علایم و روش های درمان اختلالات دو قطبی

اختلالات دوقطبی یکی ازانواع اختلالات خلقی می باشد. اختلالات خلقی یکی از شایعترین اختلالات روانشناختی هستند. ویژگی مهم اختلالات خلقی بوجود آمدن تغییراتی در حالت خلقی است . حالت خلقی عبارت است حالتی است که با توجه نمودن به چهره و نحوه ی صبحت شخص مورد استنباط قرار می گیرد. حالت خلقی اشخاص را می توان در سه نوع حالت خلق بهنجار (Normal ) ، حالت خلق پائین تر از بهنجار و حالت خلق بالاتر از بهنجار قرار داد. اختلالات خلقی به دو نوع کلی اختلالات خلقی تک قطبی و اختلالات خلقی دو قطبی تقسیم می شوند . ویژگی اصلی اختلالات تک قطبی آن است که در این دسته از اختلالات حالت خلقی شخص کاهش قابل توجهی می یابد و با کاهش حالت خلقی علایم مختلفی مانند کاهش میزان انرژی ، خستگی زیاد ، احساس درماندگی ، عدم توانایی در تمرکز و تصمیم گیری و افت قابل توجه در میزان کارکرد نیز ظاهر می شود. در دسته ی اختلالات تک قطبی تنها اختلالات افسردگی قرار دارند. اختلالات افسردگی یکی از شایعترین اختلالات روانشناختی می باشند. علامت عمده ی اختلالات افسردگی کاهش قابل توجه در میزان حالت خلقی و عدم رضایت از انجام فعالیتها یی می باشدکه قبلا برای شخص لذت بخش بود . سایر علایم اختلالات افسردگی شامل مواردی مانند مشکل در تمرکز و تصمیم گیری ، احساس ناامیدی ، کاهش یا افزایش میزان اشتها ، بیخوابی و یا پرخوابی و افکاری در ارتباط با مرگ و یا اقدام به خودکشی می باشد. در آخرین طبقه بندی اختلالات روانشناختی که توسط انجمن روانپزشکی آمریکا انجام گرفته و اصطلاحا به DSM-V معروف است اختلالات افسردگی به انواع مختلفی مانند اختلال افسردگی اساسی (Major depression dis order ) ، اختلال افسردگی مقاوم (Persistence depression disorder ) ، اختلال غمگینی قبل از قاعدگی و اختلال افسردگی همراه با بیماریهای جسمانی و وابستگی به مواد تقسیم می شوند . همچینن در طبقه بندی فوق اختلالات افسردگی اساسی و اختلال افسردگی مقاوم زیر مجموعه هایی از اختلالات دیگر افسردگی مانند اختلال افسردگی فصلی نیز دارند.

ویژگی عمده ی اختلال دو قطبی آن است که در این اختلال شخص دوره هایی از حالت مانیا (Mania ) و یا هیپومانیا (Hypo mania ) را تجربه می نماید و در پی آن دوره هایی از حالت افسردگی را نیز تجربه می کند. بطور کلی می توان گفت لازمه ی تشخیص اختلال دو قطبی تجربه ی حداقل یک دوره ی مانیا و یا هیپومانیا است. اختلال دو قطبی به دو نوع کلی اختلال دو قطبیI و اختلال دو قطبی II طبقه بندی می شوند . ویژگی مهم اختلال دو قطبی I تجربه ی دوره ی مانیا به همراه دوره ی اختلال افسردگی اساسی است و ویژگی اختلال دو قطبی II تجربه ی دوره ی هیپومانیا به همراه دوره ی از حالت افسردگی است. اختلال خلقی ادواری یا سیکلوتایمی (Cyclotamia ) از انواع دیگر اختلال دوقطبی است . ویژگی مهم اختلال خلق ادواری وجود علایمی حاکی از بالا رفتگی خلق به همراه وجود علایمی حاکی از حالت  افسردگی است.

