مقدمه ای بر اختلال تیک عصبی

اختلال تیک عصبی به دو نوع اختلال تیک عصبی حرکتی و اختلال تیک کلامی طبقه بندی می شود . اختلال تیک حرکتی عبارت است از انجام یک سلسله حرکات که به صورت سریع ، ناگهانی ، عود کننده ، غیرمنظم  و قالبی می باشد . اختلال تیک کلامی شامل انواعی مانند سرفه نمودن مکرر و صاف نموذن مکرر گلو است .تیک های حرکتی و تیک های کلامی به انواع ساذه و پیچیده طبقه بندی می شوند.  تیک های حرکتی ساده شامل انواعی مانند تیک های حرکتی چشمک زدن (Eye blinking ) ، تکان دادن گردن (Neck jerking ) و حالت بالا انداختن شانه ها (Shoulder shrugging) می باشد .تیک های حرکتی پیچیده شامل تیک هایی مانند تقلید حرکات یک شخص که مورد مشاهده قرار می گیرد ، انجام رفتارهای آرایشی ، بوئیدن اشیا ، کندن پوست دست خود (Self biting )  است.تیک های کلامی مانند تیک های حرکتی به دو نوع تیک های کلامی ساده و پیچیده طبقه بندی می شوند. تیک های کلامی ساده شامل انواعی مانند تیک فریاد زدن (Barking) ، سرفه نمودن (Coughing ) ، و صاف نمودن گلو است.تیک های کلامی پیچیده شامل انواعی مانند استفاده ازواژه های زشت  ، تکرار آخرین واژه یا عبارت شنیده شده (Echolalia ) و حالت تکرار عبارات خود (Palilalia ) است.

میزان شیوع تیک های دوران کودکی دقیقا مشخص نشده است . تیک های عصبی بیشتر در سنین 8 الی 12 سالگی شایع هستند. سن شیوع ابتلا به اختلال تیک 5 الی 7 سالگی است و بنظر می رسد حالت های تیک مزمن در سنین زیر 5 سالگی قابل تشخیص نمی باشد. اختلال تیک در بین پسران شایعتر از دختران است و این میزان در بین پسران سه برابر دختران است . اختلال تیک امکان دارد در دوران کودکی خود بخود بهبود یابد . نتایج برخی از نتایج پژوهشها نشان می دهد که در دوران کودکی   حدود 50 درصد از مبتلایان به اختلال تیک بهبود می یابند.

از ویژگیهای اختلال تیک مزمن وقوع حالت تیک تقریبا به صورت روزانه ، رخ دادن زیاد آن در طول روز و تداوم علایم این اختلال به صورت متناوب در طول یک سال است. از سوی ذیگر عمده ترین ویژگی تیک عصبی گذرا وجود طبیعت موقت و یا زودگذر بودن دوره ی این نوع اختلال است در حالت تیک عصبی گذرا یک نوع تیک حرکتی و یا یک نوع تیک کلامی در بسیاری از مواقع روز مشاهده می شود و برای تشخیص این نوع تیک عصبی میزان طول تجربه ی علایم باید حداقل 4 هفته و کمتر از یک سال باشد. برای تشخیص اختلال تیک عصبی مزمن علایم باید بیشتر از یکسال تداوم یابند و حداقل یک نوع تیک عصبی حرکتی و کلامی مشاهده گردد .

حالت استرس عاملی مهم در تشدید اختلال تیک عصبی می باشد . همچینن امکان دارد استرس نقش مهمی در بازگشت یا عود اختلال تیک عصبی داشته باشد.

در مورد سبب شناسی ابتلا به اختلال تیک اختلاف نظرهای زیادی وجود دارد.برخی از پژوهشگران ارتباطی بین ابتلا به اختلال تیک و وجود ناتوانیهای یادگیری را پیدا نموده اند همچینن ارتباطی بین ابتلا به اختلال تیک و برخی از اختلالات روانشناختی مانند اختلال وسواسی – جبری ، اختلال استرس بعد از سانحه (PTSD) کشف شده است.بر اساس مدل رفتاری علایم اختلال تیک بر اساس اصول یادگیری وسیله ای شکل می گیرد . به عبارت دیگر  تیک های حرکتی و کلامی به عنوان وسیله ای جایگزین برای  سایقها (Drives ) و فشارهای درونی عمل نموده و در نتیجه تداوم می یابند.  مدل های روانکاوی و روان تحلیلی در مورد سبب شناسی اختلال تیک اعتقاد دارند که ظاهر شدن علایم تیک بیانگر وجود تعارضات درونی است و از طریق تیک ها تعارضات درونی به شیوه ی سمبولیک نشان داده می شود. در این مدل ها اعتقاد بر آن است که تعارضات حل نشده دوران کودکی و احساسات خشم سرکوب شده تبدیل به علایمی می شوند که حالت تیک نامیده می شوند. نقش عوامل ژنتیک نیز در بالا بردن خطر ابتلا به اختلال تیک نیز ذکر شده است.میزان نقش ژنتیک در ابتلا به اختلال تیک حدود 10 الی 30 درصد برآورد شده است.

رفتار درمانی یکی از روش های موثر در درمان اختلال تیک می باشد. تکنیک های مختلف رفتار درمانی برای کاهش یا از میان برداشتن تیک ها پیشنهاد شده است. شاید گسترده ترین تکنیک رفتاردرمانی که برای درمان اختلال تیک بکار می رود تکنیک عادت متضاد (Habit reversal ) است. در این تکنیک بر روی تمرین ایجاد حرکات عضلانی متضاد با حالت تیک تمرکز می شود. سایر تکنیک های رفتاردرمانی که در درمان اختلال تیک موثر هستند شامل روش خود نظارت گری(Self- monitoring ) ، آموزش آگاهی ( Awareness) تمرین کامل نمودن پاسخ (Competing response practice ) و فرایند ارایه ی حمایت از سوی اعضای خانواده ، تکنیک تمرین منفی ، آموزش آرمیدگی و برخی از تکنیک های انزجاری مانند الکترو شوک موثر است.

برای درمان اختلال تیک از روش روان درمانی تحلیلی کوتاه مدت نیز استفاده شده است. از جمله روش های مهم در این نوع درمان می توان به استفاده از روش هپنوتیزم و تفسیر رویاها اشاره نمود.

در کنار استفاده از روان درمانی استفاده از دارو درمانی نیز می تواند در درمان اختلال تیک موثر باشد. یکی از داروهایی که در این زمینه موثر است هالوپریدول است.

نوشته شده توسط دکتر حسین لطفی نیا ( متخصص روانشناسی بالینی )

استفاده از این مقاله به شرط ذکر نام نویسنده و آدرس سایت آزاد است

9 / 7 / 95

منابع

Rutter.M.(2008).Rutter child and adolescent psychiatry. Blackwell publisher

Walker.R.(2001 ).Handbook of clinical child psychology.John Wiley press.

آدرس دفتر روانشناسی دکتر حسین لطفی نیا ( متخصص روانشناسی بالینی ):تبریز ،خیابان ،17شهریور جدید ، بالاتر از تقاطع خیابان طالقانی ، برج سینا ، طبقه ی هفتم
تلفن :04135559866

بازدیدها: 903