آشنایی با ویژگیهای آزمون بنتهون و آزمون دیداری – حرکتی بندر گشتالت

آزمونهای عصبی – روانی (Neuropsychological test )

 آزمونهای روانشناختی یکی از وسایل مهم ارزیابی (Assesment ) می باشند. موضوع ارزیابی موضوعی مهم در زمینه ی تشخیص بیماریها ی روانشناختی و بیماریهای عصبی – روانی (Neuropsychological disease )می باشد و بدون استفاده از ابرازهایی که در زمینه ی موضوع ارزیابی موجود است نمی توان به تشخیص دقیق و در نهایت درمان این بیماریها اقدام نمود. به نظر متخصصان اجرای آزمونهای روانشناختی بعد از مصاحبه در درجه ی دوم اهمیت برای انجام ارزیابی قرار دارد.

آزمونهای عصبی – روانی یکی از انواع مهم آزمونها است که برای کمک در تشخیص احتمال آسیبهای عصبی -روانشناختی (Neuropsychological impairment ) مورد استفاده قرار می گیرند. امروزه از انواع مختلفی از این مجموعه  از آزمونها ساخته شده اند . این آزمونها اغلب به گونه ی طرح ریزی و ساخته شده اند که بتواننداحتمال وجود آسیب مغزی را تشخیص دهند. همچینن در برخی از مواقع آزمونهای عصبی – روانی می توانند حالتهای زوال (Deterioration ) هوشی را نیز تشخیص دهند. معلوم شده است اشخاصی که در هنگام اجرای آزمونهای عصبی – روانی نمرات پائینی می آورند در برخی  از آزمونهای هوشی ( مانند آزمون هوشی وکسلر ) که تواناییهای هوشی متعددی ( مانندتوانایی حافظه ی جدید(Recent memory ) و ادراک ارتباطات فضایی (Spatial relations) ) را می سنجند نیز نمرات پائینی را می آورند.

در این مقاله ویژگیهای دو نوع آرمون عصبی – روانی به نامهای آزمون بنتهون و آزمون دیداری – حرکتی بندر گشتالت معرفی خواهد شد .

آزمون بنتهون (Benton test )

آزمون بنتهون یکی از آزمونهای عصبی – روانی مهم است . این آزمون شامل ده کارت می باشد . ذر هر یک از کارتهای آزمون بنتهون یک یا چند شکل هندسی ترسیم شده است. نحوه ی اجرای آزمون بنتهون به این صورت است که هر یک از کارتهای این آزمون به مدت 10 ثانیه به آزمودنی ارایه می شود و به آزمودنی گفته می شود که شکل هندسی ترسیم شده در آن کارت را در ذهنش نگه دارد . بلافاصله بعد از برداشتن آن کارت از آزمودنی خواسته می شود که شکلی ترسیم شده در کارت را بر روی ورقه ی سفیدی که یه وی داده شده است رسم نماید.

به نظر سازندگان آزمون بنتهون برای  آنکه آزمودنی بتواند به این آزمون پاسخ دهد باید از توانایی لازم برای ادراک فضایی ، یادآوری فوری (Immediate recall ) و توانایی دیداری – حرکتی برای ترسیم دوباره ی آن طرح برخوردار باشد

نمره گذاری آزمون بنتهون بر اساس تعداد کارتهایی که آزمودنی به صورت صحیح ترسیم نموده و بر اساس مجموع تعداد خطاهایی که داشته است انجام می گیرد. برخی از مواردی که در آزمون بنتهون نمره ی خطا به آنها تعلق می گیرد شامل خطاهای مربوط به حذف نمودن ( Omissions) یا اضافه نمودن برخی از بخشهای شکل ، حالت در جا ماندگی ( Perseverations)  یا تکرار مکرر بخشی از شکل ، حالت چرخش (Rotations ) شکل ، حالت قرار دادن برخی از بخش های شکل در جای نامناسب (Misplacement )از صفحه ی کاغذ مانند گوشه های کاغذ و خطاها در اندازه (Size errors ) شکل ترسیم شده است.