اختلال دوقطبی I

علامت عمده ی ابتلا به اختلال دو قطبی I تجربه ی حداقل یک دوره ی مانیا و به دنبال آن تجربه یک دوره اختلال افسردگی اساسی است. برای تشخیص دوره ی مانیا حالت شادی زیاد و یا حالت تحریک پذیری باید وجود داشته باشد . معمولا در اولین دوره ی مانیا علامت عمده ، تجربه ی حالت شادی زیاد است اما در دوره های بعدی تجربه ی حالت مانیا امکان دارد به جای حالت شادی زیاد حالت تحریک پذیری مشاهده شود . علایم دیگر دوره ی مانیا شامل حالت پرش افکار ( حالتی که در آن بیمار قبل از آنکه یک جمله را تمام کند جمله ی دیگر را آغاز می کند. ) ، اعتماد به نفس بسیار زیاد ، کاهش میزان خواب ، وجود هذیانها بخصوص هذیانهای بزرگ منشی و گزند و آسیب  و  انجام رفتارهای پر خطر می باشد. همچینن برای تشخیص دوره ی مانیا لازم است که شدت اختلال سیب افت قابل توجه در میزان کارکردهای اجتماعی و روانشناختی شخص مبتلا گردد. میزان زمان دوره ی مانیا متفاوت است و زمان این دوره بطور متوسط دو یا سه ماه است. در برخی از مواقع زمان این دوره فقط یک روز باشد. برای تشخیص اختلال دو قطبی I لازم است که شخص مبتلا بعد از تجربه ی دوره مانیا اختلال افسردگی اساسی را نیز تجربه نماید. علایم اختلال افسردگی اساسی شامل تجربه حالت خلق افسرده و عدم احساس رضایت از انجام فعالیتها به همراه علایمی مانند کاهش یا افزایش میزان خواب ، عدم توانایی در تمرکز ، مشکل در تصمیم گیری ، احساس ناامیدی ، وجود افکاری در مورد مرگ و یا اقدام به خودکشی و کاهش یا افزایش میزان اشتهابه غذا است.

اختلال دو قطبی II

اختلال دو قطبی II با تجربه ی حداقل یک دوره ی هپیومانیا و در پی آن تجربه ی دوره ای از حالت افسردگی همراه است. شدت علایم دوره هیپومانیا به صورت معناداری کمتر از دوره ی مانیا است . همچینن در دوره ی هیپومانیا علایم حالت روان پریشی ( مانند حالت پرش افکار و یا حالتهای هذیانی مانند مانند هذیان بزرگ منشی و گزند و آسیب ) که در دوره مانیا دیده می شود مشاهده نمی گردد . از دیگر تفاوت های مهم دوره ی هیپومانیا با دوره ی مانیا آن است که دوره ی هیپومانیا بر عکس دوره ی مانیا شخص مبتلا آسیب چندانی در عملکردهای اجتماعی و شغلی تجربه نمی کند.  دوره ی هیپومانیا با حالت بالا رفتگی خلق و حالت تحریک پذیری،  بالا رفتن میزان اعتماد به نفس ، پر حرفی و انجام فعالیتهای زیاد همراه است. اشخاصی که مبتلا به اختلال دو قطبی II  می باشند بعد از تجربه ی دوره ی هیپومانیا دوره ای از افسردگی را تجربه می نمایند . بر عکس اختلال دو قطبی I مبتلایان به اختلال دو قطبی II در فاز افسردگی علایم کامل اختلال افسردگی اساسی را نشان نمی دهند.

با توجه به این موضوع که در اکثر مواقع شدت علایم اختلال دو قطبی II کم می باشد لذا اشخاص مبتلا به اختلال دو قطبی II امکان دارد برای درمان مراجعه نکنند.

اختلال دیگری که در طبقه ی اختلالات دو قطبی قرار می گیرد اختلال خلق ادواری است. ویژگی مهم این اختلال حالت مزمن بودن آن است . حالت مزمن بودن اختلال خلق ادواری به این معنا است که برای تشخیص این اختلال لازم است که علایم آن در بزرگسالان برهی حداقل د. سال و در کودکان علایم این اختلال برای حداقل یگکسال تداوم یابد. از علایم مهم اختلال خلق ادواری که برای تشخیص آن مو.رد استفاده قرار می گیرد وجئود علایمی از بالا رفتن حالت خلقی مانند حالت شادی زیاد و یا حالت تحریک پذیری ب، بالا رفتن سطح اعتماد به نفس ، پرحرفقی ، و وجود دوره ای حالت افسردگی که به صورت کاهش میزان سطح خلقی به همراه عدم رضایت از انجامفعالیتهایی کعه قبلا برای انجام دادن آنها رضایت بخش بود می باشد .از سایر علایمی که در دوره ی افسردگی اشهخاص مبتلا به اختلال خلق ادروای تجربه می کنند می توان به مشکل در تمرکز ، عدم توانایی در تصمیم گیری و حالت ناامیدی اشاره نمود.

