انواع روش ها یا تکنیکهای آرمیدگی (Relaxation) 

یکی از کاربردهای مهم روشها یا تکنیکهای آرمیدگی در کاهش علایم اختلالات اضطرابی می باشد. اختلالات اضطرابی شامل چندین نوع اختلال روان شناختی است که ویژگی اصلی آنها وجود سطح بالایی از  اضطراب است به نحوی که کارکردهای ارتباطی ، شغلی و یا تحصیلی شخص مبتلا آسیب قابل توجهی می بیند. از جمله مهمترین اختلالات اضطرابی می توان به اختلال پانیک و اختلال اضطراب منتشر اشاره نمود. برای درمان اختلالات اضطرابی از درمان دارویی و روان درمانی استفاده می شود. یکی از مهمترین انواع روان درمانی که نتایج پژوهشهای بسیاری اثبات نموده است که برای درمان اختلالات اضطرابی موثر می باشند روان درمانیهای شناختی- رفتاری  است. امروزه انواع مختلفی از  روان درمانیهای شناختی – رفتاری ابداع شده است  و کارآیی بسیاری از این نوع از روان درمانیها در درمان اختلالات اضطرابی بوسیله ی پژوهشهایی که در این زمینه نجام گرفته است مورد اثبات قرار گرفته است. یکی از ویژگیهای مهم روان درمانیهای شناختی – رفتاری بکار بردن انواع مختلف تکنیکها و روشهای رفتاری و شناختی برای مقابله با علایم مختلفی است که شخص مبتلا به اختلالات روان شناختی آنها را تجربه می نماید است و یکی از این تکنیکها و یا روش ها روش ها ی آرمیدگی  می باشد. امروزه از روش ها یا تکنیکهای آرمیدگی علاوه در درمان اختلالات اضطرابی در درمان اختلالاتی مانند اختلال بیخوابی ، سردردهای تنشی و بیماری فشارخون نیز استفاده می شود. اگرچه انواع مختلفی از روش ها و تکنیکهای آرمیدگی در روان درمانی شناختی – رفتاری مورد استفاده قرار می گیرد اما ویژگی مشترک همه ی آنها تاکید بر روی مشارکت فعال بیمار در اجرای آنها می باشد. بطور خلاصه در روان درمانیهای شناختی – رفتاری روش ها و یا تکنیکهای آرمیدگی نوعی مهارت دانسته می شود که بیمار مبتلا به برخی از اختلالات روان شناختی آنها را در جلسه روان درمانی یاد می گیرد و در محل زندگی خود با تمرینات مختلف این مهارت را حفظ نموده و بکارمی برد برخی از روشها و یا تکنیکهای آرمیدگی بر روی تغییر افکار و شناختها به عنوان وسیله ای برای رسیدن به حالت آرامش تاکید می نمایند و برخی دیگر از این روش ها و تکنیکها حالت آرامش جسمی را به عنوان وسیله ای برای رسیدن به حالت آرمیدگی مطرح می کنند. انواع مختلفی از تکنیکها و روش های آرمیدگی وجود دارد و من به چند نوع مهم از آنها اشاره می کنم :

1- تکنیکهای آرمیدگی تنفسی : انواع مختلفی از تکنیکهای آرمیدگی تنفسی ابداع شده است .در یکی از این تکنیکها شخص نفس عمیقی را می کشد و آن را برای پنج ثانیه نگه می دارد و سپس به صورت آهسته نفس خود را بیرون می دهد و بدین وسیله یاد می گیرد که جریان تنفس عمیق و آهسته ای را در طول روز داشته باشد.

2-تکنیک آرمیدگی تجسمی : در این نوع حالت آرمیدگی روان درمانگر مراجع را تشویق می کند که تصاویر خوشایند و یا واژه های آرامبخشی را در ذهنش مرور کند. همچینن در این نوع حالت آرمیدگی ابتدا شخص مشکل یا  مشکلات خود را در ذهش تصور نموده و سپس تصور می نماید که راه حلهای موفق آمیزی را برای حل آنها بکار می برد. 

3- آرمیدگی پیشرونده عضلانی (progressive muscle relaxation ) : شخصی که در کاربرد روش آرمیدگی پیشرونده ی عضلانی نقش مهمی داشت  جوزف ولپی(Joseph Wolpe ) بود . وی نظریه ای به نام نظریه ی بازداری متقابل را ارایه نمود. بر اساس این نظریه امکان اینکه انسان بتواند در یک لحظه حالت تنش و اضطراب و حالت آرامش را تجربه کند وجود ندارد . همچینن جاکبسون در نظریه ی خود بیان می دارد که حالت اضطراب و تنش با حالت انقباض عضلات و حالت آرامش و آرمیدگی با حالت انبساط عضلات ارتباط دارد .  ولپی در  نظریه ی خود اعتقاد دارد که می توان از روش آرمیدگی پیشرونده ی عضلات برای کاهش حالتهای اضطراب و ترس در بیمارانی که مبتلا به به برخی از اختلالات روان شناختی بخصوص بیمارانی که مبتلا به اختلالات اضطرابی هستند می توان استفاده نمود.  شیوه ی اجرای روش آرمیدگی عضلانی به این شکل است که شخص بر روی صندلی راحت می نشیند و عضلات مهم بدن خود را به ترتیب در حالت تنش و آرمیدگی قرار می دهد . دوره ی هر تنش عضلانی 5 الی 7 ثانیه و دوره ی هر آرمیدگی عضلانی 20 الی 30 ثانیه می باشد و فرایند فوق الذکر برای  تمام گروه های عضلانی تکرار می شود.زمانی که تمام عضلات عمده ی بدن در حالت تنش و آرمیدگی قرار گرفتند. جریان اجرای روش آرمیدگی عضلانی پیشرونده پایان می یابد و شخص باید این روش را در خانه تمرین نماید . پژوهشها نشان می دهد زمانی که شخص تمرینات مکرر مربوط به رسیدن به حالت آرمیدگی پیشرونده عضلانی را در محل زندگی خود انجام می دهد می تواند با بیان واژه ی    آرامش (Relax )می تواند حالت آرمیدگی و راحتی در خود ایجاد کند 

