انواع مهارت های کسب شده در مبتلایان به اختلال افسردگی در پی اجرای روان درمانی شناختی – رفتاری

اختلال افسردگی یکی از اختلالات شایع روانشناختی می باشد که بر طبق برخی از برآوردها میزان شیوع سالانه آن در بین زنان 16 الی 20 درصد و در بین مردان 8 الی 12 درصد می باشد. همچینن در بین زنان ابتلا به اختلال افسردگی بعد از ابتلا به اختلال فوبیا به عنوان شایعترین اختلال روانشناختی مطرح است و در بین مردان نیز ابتلا به اختلال افسردگی بعد از اختلال وابستگی به مواد و اختلال فوبیا به عنوان سومین اختلال شایع روانشناختی مطرح می باشد. میزان ایجاد ناتوایی در اثر ابتلا به اختلال افسردگی به قدری زیاد می باشدکه سازمان بهداشت جهانی ابتلا به این اختلال را از نظر ایجاد ناتوایی به عنوان دومین بیماری بعد از بیماریهای قلبی- عروقی دانسته است. ابتلا به اختلال افسردگی با عوارض گوناگونی نیز همراه است که مهمترین این عوارض افزایش خطر اقدام به خودکشی است به نحوی که در بین مبتلایان به اختلال افسردگی میزان اقدام به خودکشی حدود 10 برابر اشخاصی است که مبتلا به اختلال افسردگی نمی باشند است. اختلال افسردگی به انواع فرعی مختلفی طبقه بندی می شود که شایعترین آنها اختلال افسردگی اساسی (Major depression) و اختلال افسردگی مقاوم (Persistent)می باشد. اگرچه هر یک از انواع فرعی اختلال افسردگی با علایم مختلفی همراه است اما شایعترین انواع علایم اختلال افسردگی عدم رضایت یا لذت بردن از انجام فعالیتهای روزمره و کاهش میزان حالت خلقی می باشد. از دیگر علایم اختلال افسردگی کاهش یا افزایش میزان اشتها به غذا ، بیخوابی و یا پر خوابی می باشد که این علایم در طبقه ی علایم نباتی اختلال افسردگی قرار می گیرند. کاهش تمرکز و یا وجود مشکل در تصمیم گیری از دیگر علایم اختلال افسردگی است. متخصصان علوم  روانشناختی اعتقاد دارند که بین حالت افسردگی و اختلال افسردگی یا افسردگی کلینیکی تفاوت هایی وجود دارد . به نظر انان علایم حالت افسردگی در مقایسه با علایم اختلال افسردگی یا افسردگی کلینیکی خفیف تر بوده و تعداد علایم در حالت افسردگی کمتر از تعداد علایم در اختلال افسردگی یا افسردگی کلینیکی است . برای درمان اختلال افسردگی از روشهای درمانی دارویی و روشهای مختلف روان درمانی استفاده می شود. درمان دارویی اختلال افسردگی به کمک داروهای ضد افسردگی انجام می گیرد. داروهای ضد افسردگی انواع مختلفی دارند و از بین انواع مختلف داروهای ضد افسردگی داروهای اختصاصی باز دارنده ی باز جذب سروتونین (SSRI) و داروهای ضدافسردگی سه حلقه ای کاربرد بیشتری دارند . میزان درصد اثر داروهای ضدافسردگی 65 الی 70 درصد برآورد شده است. از سوی دیگر  حدود 65 الی 70 درصد مبتلایان به اختلال افسردگی نسبت به تجویز داروهای ضد افسردگی پاسخ مثبت می دهند . روانپزشکان برای آن دسته از مبتلایان که به داروهای ضدافسردگی پاسخ نمی دهند از دسته های دیگر دارویی مانند داروهای ثابت کننده ی حالت خلقی و یا از داروهای محرک زا استفاده می کنند. در مواقعی که میزان شدت علایم اختلال افسردگی در سطح پائین قرار دارد و یا اشخاص حالت افسردگی را تجربه می کنند یکی از گزینه های درمان اختلال افسردگی استفاده از انواع روان درمانیها می باشد و یکی از روان درمانیهای مهمی که در زمینه ی درمان اختلال افسردگی کار برد زیادی  دارد روان درمانی شناختی- رفتاری است. این نوع روان درمانی هم کوتاه مدت و هم ساختار یافته می باشد و چینن ویژگیهایی سبب شده است که استقبال روان درمانگران از استفاده از آن در درمان اختلال افسردگی بسیار افزایش یابد.  در جریان اجرای درمان شناختی – رفتاری پس از ازریابی علایم و مشکلات مراجعان مبتلا به اختلال افسردگی از مجموعه ای از تکنیکهای رفتاری و شناختی استفاده می شود و نوع تکنیکهای استفاده شده در هر مراجع با توجه به نتایج بدست آمده از مرحله ی ارزیابی متفاوت است . از جمله تکنیکهایی که درمانگران شناختی -رفتاری در چریان اجرای این نوع روان درمانی از آنها استفاده می کنند می توان به تکنیک ثبت فعالیتها ، تکنیک برنامه ریزی رفتار ، تکنیک فعال سازی رفتار و تکنیک بازسازی شناختی اشاره نمود. روان درمانگران شناختی- رفتاری در جریان اجرای درمان شناختی- رفتاری فعالیتهایی انجام می دهند تا بتوانند تغییراتی در جریان افکار و رفتارهای مراجعان مبتلا به اختلال افسردگی ایجاد کنند. از سوی دیگر روان درمانگران شناختی-رفتاری اعتقاد دارند که افکار ، رفتار ها و هیجانات ارتباط متقابلی با یکدیگر دارند و با تغییر یکی از این حالتها می توان حالت دیگر را هم تغییر داد. همچینن آنان اعتقاد دارند که وجود خطاهای شناختی یکی از عوامل مهم ایجاد علایم اختلال افسردگی می باشد و این خطاها به دنبال فعالیت عواملی مانند طرحواره های شناختی منفی و افکار خودکار منفی به وجود می آیند. بعد از اجرای روان درمانی شناختی- رفتاری انتظار بر این است که مهارتهایی در مراجعان مبتلا به اختلال افسردگی پدید آید و ایجاد این مهارتها می تواند به عنوان ملاکهایی برای بهبودی از اختلال افسردگی مطرح گردد . برخی از این مهارتها عبارتند از :