نظریه های مختلفی در مورد سبب شناسی ابتلا به اختلالات دو قطبی ارایه شده است . بر اساس نظریه های روان تحلیلی تجربه ی دوره ی مانیک به عنوان دفاعبی ردر مقابل حالت افسردگی می باشد و شخص با نشان دادن حالت مانیا از درد حالت افسردگی رهایی می بیابد.  بنظ می رسد که عامل ژنتیک در ابتلا به اختلالات دو قطبی نقش بیشتری از سایر عوامل داشته باشد . بر اساس نتایج پژوهشهایی که در این زمینه انجام گرفته نقش عامل زنتیک در ابتلا به اختلالات دو قطبی بیشتر از نقش این عامل در ابتلا به اختلالات تک قطبی است و این میزان امکان دارد به حدود 20 درصد نیز برسد.

روش های درمان

انتخاب نوع درمان اختلالات دو قطبی عمدا بستگی به دو عامل شدت و فاصله ی تقربیی هر یک دوره های مانیا و افسردگی دارد. بنظر می رسد زمانی که شدت اختلالات دو قطبی زیاد است بخصوص زمانی که اختلال از نوع اختلال دو قطبی I تشخیص داده می شود و زمانی که فاصله ی دوره های هریک از حالتهای مانیا و افسردگی کم است ( بخصوص کمتر از یکماه ) امکان دارد استفاده از درمانهای دارویی بهترین روش درمان اختلالات دو قطبی باشد اما زمانی که میزان شدت اختلالات دو قطبی کم است و طول دوره های مانیا و افسردگی طولانی است ( مانند دو یا سه ماه ) در آن صورت به همراه درمان دارویی می توان از درمانهای روان درمانی نیز استفاده نمود . درمانهای روان درمانی به مجموعه درمانهایی گفته می شود که هدف از اجرای آنها کمک به بیماران برای ایجاد تغییراتی در حالتها هیجانی ، رفتاری و شناختی می باشد. روان درمانگران با کمک تکنیک های مختلف تلاش می نمایند تا با ایجاد تغییرات فوق علایم اختلالات مختلف روانپزشکی را در بیماران کاهش دهند. امروزه بیشتر از 300 نوع روان درمانی شناسایی شده است . از بین روش های مختلف روان درمانی ، چند نوع از آنها ( مانند درمان شناختی- -رفتاری و درمان روان تحلیلی  ) بیشتر از سایر روش ها مورد استفاده قرار می گیرند. امروزه ثابت شده است که استفاده از روش های روان درمانی برای درمان انواع مختلف اختلالات دو قطبی که میزان شدت علایم آنها در سطح خفیف تا متوسط قرار دارد می تواند موثر باشد. از بین روان درمانیهایی که برای درمان اختلالات دو قطبی استفاده می شوند  درمان شناختی – رفتار ی به علل مختلف از جمله کوتاه مدت و ساختار یافته بودن آن بیشتر مورد استفاده درمانگران قرار گرفته است . در درمان شناختی – رفتاری اعتقاد بر آن است که برای  ایجاد تغییرات هیجانی باید تغییراتی در افکار و رفتارهای بیمار بوجود آید . درمانگران شناختی – رفتاری برای ایجاد تغییرلات فوق از تکنیکهای مختلف رفتاری ( مانند تکنیک ثبت فعالیتها ، تکنیک آزمایشات رفتاری و تکنیک توجه برگردانی ) و تکنیک های شناختی ( مانند تکنیک شناسایی و مقابله با افکار خودکار منفی و تکنیک سوالات سقراطی )استفاده می کنند.

نوشته شده توسط دکتر حسین لطفی نیا ( متخصص روانشناسی بالینی)

استفاده از مطالب این مقاله به شرط ذکر نام نویسنده و آدرس سایت بلامانع است

96/10/4

آدرس دفتر روانشناسی دکتر حسین لطفی نیا (متخصص روانشناسی بالینی) : تبریز، خیابان17 شهریور خدید، بالاترتقاطع از خیابان طالقانی،برج سینا، طبقه ی هفتم

تلفن:04135559866 و09144015140

 

منابع

                                                                Comer,R.(2012). Abnormal psychology .New York : Worth publishers

                                                      Kaplan.H..& Sadock.B. (2016).Synopsis of psychiatry .New York:  LWW         publishers

               Kaplan.H..& Sadock.B.(2007). Comprehensive textbook of psychiatry. New York : LWW publishers

بازدیدها: 6840