مقاله کوتاه: بررسی اجمالی آزمونهای هوشی

سابقه ی استفاده از آزمونهای هوشی به بیشتر از یک قرن پیش برمی گردد.  آزمون هوشی استانفورد-بینه یکی از اولین آزمونهای هوشی بود. این آزمون شامل تعداد زیادی از آزمون های فرعی هوشی است و زیر بنای ساخت آن بر اساس آن دسته از نظریه های هوشی که تاکید می نمایند هوش شامل مجموع توانانیهای مختلف  می باشد بینان گذاشته شده است .با کمک اجرای آزمون هوشی استانفورد- بینه می توان  بهره ی هوشی آزمودنیها را مشخص نمود . در این آزمون ، بهره ی هوشی از تقسیم سن عقلی بر سن تقویمی ضربدر صد بدست می آید. عیب مهم آزمون هوشی استانفورد-بینه آن است که نتایج آن در مورد آزمودنیهایی که بیشتر از 15 سال دارند چندان قابل اعتبار نمی باشد .علت این موضوع آن است که بر اساس برخی از نظریه های هوشی ، رشد تواناییهای هوشی تا 15 سال ادامه یافته و بعد از آن متوقف شده و حتی در سنین بعد از جوانی شروع به کاهش می نماید .برای رفع این مشکل آزمونهای هوشی که امروزه ساخته می شوند  از روش رتبه بندی استفاده می کنند .به عبارت دیگر دراین روش برای نعیین بهره ی هوشی هر آزمودنی با اشخاص همسن خود که به عنوان گروه هنجار معروف هستند مقایسه می شوند. استفاده از این روش جدید سبب شده است که این آزمونها بتوانند بهره ی هوشی اشخاص بزرگسال و حتی سالمند را هم بدست آورند.

امروزه آزمون های هوشی وکسلر یکی از معروف ترین و قابل اتکاترین آزمونهای هوشی می باشند. این آزمونها شامل آزمون هوشی وکسلر برای کودکان ماقبل دبستان (WPIS) , آزمون هوشی وکسلر کودکان (WCIS) و آزمون هوشی وکسلر بزرگسالان (WAIS) است. هر کدام از این آزمونها شامل آزمونهای فرعی مختلف می باشد برای مثال آزمون هوشی وکسلر کودکان 12 آزمون فرعی دارد که دو تا از آنها اختیاری است و آزمون هوشی وکسلر بزرگسالان 11 آزمون فرعی دارد. آزمونهای فرعی وکسلر در دو طبقه ی آزمونهای هوشی عملی و کلامی قرار می گیرند.  برخی از آزمونهای هوشی کلامی وکسلر شامل آزمونهای اطلاعات عمومی ، خزانه ی لغات ، ریاضیات و حافظه است. آزمونهای هوشی عملی وکسلر شامل آزمونهایی مانند آزمونهای تنظیم تصاویر ، تکمیل تصاویر و طراحی با مکعبات است. با اجرای آزمونهای هوشی وکسلر سه نوع بهره ی هوشی کلامی ، عملی و کلی بدست می آید. وجود تفاوت معنا دار( بیشتر از25 نمره ) بین نمرات بهره ی هوشی کلامی و عملی می تواند ارزش تفسیری داشته باشد و حتی وجود برخی از نقایص در کارکردهای مغزی را برساند.

برای اطمینان از نتایج اجرای آزمون های هوشی لازم است این آزمون چند خصوصیت را داشته باشند از جمله ی این خصوصیات استاندارد بودن ، داشتن اعتبار و پایایی و بری از فرهنگ بودن است. استاندارد بودن یک آزمون هوشی به این معنا است که آزمون اجرا شده با شرایط آزمودنی انطباق داشته باشد. برای نمونه زمانی اگر آزمون هوشی بزرگسالان بر روی نمونه ای از کودکان اجرا گردد . آزمون اجرا شده دارای استاندارد نمی باشد.  حالت اعتبار به این معنا است که آزمون هوشی توانایی سنجش موضوع هوش را داشته باشد به عبارت دیگر چینن آزمونی تنها موضوع هوش را بسنجد و نه موضوعات دیگری مانند استعداد تحصیلی و یا خلاقیت را. حالت پایایی میزان ثبات نمرات آزمون هوشی اجرا شده را می سنجد. برای نمونه اگر در طول دو اجرای یک آزمون هوشی که بعد یک فاصله ی دو هفته ای انجام میگیرد نمرات بدست آمده تفاوت معنا داری نداشته باشد در آن صورت آن آزمون دارای ثبات می باشد. 

