تکنیک های موثر برای مدیریت حالت خشم (بخش دوم)

حالت خشم یکی از هیجاناتی است که اگر به صورت مناسبی مدیریت نشود می تواند عوارض غیر قابل جبرانی را به همراه داشته باشد. از مهمترین عوارض عدم مدیریت حالت خشم تبدیل شدن آن به حالت پرخاشگری و خشونت می باشد. در حالت پرخاشگری شخص می خواهد به صورت عمدی به دیگران آسیب وارد نماید و پرخاشگری می تواند به سه صورت پرخاشگری فیزیکی ، پرخاشگری کلامی و پرخاشگری منفعلانه باشد. در حالت پرخاشگری منفعلانه ابراز حالت پرخاشگری به صورت غیر مستقیم است و شخص با انجام اعمالی (مانند دیر آمدن مکرر بر سر قرار و آسیب رساندن به اموال دیگران) این حالت از پرخاشگری را نشان می دهد. از دیگر عوارض عدم مدیریت حالت خشم افزایش احتمال خطر میزان ابتلا به انواع بیماریها بخصوص بیماریهای قلبی – عروقی است. در بخش دوم سلسله مقالات در مورد تکنیکهای مدیریت حالت خشم به سه تکنیک موثر دیگر که در مدیریت بهتر حالت خشم مطرح هستند اشاره خواهم نمود.

1-تکنیک حل مساله

در بسیاری از اوقات یکی از علل مهم ایجاد حالت خشم عدم وجود مهارت در حل مسایل مختلف زندگی می باشد. عدم مهارت درحل مسایل زندگی می تواند با احساسهای ناکامی و محرومیت همراه باشد و چینن احساسهایی نقش مهمی در ایجاد حالت خشم شدید دارد. روانشناسانی که در زمینه مهارت حل مساله فعالیت می نمایند اعتقاد دارند که برای حل مسائلی که با آن روبرو می شویم باید فرآیند شش مرحله ای زیر را بشت سر بگذاریم :

1-تعریف دقیق مساله و کوشش برای آشکار نمودن ابعاد مساله

2-تعیین اهداف حل مساله : در این مرحله شخص اهداف حل مساله را برای خود توضیح می دهد و کوشش می نماید اهدافی را انتخاب کند که منطقی و قابل دسترس باشد.

3–مرحله بارش فکری : در این مرحله شخص کوشش می کند انواع راه حلهای بالقوه را برای حل مساله ای که با آن روبرو شده است را به ذهن خود بیاورد .نکته مهم در این مرحله آن است که شخص باید کوشش نماید که تمام راه حلها بدون توجه به میزان احتمالی موثر بودن آنها را به ذهن خود  بیاورد. به عبارت دیگر در این مرحله به میزان کمیت راه حلها توجه می کند و نه به میزان کیفیت آنها توجه چندانی نمی گردد.

4-مرحله انتخاب بهترین راه حل از بین راه حلهای بالقوه:دراین مرحله مزایا و معایب هر یک از راه حلهای به ذهن آورده شده بررسی می شود و در نهایت راه حل یا راه حلهایی انتخاب می  شوند که بیشترین مزیت و کمترین ایراد را داشته باشند.

5-اجرای راه حل یا راه حلهای انتخاب شده : دراین مرحله شخص تلاش می کند  تا مراحل اجرای راه حل یا راه حلهای انتخاب شده برای حل مساله را برنامه ریزی و اجرا کند

6-مرحله ارزیابی میزان کار آیی راه حل یا راه حلهای انتخاب شده :  زمان این مرحله بعد از اجرای راه خل انتخاب شده است و در این مرحله شخص میزان  کارآیی یا عدم کارآیی راه حل یا راه حلهای انتخاب شده را مورد بررسی قرار می دهد. اگر نتایج بررسی نشان داد که راه حل یا راه حلهای انتخاب شده کارآیی خوبی دارد شخص می تواند از آن راه حل یا راه حلها در موقعیتهای دیگری که با چینن مساله ای روبرو می شود استفاده کند و در صورتی که نتایج ارزیابیها نشان داد که راه حل یا راه حلهای انتخاب شده در حل مساله کار آیی کافی ندارد شخص به مرحله بارش فکری باز می گردد و از بین راه حلهای بالقوه راه حل یا راه حلهای مناسب دیگری را انتخاب می کند

 2-تکنیک مقابله با برخی اعتقادات نادرست در مورد فواید حالت خشم

 بسیاری از اشخاص اعتقادات نادرستی (مانند این اعتقاد که خشمگین شدن در طولانی مدت سبب می شود که دیگران از آنان حساب ببرند ) در مورد فواید ابراز حالت خشم دارند و وجود چنین اعتقاد اتی احتمال دارد در تداوم و تشدید حالت خشم آنها نقش مهمی را داشته باشند. نظریات مختلفی در مورد چگونگی شکل گیری چنین اعتقاد اتی وجود دارد. بر اساس یکی از این نظریه ها آموزشهای مستقیم و یا غیر مستقیم والدین در زمینه چگونگی ابراز هیجانات منفی ( مانند هیجان خشم ) نقش مهمی در شکل گیری اعتقادات فوق دارد. بر اساس نظریه دیگر تجربیات شخصی در این زمینه نقش مهمی دارد و در نهایت برخی دیگر از این نظریات نقش عوامل فرهنگی و اجتماعی را در شکل گیری اعتقادات نادرست  یپرامون فواید حالت خشم را بارز می دانند.