4- بیوفیدبک (Biofeedback ) : برای اولین بار میلر (Miller ) و همکاران در دانشگاه یل (Yale ) از این روش به عنوان روشی برای ایجاد آرمیدگی استفاده نمودند . روش بیوفیدیک را می توان روشی دانست که به کمک آن شخص اطلاعات زیستی یا فیزیولوژی بدن خود را که به وسیله ی ابزار های مختلف بدست آمده را مشاهده نموده و از طریق بازخوردهای مکرر خود به آن اطلاعات تغییراتی را در آنها ایجاد می نماید. به طور کلی می توان گفت استفاده از روش بیوفیدبک شخص را فادر می سازد که از فرایندهای نابهنجار فیزیولوژیکی بدن خود آگاه شود و این فرایندها  را به سطح  سالم تری برساند. بر عکس سایر روشها و تکنیکها آرمیدگی که بکار بردن آنها نیاز به استفاده از ابزارهای پیچیده ای ندارند برای اجرای روش بیوفیدبک لازم است که از ابزارهایی که به کمک آن بتوان میزان برخی از فرایندهای فیزیولوژی بدن ( ماتند میزان فشارخون ) را اندازه گیری نمود استفاده نمود. زمانی که از روش بیوفیدبک برای ایجاد حالت آرمیدگی استفاده می شود نظارت بر روی  کاهش تنش عضلانی از اهداف اصلی اجرای روش بیوفیدبک است . در جریان اجرای روش بیوفیدبک زمانی که هدف از اجرای این روش برای ایجاد حالت آرمیدگی می باشد شخص به کمک حس گرهایی که به عضلات عمده بدن وی  وصل شده و این حس گرها اطلاعات دریافتی از عضلات را به یک کامپیوتر می فرستادند از میزان تنش عضلات خود آگاه می شود و بتدریج از طریق آزمایش و خطا یاد می گیرد بر روی چینن فرایندهایی تاثیر مثبت بگذارد. 

5-هپنئوز (Hypnosis ) : ابداع کننده ی هپنئوتیزم مدرن میلتون اریکسون ( Milton Erikson ) می باشد. بطور کلی فرایند اجرای هپینوتیزم  به سه مرحله ی قبل از تلقین ، مرحله ی تلقین و مرحله ی پس از تلقین تقسیم می شوند .  تمرکز درمانگر در مرحله ی قبل از تلقین بر روی ایجاد حالت آرمیدگی از طریق مختلف از جمله تشویق شخص برای تنفش عمیق است . بسته به تکنیکی که درمانگر برای ایجاد آرمیدگی استفاده می کند وی سعی می نماید که با حالت تلقین حالت آرمیدگی عمیقی در شخص ایجاد کند. در مرحله ی تلقین درمانگر تلاش دارد که تلقین های هدفمند را برای کاهش علایم ناراحت کننده ی شخص ارایه دهد. مرحله ی بعد از تلقین برای تشدید و طولانی نمودن تلقین ها برنامه ریزی شده است 

6-روش های مراقبه (Meditation ) : یکی  از اهداف اصلی روش های مختلف مراقبه ایجاد حالت آرمیدگی می باشد . از جمله روش های مراقبه روش ذهن آگاهی ( Mindfulness ) است . استفاده از روش ذهن آگاهی سبب می شود که شخص بتواند یک نوع آگاهی غیرقضاوت کننده بر روی تجربه ی لحظه ی حاضر خود داشته باشد و همچینن بتواند فرایند توجه خود را به گونه ای هدایت نماید که به جای پاسخ واکنشی به محرکها ، پاسخهای آگاهانه ای به آنها بدهد. امروزه یک انواعی از درمانهای شناختی- رفتاری که در طی دو دهه ی گذشته ابداع شدند و به درمانهای شناختی موج سوم معروف هستند از روش مراقبه ی ذهن آگاهی در فرایند درمان اختلالات روان شناختی بخصوص اختلالات اضطرابی و افسردگی استفاده ی زیاد می نمایند.  زیر بنای نظری این روش های روان درمانی بر پایه ی این اعتقاد قرار دارد که استفاده از روش مراقبه ی ذهن آگاهی می تواند ارتباط شخص را با لحظه ی حاضر تسهیل نماید و موجب پذیرش بهتر رویدادهای ناراحت کننده شود

نوشته شده توسط دکتر حسین لطفی نیا ( متخصص روان شناسی بالینی )

استفاده از مطالب مطرح شده در این مقاله به شرط ذکر نام نویسنده و آدرس این سایت بلامانع است.

آدرس دفتر روان درمانی و مشاوره دکتر حسین لطفی نیا .

تبریز ، خیابان 17 شهریور جدید ، حدفاصل خیابانهای ارتش و طالقانی ، ساختمان سینا ، طبقه ی هفتم

شماره تلفن :04135559866