علاوه بر روش اجرای فوق آزمون بنتهون که به صورت نشان دادن هر یک از کارتهای آزمون به مدت 10 ثانیه به آزمودنی و خواستن از وی یزای ترسیم آن طرح،  روش دیگر برای اجرای آزمون بنتهون به صورت کپی نمودن (Copying ) شکل های ترسیم شده ذر کارتها می باشد. در این روش کارتهای آزمون به ترتیب به آزمودنی ارایه می شود و از او خواسته می شود که شکل هندسی ترسیم شده بر روی آن کارتها را بر روی صفحه ی سفیدی ترسیم نماید. استفاده از این روش به آزمونگر اجازه می دهد تا بتواند خطاهای ادراکی (Perceptual ) که آزمودنی نشان می دهد را از خطاهای مربوط به حافظه (Memory ) وی جدا کند. زمانی که آزمون بنتهون به روش فوق اجرا می شود نمره گذاری بر اساس مقایسه ی بین میزان ترسیم درست طرح ها و تعدادخطاهای موجود آزمودنی با میزان نمره ی استانداردی که در این زمینه برای آزمودنیها تعیین شده است انجام می شود.

در آزمون بنتهون تشخیص وجود اختلالات عصبی (Neuroloigcal disorder ) تنها بر اساس نمرات بدست آمده از اجرای آزمون انجام نمی گیرد بلکه آزمونگر باید اطلاعاتی هم به کمک مصاحبه در موارد مختلف مانند تاریخچه ی زندگی شخص نیز بدست آورد.

نمره برش (Cutoff score ) در آزمون بنتهون نمره ی 3 می باشد . بر اساس نتایج یک پژوهش 57 درصد از بیمارانی که دچار آسیب مغزی شده اند نمره 3 در این آزمون می آورند درحالی که تنها 4 درصد از اشخاص سالم نمره ی سه در آزمون بنتهون می آورند.

آزمون بنتهون اکثرا بر روی آزمودنیهای بزرگسال اجرا می شود و نتایج پژوهشهای بنتهون و همکارانش نشان داد که آزمون بنتهون برای کودکان چندان قابل استفاده نمی باشد.

آزمون دیداری – حرکتی بندر گشتالت (Bender Visual Motor Gestalt)

 در بسیاری از مواقع آزمون دیداری – حرکتی بندر گشتالت  به نام آزمون بندر- گشتالت نیز نامیده می شود .آزمون بندر – گشتالت کاربرد وسیعی در زمینه های تشخیصی و امور پزوهشی دارد . کاربرد اصلی آزمون بندر – گشتالت در زمینه ی کمک به تشخیص وجود آسیب مغزی می باشد . آزمون بندر – گشتالت شامل 9 کارت می باشد که بر روی هر یک از کارتها طرحهای ساده ای ترسیم شده است.

لوریابندر (Bender ) سازنده ی آزمون بندر -گشتالت است . بندر طرحهایی که در کارتهای آزمون خود از آنها استفاده نمود بر اساس الگو گرفتن از طرحهایی بود که ورتهایمر (Wertheimer ) ( یکی از ابداع کنندگان مکتب گشتالت )از آنهابرای مطالعاتی که در زمینه  نحوه ی ادراک بینایی داشت استفاده کرده بود.

روش معمول اجرای آزمون بندر – گشتالت به این صورت است که کارتها به ترتیب از شماره یک تا نه به آزمودنی ارایه می شود و از خواسته  می شود که آن طرح ها را بر روی یک صفحه کاغذ ترسیم نماید. بعد از اجرای این آزمون نمره گذاری و تفسیر آزمون انجام می شود.