-تلاش بیشتر برای کاهش میزان درگیریهای ذهنی با خاطرات گذشته و نگرانی های آینده 

-تلاش برای افزایش میزان ارتباطات اجتماعی

-آگاهی به نقش نوع تفسیر علل رخ دادن رویداهای ناراحت کننده در میزان کاهش حالت خلقی :

 جمله ی فوق به معنای آن است مه در روان درمانی شناختی- رفتاری فرض بر آن است که اگر شخص علل رخ دادن رویدادهای ناخوشایند را به خود نسیت دهد حالت خلقی وی کاهش و اگر علل رخ دادن رویداد های ناراحت کننده را به عوامل بیرون از خود یا عوامل محیطی نسبت دهد حالت خلقی او کاهش چندانی نخواهد یافت.

-آشنایی با ارتباط متقابل بین رفتارها ، هیجانات  و افکار 

– آگاهی به علایم مختلف اختلال افسردگی و علل ابتلا به آن 

– آگاهی به تفاوتهای بین حالت افسردگی و اختلال افسردگی 

-کاهش میزان انتقاد به خود و افزایش میزان حالت خوش بینی

-بکار بردن روش هایی برای رسیدن به حالت آرمیدگی (مانند استفاده از تصویر سازی های ذهنی و بکار بردن روش های آرمیدگی )

-توانایی ایجاد تغییر در حوزه های مختلف رفتاری ، شناختی و هیجانی

-بکاربردن برخی از تکنیک های شناختی و رفتاری برای کاهش میزان احساس ناامیدی

– بکار بردن روش های مدیریت استرس

-بکار بردن روشهای مدیریت حالت خشم

-بکار بردن روش حل مساله 

– بکار بردن روش ابراز قاطعیت

-برنامه ریزی بهتر برای انجام فعالیتهای زندگی

-توانایی برای شناسایی و مقابله با افکار خودکار منفی

-ثبت انواع فعالیتهای روزمره ی زندگی به منظور مقابله با افکار خودکار منفی

-تهیه لیستی از فعالیتهای رضایت بخش زندگی و متعهد شدن برای انجام آن فعالیتها

-تهیه ی لیستی از جملات مثبت در مورد خود ، دنیا و آینده

 -تلاش برای فعالیت بیشتر در زندگی روزمره برای رسیدن به اهداف خود

-بکار بردن افکار متفاوت بجای افکار خودکار منفی 

-عدم قضاوت فوری در مورد عوامل ایجاد کننده ی رویدادهای ناراحت کننده

– افزایش میزان ارتباطات بین فردی

-آگاهی به عوامل کاهش دهنده ی میزان حالت خلقی (Mood )

-بکار بردن روش هایی برای تغییر در شیوه ی تفکر منفی به شیوه ی تفکر مثبت 

-بکار بردن برخی از تکنیک های رفتاری به منظور توجه کمتر به رویدادهای ناخوشایند زندگی و توجه بیشتر به فعالیتهای لحظه ی حاضر 

-افزایش میزان مهارتهای اجتماعی

-آشنایی با عوامل مستعد کننده ی ابتلا به اختلال افسردگی

منابع

            Reinecke.M .& Davison .M.(2002). Comparative treatments of depression . New York : Springer publishing company

Schwartz.T & Petersen.T.(2009). Depression treatment strategies and management. New York: Informa health care publisher

       Segal.Z.(2013).Mindfulness – based cognitive therapy for depressive NewYork: Guilford

نوشته شده توسط دکتر حسین لطفی نیا ( متخصص روانشناسی بالینی )

استفاده از مطالب این مقاله به شرط ذکر نام نویسنده و آدرس سایت بلامانع است.

آدرس دفتر روانشناسی و مشاوره ی دکتر حسین لطفی نیا : تبریز ، خیابان 17 شهریور جدید ، حدفاصل خیابان های ظالقانی و ارتش ، ساختمان سینا ، طبقه ی هفتم

تلفن : 04135559866

1400/12/14

بازدیدها: 226