام نویسنده و آدرس سایت بلامانع است

1400/12/21

آدرس دفتر روانشناسی و مشاوره ی دکتر حسین لطفی نیا : تبریز ، خیابان 17 شهریور جدید ، حد فاصل خیابانهای طالقانی و ارتش ، ساختمان سینا ، طبقه ی هفتم ، دفتر روانشناسی و مشاوره دکتر حسین لطفی نیا

شماره تلفن :04135559866

بازدیدها: 239