برخی از آزمون های هوشی بخصوص آزمون های هوشی کلامی بری از فرهنگ نمی باشند. وجود چینن خاصیتی در آزمونهای هوشی سبب می گردد که بودن آزمودنی در یک طبقه ی فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی خاص در نتایج آزمون اجرا شده تفاوت معناداری ایجاد کندو سبب بی اعتباری آزمون اجرا شده گردد. 

برای اجرای آزمونهای هوشی مزیت ها و معایبی عنوان شده است. از جمله مزیت های اجرای آزمونهای هوشی بدست آوردن بهره ی هوشی و در نتیجه امکان مقایسه ی اشخاص از نظر توان هوشی می باشد. مزیت دیگر آزمونهای هوشی شناخت تواناییهای شناختی آزمودنی در زمینه ی مختلف شناختی و در نتیجه امکان پیش بینی  موفقیت های تحصیلی ، شغلی و اجتماعی آزمودنیها می باشد. در کنار مزیت های فوق معایبی هم به اجرای آزمونهای هوشی وارد شده است . از جمله این عیب که آزمونهای هوشی بیشتر میزان یادگیریهای اشخاص را می سنجند و قادر نمی باشند که که قدرت خلاقیت و ابداع آزمودنیها را به صورت مناسبی بسنجند. انتقاد دیگری که به اجرای آزمونهای هوشی وارد شده  آن است که اکثر این آزمونها بری از فرهنگ نمی باشند .

نتایج پژوهش ها نشان داده است که نمرات بدست آمده از اجرای آزمونهای هوشی استاندارد حدود 50 درصد با میزان پیشرفت تحصیلی کودکان و نوجوانان ارتباط دارد. هچینن بین نمرات حاصل شده از اجرای آزمونهای هوشی با میزان موفقیت در ارتباطات اجتماعی نیز ارتباط مثبتی وجود دارد.

نمرات بدست آمده از اجرای آزمونهای هوشی از منحنی بهنجار پیروی می کنند. حالت منحنی بهنجار در بسیاری از موضوعات (مانند وزن ،قد) وجود دارد. منظور از منحنی بهنجار یا منحنی زنگی شکل آن است که اکثر نمرات گرفته شده در بخش های میانی منحنی هستند و تنها بخش کوچکی از نمرات در دو انتهای منحنی واقع شده اند. بر این اساس حدود 69 درصد آزمودنی در دامنه ی هوشی 90 تا 110 که دامنه ی هوشی حد متوسط است قرار دارند .

نتایج پژوهش ها نشان می دهد که میزان نمرات بهره ی هوشی بدست آمده از اجرای آزمونهای هوشی تا حد زیادی برای تمام عمر ثابت می باشد. بنظر می رسد علت این موضوع می تواند ناشی از تاثیر زیاد عامل وراثت در تعیین بهره ی هوشی باشد .آیزنگ که یکی  از روانشناسان معروف در زمینه ی بررسی موضوع هوش می باشد  میزان اثر وراثت را حدود 80 درصد برآورد نموده است.

نوشته شده توسط دکتر حسین لطفی نیا ( متخصص روانشناسی بالینی )

وازه های کلیدی : آزمونهای هوشی ، آزمون هوشی استانفورد-بینه ،آزمون هوشی وکسلر ، اعتبار ، روایی ، بهره ی هوشی

4/15 / 95

منابع 

                                                                                                                                                                                Anastisa .(2003).psychological testing. Guifordpress

                                                                                                                                                               

Marnat.(2013).Assessment of psychological testing. John Wiley &sons Inc

                            

أدرس دفتر روانشناسی دکتر حسین لطفی نیا(متخصص روانشناسی بالینی):تبریز،خیابان17 شهریورجدید ، بعد از تقاطع خیابان طالقانی ، برج سینا ، طبقه ی هفتم

تلفن:04135559866

بازدیدها: 963