شناخت درمانگران برای مقابله با اعتقادات نادرستی که  پیرامون حالت خشم وجود دارد تکنیکهای مختلفی را پیشنهاد نموده اند. یکی از این تکنیکها به زیر سوال بردن این اعتقادات نادرست می باشد. در این تکنیک به شخصی که اعتقادات نادرست در مورد حالت خشم دارد آموزش داده می شود که برای مقابله با چینن اعتقاداتی سوالاتی مانند سوالات زیر را از خود ببرسد :

-آیا مدارک و شواهدی وجود دارد که حالت خشم من در بالا بردن میزان سازگاری و افزایش ارتباطات من مفید بوده است؟

-آیا خانواده من به مشاهده حالت خشم مکرر من علاقه ای را نشان می دهند؟

– آیا به غیر از خشمگین شدن راه دیگری برای بیان اعتراضات خود به دیگران در اختیار ندارم؟

-آیا حالت خشم من سبب بهبود وضعیت کلی زندگی ام شده است؟

به نظر شناخت درمانگران زمانی که با اعتقادات نادرست خود در مورد فواید خشمگین شدن مقابله می کنیم بتدریج احساسها و رفتارهای ما در مورد موضوعاتی که موجب ایجاد حالت خشم در ما شده است تغییر می نماید و در نهایت چینن تغییراتی می تواند زمینه ساز کاهش حالت خشم ، رشد هیجانات مثبت ، افزایش میزان احساس همدلی و موفقیت بیشتر در حل مسایل مختلف زندگی باشد.

3-تکنیک توجه به نتایج ناخوشایند ابراز حالتهای خشم شدید

 اگرچه ما معمولا به نتایج انجام هر عملی فکر می نمائیم اما بندرت در مورد نتایج ناخوشایندی که احتمال دارد به دنبال حالت خشم خود تجربه کنیم فکر می نماییم. نتایچ پژوهشهای مختلف نشان می دهد ابراز حالتهای خشمی که شدید و مکرر هستند اثرات بسیار مخربی بر روی سلامت جسمانی و یا سلامت روانشناختی ما دارند و همچینن ابراز این نوع حالتهای خشم موجب وارد شدن آسیب زیاد به ارتباطات اجتماعی ما می گردند. در مورد علل عدم توجه اشخاص به نتایج ناخوشایند حالت خشم شدید خود نظریه های مختلفی ارائه شده است. بر اساس یکی از این نظریه ها محرک یا محرک های تحریک کننده حالت خشم بخشی از سیستم عصبی خود مختار بدن را که به سیستم اعلام خطر بدن معروف است را فعال می کنند و فعال شدن این سیستم موجب ایجاد واکنشهای فوری بدن به محرک یا محرک های تحریک کننده حالت خشم می گردد و به راه افتادن فعالیت این سیستم موجب می شود که قشر مغز فرصت کافی برای تجزیه و تحلیل محرک های تحریک کننده خشم را نداشته باشد و در نتیجه احتمال دارد واکنشها خطرناک و غیر منطقی گردد. بر اساس نظریه دیگر واکنش ما به محرک ها یا موقعیتهای ایجاد کننده حالت خشم بیشتر تحت تاثیر حالتهای هیجانی یا احساسی ما می باشد و در اغلب مواقع در واکنشهای هیجانی یا احساسی ، منطق حضور بسیار کمرنگی دارد. نتایج ناخوشایند ابراز حالت های خشم شدید و مکرر می تواند به صورت عوارض جسمانی و روانشناختی باشد و از جمله عوارض احتمالی جسمانی حالت های خشم شدید و مکرر افزایش خطر ابتلا به بیماریهای قلبی و عروقی است.

منابع

                                             Liptak .J.& Leutenberg.A .(2011) .Teen anger workbook. Whole person associate press

                                                                                   Living stone . S . (2011 ) . Dealing with anger .e book publishing

                                                                               Lochman. J .(1992). Anger Management Inetervention.Axzo press

                                                   Mckay.M.&Rogers.P(2008).The anger control.Accessible publishing systems pty.ltd

                                                                                              Nay . W . (2012) . Taking change of anger . Guilford press

 پایان بخش دوم

نوشته شده توسط دکتر حسین لطفی نیا ( متخصص روانشناسی بالینی )

استفاده از مطالب این مقاله به شرط اشاره به نام نویسنده و آدرس سایت بلامانع است.

 آدرس دفتر روانشناسی و مشاوره دکتر حسین لطفی نیا (متخصص روانشناسی بالینی) : تبریز، خیابان17 شهریور خدید، بالاترتقاطع از خیابان های طالقانی و ارتش ،برج سینا، طبقه ی هفتم

تلفن:04135559866

بازدیدها: 929