 آزمون بندر – گشتالت بر روی کودکان و بزرگسالان قابل اجرا می باشد . اگرچه هدف اصلی از اجرای آزمون بندر – گشتالت کمک به تشخیص احتمال وجود آسیب مغزی است اما از این آزمون برای رسیدن به اهداف دیگری مانند کمک به تعیین میزان توانایی هوشی و کمک به تشخیص اختلالات هیجانی (Emotional disorders) نیز استفاده می شود . البته تفسیر نتایج  آزمون بندر -گشتالت در زمینه ها ی مربوط به ارزیابی هوشی و ارزیابی امشکلات هیجانی را باید با دید احتیاط آمیز نگریست

برای نمره گذاری آزمون بندر – گشتالت چندین سیستم نمره گذاری پیشنهاد شده است. از جمله ی این سیستمهای نمره گذاری می توان به سیستم نمره گذاری  پاسکل -ساتل (Pascal – Suttell ) که برای بزرگسالان استفاده می شود و سیستم نمره گذاری کوبیتز (Koppitz ) که برای کودکان استفاده می شوداشاره نمود.

  اجرای آزمون بندر – گشتالت مانند اجرای سایر آزمونهای عصبی – روانی از محاسن و معایبی برخوردار می باشد . یکی از محاسن این آزمون اجرای سریع  آن است به نحوی که اجرای این آزمون تنها 3 تا 5 دقیقه طول می کشد. از دیگر محاسن آزمون بندر – گشتالت امکان استفاده از این آزمون در موضوعات پژوهشی می باشد. امروزه بیشتر از هزاران پزوهش به کمک این آزمون در زمینه های مختلف انجام گرفته است و مزیت آخر آزمون بندر – گشتالت امکان استفاده از نتایج اجرای این آزمون در کمک به تشخیص آسیبهای مغزی ، مشکلات شناختی و مشکلات هیجانی می باشد . درکنار مزایایی که اجرای ازمون بندر – گشتالت دارد اجرای این آزمون با محدودیتها یا اشکالاتی نیز همراه می باشد. برخی از این محدودیتها یا اشکالات عبارتند از :

-اگرچه کاربرد اصلی آزمون بندر – گشتالت برای کمک به تشخیص احتمال آسیب مغز می باشد اما بنظر می رسد قدرت اصلی این آزمون در زمینه ی فوق در تشخیص احتمال وجود آسیب مغزی در نیمکره ی راست بویژه احتمال آسیب در قشر آهیانه (Partial )  مغز است و توانایی آن در تشخیص احتمال آسیب مغزی در سایر بخش های مغز محدود است .

-در آزمون بندر – گشتالت بین شاخص هایی که برای تشخیص آسیب مغزی بکار می روند با شاخص هایی که برای تشخیص مشکلات هیجانی وجود دارند درجاتی از همپوشی قابل مشاهده است . وجود این همپوشی سبب می شود که در بسیاری از مواقع امکان تشخیص افتراقی بین آسیبهای مغزی و مشکلات یا اختلالات هیجانی مشکل گردد.

-عدم وجود سیستم نمره گذاری دقیق و کامل در آزمون بندر -گشتالت سبب شده است که بیشتر روانشناسان مجبور گردند در تفسیر این آزمون تاکید بیشتری بر روی دیدگاه بالینی خود نمایند.

منابع

         Aiken.L.& Marnat.G.(2010). Psychological testing and assessment . New York : Guilford press.

                            Anastasi.A.(2010).Psychological testing.New York: Macmillian company.

                       Leazk.M.(2012). Neuropsychological assessment . Oxford : Oxford university press.

نوشته شده توسط دکتر حسین لطفی نیا ( متخصص روانشناسی بالینی )

استفاده از مطالب این مقاله به شرط ذکر نام نویسنده و ادرس سایت بلامانع است.

96/9/21

آدرس دفتر روانشناسی دکتر حسین لطفی نیا (متخصص روانشناسی بالینی) : تبریز، خیابان17 شهریور خدید، بالاترتقاطع از خیابان طالقانی،برج سینا، طبقه ی هفتم

تلفن:04135559866 و09144015140

بازدیدها: 2214